سقط جنین یا ختم بارداری شامل استفاده از جراحی یا مصرف دارو برای پایان دادن به بارداری است. دلایل سقط جنین متفاوت است و این اتفاق امروزه به یکی از بحث براگیزترین موضوعات مرتبط با سلامت بانوان و رشد جمعیت در سراسر جهان تبدیل شده است. در بسیاری از کشورها از جمله ایران سقط جنین عمدی بدون توجیه پزشکی غیرقانونی بوده و با محدودیتهای زیادی همراه است.
در کشور ایران حکم سقط جنین برای پزشکی که اقدام به سقط کرده باشد، لغو پروانه طبابت است. این امر باعث شده زنان به دنبال روش های سقط جنین سریع خانگی، سقط جنین در نیم ساعت، قرص برای سقط جنین، جستوجوی روش سقط جنین با قرص زیر زبانی و واژینال، قرص برای سقط جنین و پریود شدن، قرص سقط جنین فایزر، امپول سقط جنين و انجام هر اقدامی برای اطمینان از سقط ۱۰۰درصد جنین باشند. این موارد عوارض سقط جنین را به دنبال دارد. ناتوانی در مشاوره با پزشک و عدم اطلاع از طرز استفاده صحیح از قرص سقط جنین سلامت زنان را تحت تاثیر قرار داده است.
انواع سقط جنین چیست؟
- سقط خودبخودی
سقط جنین در ماه اول یا در واقع سقط خود به خودی به از دست دادن بارداری طبیعی قبل از هفته بیستم بارداری گفته میشود. در زبان انگلیسی، سقط خودبخودی با عنوان “stillbirth” شناخته میشود تا با سقط جنین عمدی افتراق داده شود. سقط زودرس فقط به سقط خود به خود در سه ماهه اول اشاره دارد. انواع سقط جنین خودبخودی عبارتند از:
- تهدید به سقط
سقط جنین یا قاعدگی قبل از هفته بیستم بارداری در شرایط مثبت بودن آزمایش ادرار یا خون حاملگی با دهانه رحم بسته، بدون عبور محصولات حاملگی و بدون شواهدی از مرگ جنین تعریف میشود.
- سقط اجتنابناپذیر
با انقباضات رحمی، خونریزی واژینال و باز بودن دهانه رحم در معاینه فیزیکی، اما عدم عبور محصولات بارداری تشخیص داده میشود.
- سقط ناقص
فقط بخشی از محصولات بارداری از بدن خارج میشوند.
- سقط کامل
تمام محصولات بارداری از بدن خارج میشود.
- سقط فراموششده
زمانی که بارداری متوقف میشود، ولی رحم و کیسه حاملگی در رحم باقی میماند، در حالی که دهانه رحم بسته است. علائم ممکن است شامل درد و خونریزی باشد یا علامتی ایجاد نشود.
بنابراین شکل جنین سقط شده در ماه اول ممکن است به صورت خروج لخته خون و رنگ جنین سقط شده پسر یا دختر به رنگ لخته خون یا حتی بیرنگ (در اوایل بارداری) باشد.
علل سقط جنین
علل سقط خودبخودی که از دست دادن بارداری قبل از تولد جنین است، معمولاً قبل از هفته بیستم بارداری اتفاق میافتد. علل سقط جنین در سه ماهه اول بارداری میتواند متفاوت باشد و بسیاری از آنها بهطور کامل شناخته نشدهاند. چند عامل رایج عبارتند از:
1. ناهنجاریهای کروموزومی: اکثر سقطها به دلیل مشکلات ژنتیکی یا کروموزوم در جنین اتفاق میافتد. این ناهنجاریها ممکن است از اشتباهات در طی لقاح یا تقسیم اولیه سلولی ناشی شوند. در نتیجه این ناهنجاریها، بارداری دوام پیدا نمیکند و به سقط ختم میشود.
2. سن مادر: بالا بودن سن مادر (معمولاً بالای 35 سال تعریف میشود) با افزایش خطر سقط جنین همراه است. افزایش خطر سقط جنین به این دلیل است که تخمکهای مسنتر احتمال بیشتری دارد که ناهنجاریهای کروموزومی داشته باشند.
3. مشکلات سلامت مادر: برخی از اختلالات سلامتی مادر میتواند خطر سقط جنین را افزایش دهد، از جمله:
- دیابت
- اختلالات تیروئید
- بیماریهای خود ایمنی مانند لوپوس
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- اختلالات انعقادی خون
4. ناهنجاریهای رحم یا دهانه رحم: ناهنجاریهای ساختاری رحم یا دهانه رحم، مانند فیبروم رحم یا ناتوانی دهانه رحم میتواند خطر سقط جنین را افزایش دهد.
5. عفونتها: عفونتهایی مانند سرخجه، سایتومگالوویروس (CMV)، توکسوپلاسموز و برخی عفونتهای مقاربتی (STIs) میتوانند خطر سقط جنین را افزایش دهند، بهخصوص اگر ابتلا به آنها در دوران بارداری اتفاق بیافتد.
6. عدم تعادل هورمونی: عدم تعادل در هورمونهایی مانند پروژسترون که برای حفظ بارداری مهم است، میتواند به سقط جنین منجر شود.
7. عوامل مربوط به سبک زندگی: برخی از عوامل سبک زندگی ممکن است خطر سقط جنین را افزایش دهند، از جمله:
- سیگار کشیدن
- مصرف زیاد الکل
- مصرف مواد مخدر
- چاقی
8. عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض سموم محیطی، مواد شیمیایی، تشعشعات یا آلایندهها ممکن است خطر سقط جنین را افزایش دهد. همچنین استفاده از برخی داروها یا مواد خوراکی نیازمند دقت و مشورت با پزشک است. برای مثال احتمال سقط جنین با زعفران در دوزهای بالا افزایش پیدا میکند.
9. تروما یا آسیب: تروما یا آسیب شدید به شکم، مانند تصادف رانندگی یا آزار فیزیکی، گاهی اوقات میتواند منجر به سقط جنین شود.
10. علل ناشناخته: در برخی موارد علت سقط بچه با وجود ارزیابی کامل ناشناخته باقی میماند.
علائم سقط جنین
شایعترین علامت سقط جنین خونریزی واژینال است. این علامت از لکههای خفیف یا ترشحات قهوهای تا خونریزی شدید و خون یا لختههای قرمز روشن متغیر است. خونریزی خفیف واژینال در طول سه ماهه اول بارداری نسبتاً شایع است و لزوماً به معنای علائم سقط جنین یک ماهه یا سقط جنین در هفته دوم نیست. نشنیدن ضربان قلب جنین نیز علامت شایعی از سقط نیست. سایر علائم سقط جنین عبارتند از:
- گرفتگی و درد در قسمت پایین شکم
- ترشح مایع از واژن
- خروج بافت از واژن
- از بین رفتن علائم بارداری مانند احساس کسالت و حساسیت پستان
سقط دارویی
بعد از روش خانگی سقط جنین، استفاده از سقط دارویی که شامل مصرف داروهایی برای پایان دادن به بارداری است، مورد توجه بسیاری از مادران باردار است. این نوع سقط جنین معمولاً فقط تا هفته ۱۱ بارداری از آخرین دوره قاعدگی مقدور است و برای سقط جنین دوقلو نیز مورد استفاده قرار میگیرد. موفقیت سقط دارویی بدون جراحی ۹۵٪ است. قرص سقط جنین میزوپروستول باعث انقباض و تخلیه رحم میشود و روش استفاده از قرص میزوپروستول برای سقط جنین یا آمپول پروژسترون برای سقط جنین توسط پزشک نظارت میشود. سقط دارویی ممکن است تا ۲۴ساعت طول بکشد.
سقط جنین به روش جراحی
سقط جنین با جراحی روشی است که برای برداشتن بافت حاملگی از رحم فرد انجام میشود. دو نوع سقط جنین جراحی عبارتند از:
- ساکشن (مکش): در این تکنیک از ساکشن ملایم برای تخلیه رحم استفاده میشود. سقط جنین با ساکشن میتواند تا حدود ۱۴ تا ۱۶ هفته پس از آخرین قاعدگی انجام شود. این روش شایعترین و قوی ترین چیز برای سقط جنین در کلینیک است.
- اتساع و تخلیه (D&E): شامل استفاده از ابزارهای مکش و جراحی برای تخلیه رحم زن است. اگر ۱۶هفته یا بیشتر از آخرین قاعدگی گذشته باشد، این نوع توصیه میشود.
اکثر مراحل سقط جنین در مرکز درمانی حدود ۵ تا ۱۵ دقیقه طول میکشد. سقط جنینهایی که در هفته ۲۱ بارداری یا بعد از آن اتفاق میافتند، بسیار غیرمعمول هستند و تنها حدود ۱ درصد از سقط جنینها در آمریکا را تشکیل میدهند.
عوارض و خطرات سقط جنین چیست؟
سقط جنین قانونی ایمن تلقی میشود و خطرات پایدار بسیار کمی دارد. احتمال مرگ در هنگام زایمان در افراد باردار تقریباً ۱۳ برابر بیشتر از مرگ ناشی از سقط جنین است. سقط جنین زودهنگام بدون عارضه، درآینده بر باروری زنان تاثیر نمیگذارد.
عوارض فیزیکی و موقت سقط دارویی
- عفونت
- خونریزی شدید یا طولانی مدت
- سقط جنین ناقص یا ناموفق
بین ۳ تا ۵ درصد از زنان به دلیل خونریزی مداوم یا بیش از حد، ادامه بارداری یا ترجیحات خود، نیاز به سقط جنین با جراحی دارند.
خطرات سقط جنین به روش جراحی
عوارض نادر آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خونریزی بسیار شدید
- عفونت و شوک سپتیک
- وجود بقایای بارداری در رحم
- صدمه به دهانه رحم، رحم یا سایر اندامها
متخصصان زنان و زایمان و نازایی در دکترنکست
جمع بندی
سقط جنین در بسیاری از کشورها از جمله ایران قانونی نیست. این شرایط در کنار وارد آمدن فشار جسمی و روانی به فرد باردار، وی را با خطرات جبرانناپذیری مواجه میکند. سقط خودبهخودی با سقط عمدی متفاوت بوده و با ختم بارداری قبل از هفته ۲۰ام بارداری مشخص میشود. شایعترین علامت آن خونریزی است که شدت آن متغیر است. سقط عمدی میتواند با جراحی یا با دارو باشد. لازم است سقط دارویی یا جراحی زیر نظر پزشک متخصص انجام شود. متخصص زنان و زایمان در این زمینه و همچنین مشکلاتی از جمله تنبلی تخمدان، سندرم تخمدان پلی کیستیک، دیابت بارداری و کبد چرب در بارداری میتواند مشاوره مفیدی ارائه دهد. با سونوگرافی بارداری میتوان ویژگیهای جنین از جمله میزان رشد، اندازه دور سر نوزاد و نیز بقایای بارداری را بررسی کرد. همچنین زنان با سابقه افسردگی بعد از سقط میتوانند از مشاوره با روانشناس بهره ببرند.