نور آبی چیست و چرا مضر است؟ این نور چه ویژگی‌هایی دارد و چگونه میتواند بر سلامت چشم ما تاثیر بگذارد؟ آیا راهی وجود دارد که از خود در برابر آسیبهای نور آبی محافظت کنیم؟ در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا پاسخ این سوالات و بسیاری از نگرانیهای دیگر پیرامون نور آبی را بیابید.
در عصر دیجیتال و مدرن امروز، ما در معرض انبوهی از دستگاه‌های الکترونیکی هستیم و این مواجهه به گونه‌ای اجتناب‌ناپذیر بر زندگی روزمره ما سیطره یافته است. بسیاری از ابزارهای الکترونیکی مورد استفاده ما نور آبی ساطع میکنند، مانند گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها، رایانه‌ها و نورهای LED. اما منظور از نور آبی چیست؟ نور آبی با طول موج کوتاه‌تر و انرژی بالاتر، به دلیل تأثیر بالقوه آن بر سلامت انسان، به‌ویژه بر چشم‌های ما، به موضوعی مهم و مورد توجه ویژه متخصصان تبدیل شده است.
آسیب های نور آبی (Blue Light) چیست؟
نور آبی، جزئی از طیف نور مرئی با طول موج های تقریباً ۴۰۰ تا ۵۰۰ نانومتر است. این نور به دلیل ارتباط آن با رنگ آبی به این نام خوانده می‌شود. در طیف نور مرئی، طول موج‌های مختلف نور با رنگ‌های مختلف مطابقت دارد. همانطور که بالاتر اشاره کردیم نور آبی در محدوده خاصی از طول موجها قرار می‌گیرد. هنگامی که این نور مشاهده یا آنالیز می‌شود، به صورت سایه آبی قابل مشاهده است. از این رو، معمولاً به آن نور آبی می‌گویند. اصطلاح “نور آبی” برای توصیف این محدوده خاص از طول موجها استفاده می‌شود و به طور گسترده در زمینه‌های علمی و روزمره شناخته شده است. این نور نقش مهمی در تنظیم چرخه خواب و بیداری ما، بهبود خلقوخو و تقویت عملکرد شناختی در طول روز ایفا میکند. با این حال، قرار گرفتن طولانی‌مدت و بیش از اندازه در معرض منابع مصنوعی نور آبی، نگرانی‌هایی را در مورد اثرات بالقوه مضر آن بر چشم ایجاد کرده است.
متخصصان بیماری‌های چشم در دکترنکست
چگونه نور آبی می تواند به چشم آسیب برساند؟
آیا نور آبی برای چشم مضر است؟ یکی از نگرانیهای اولیه مرتبط با نور آبی، پتانسیل آن برای آسیب به شبکیه، بافت حساس به نور در پشت چشم است. مطالعات نشان میدهد که نور با این طول موج میتواند عمیقتر از سایر طول موجها به چشم نفوذ کند و به شبکیه چشم برسد. در نتیجه این امر، نفوذ بیشازحد میتواند به طور بالقوه استرس اکسیداتیو را القا کند. استرس اکسیداتیو بیانگر عدم تعادل بین تولید گونه‌های فعال اکسیژن و توانایی بدن برای مقابله با اثرات مخرب آن‌ها است. این محصولات در مقادیر بالا میتواند باعث آسیب به اجزای سلولی از جمله لیپیدها، پروتئین‌ها و DNA شود.
در طول زمان، این استرس اکسیداتیو ممکن است به ایجاد دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) کمک کند، که یکی از دلایل اصلی از دست دادن بینایی در میان افراد مسن است. دژنراسیون ماکولا وضعیتی است که ماکولا، بخش کوچک اما حیاتی شبکیه که مسئول بینایی مرکزی است را تحت تاثیر قرار میدهد. در حالی که مکانیسم‌های دقیق ارتباط میان این نور با AMD هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است، تحقیقات نشان میدهد که قرار گرفتن در معرض نور آبی ممکن است در پیشرفت این بیماری نقش داشته باشد.
علاوه بر این، قرار گرفتن بیش از اندازه در معرض نور آبی با فشار چشم دیجیتال، که به عنوان سندرم بینایی کامپیوتری نیز شناخته می‌شود، مرتبط است. طولانی شدن مواجهه با صفحه نمایشگر و تماشای دستگاه‌های دیجیتال از فاصله نزدیک میتواند منجر به علائمی مانند خستگی چشم، خشکی، تاری دید و سردرد شود. نور آبی ساطع شده از دستگاه‌های الکترونیکی میتواند تعادل لایه اشک را بر روی سطح چشم مختل کرده و در نتیجه باعث ناراحتی و اختلالات بینایی شود. علاوه بر این، نیاز مداوم به تمرکز و نگاه ممتد بر روی صفحه نمایش‌های دیجیتال میتواند عضلات چشم را تحت فشار قرار داده و منجر به خستگی و ناراحتی چشم گردد.
آسیب های نور آبی در بهداشت خواب
نور آبی تأثیر قابل توجهی بر الگوهای خواب دارد و میتواند چرخه طبیعی خواب و بیداری بدن را که به آن ریتم شبانه‌روزی نیز می‌گویند، مختل کند. قرار گرفتن در معرض نور آبی، به ویژه در ساعات عصر و شب، میتواند تولید ملاتونین را سرکوب کند. این هورمون چرخه خواب و بیداری را تنظیم میکند.
نور آبی ساطع شده توسط دستگاه‌های الکترونیکی مانند گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها و صفحه نمایش کامپیوتر شبیه نور آبی طبیعی موجود در نور روز است. هنگامی که در عصر یا شب در معرض نور آبی مصنوعی قرار می‌گیریم، مغز سیگنال‌هایی دریافت میکند که هنوز روز است، بنابراین از ترشح ملاتونین جلوگیری میکند. در نتیجه، به خواب رفتن و حفظ برنامه منظم خواب دشوارتر می‌شود.
قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور آبی قبل از خواب با تاخیر در شروع خواب، کاهش کیفیت و طول مدت کلی خواب همراه است. این امر میتواند منجر به علائم کم‌خوابی، از جمله خواب‌آلودگی در طول روز، خستگی و اختلال در تمرکز شود. اختلال در چرخه خواب و بیداری ناشی از قرار گرفتن در معرض این نور به ویژه در جامعه مبتنی بر فناوری امروزی، اهمیت یافته است.
نور آبی، فراتر از ابزار دیجیتال
قرار گرفتن در معرض نور آبی به دستگاه‌های الکترونیکی محدود نمی‌شود. در حالی که دستگاه‌های الکترونیکی مانند تلفن‌های هوشمند و رایانه‌ها منابع رایج آن هستند، مهم است بدانیم که نور طبیعی خورشید منبع اصلی نور آبی است. گذراندن زمان طولانی و مداوم در خارج از منزل در طول روز ما را در معرض سطوح بالاتری از نور آبی در مقایسه با محیط‌های داخلی قرار میدهد.
نور آبی و تنظیم خلقوخو
مطالعات متعددی نشان داده است که قرار گرفتن در معرض نور آبی در طول روز باعث بهبود خلقوخو، هوشیاری و بهبود عملکرد شناختی می‌شود. این نور میتواند به تنظیم ساعت داخلی بدن کمک کرده و ما را در طول روز هوشیارتر و فعال‌تر کند. به همین دلیل است که قرار گرفتن در معرض نور طبیعی در صبح برای تنظیم یک چرخه سالم خواب و بیداری مفید است.
آسیب های نور آبی در کارمندان شیفت شب
افرادی که در شیفت شب کار میکنند و در ساعات کاری شبانه خود در معرض نور مصنوعی قرار می‌گیرند، اغلب در چرخه خواب و بیداری خود دچار اختلال می‌شوند. این اختلال میتواند منجر به افزایش خطرات سلامتی، از جمله خستگی، کاهش عملکرد شناختی و افزایش بروز برخی بیماری‌ها مانند چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی‌عروقی شود.
آسیب های نور آبی در کودکان
کودکان و نوجوانان نسبت به بزرگسالان بیشتر مستعد تاثیرات نور آبی بر خواب هستند. عدسی چشم کودک شفاف‌تر بوده و اجازه میدهد نور آبی بیشتری به شبکیه برسد. قرار گرفتن بیشازحد در معرض نور آبی در هنگام عصر میتواند الگوی خواب آن‌ها را مختل کرده و منجر به مشکلاتی در به خواب رفتن و خواب‌آلودگی در طول روز شود.
مزایای بالقوه نور آبی در کاربردهای پزشکی
در حالی که قرار گرفتن بیش از اندازه در معرض نور آبی میتواند اثرات منفی داشته باشد، از طول موج‌های خاص نور آبی در درمان‌های پزشکی استفاده می‌شود. به عنوان مثال، درمان با نور آبی برای مدیریت بیماری‌های پوستی مانند آکنه استفاده می‌شود و نیز پتانسیل آن برای درمان اختلال عاطفی فصلی مورد بررسی قرار‌گرفته است.
آسیب های نور آبی و شب‌کوری
نور آبی ساطع شده از وسایل الکترونیکی یا نور مصنوعی بعید است که مستقیما باعث شب کوری شود. با این حال، افراد مبتلا به شب‌کوری ممکن است تحمل تابش خیره‌کننده یا روشنایی این منابع را آزاردهنده و چالش برانگیز بدانند. این امر بر دید آن‌ها در شرایط کم‌نور تأثیر می‌گذارد. بنابراین، به افراد مبتلا به شب‌کوری توصیه می‌شود که نور اطراف خود را مدیریت کنند و برای بهینه‌سازی راحتی بصری خود از نور و فیلترهای مناسب استفاده کنند.
این حقایق جالب ماهیت چند وجهی نور آبی و تأثیر آن بر جنبه‌های مختلف سلامت و رفاه ما را نشان میدهد.
راه های محافظت از چشم در برابر آسیب های نور آبی
محافظت در برابر اثرات بالقوه مضر Blue Light برای حفظ سلامت چشم بسیار مهم است. برای به‌حداقل رساندن مواجهه با این طول موج خاص از نور و کاهش تاثیر آن میتوان از چندین استراتژی استفاده کرد.
تغییر تنظیمات دستگاه‌های دیجیتال
یکی از رویکردهای موثر، تنظیم نور دستگاه‌های الکترونیکی برای کاهش انتشار Blue Light است. اکنون بسیاری از دستگاه‌ها ویژگی‌هایی مانند «حالت شب (Night Mode)» یا «فیلترهای نور آبی (Blue light filtering)» را ارائه میکنند که میزان نور آبی ساطع شده را کاهش میدهد، به‌ویژه در ساعات عصر که قرار گرفتن در معرض نور آبی میتواند الگوهای خواب را مختل کند. این تنظیمات میتواند به ایجاد نور گرم‌تر و ملایم‌تر کمک کرده و فشار روی چشم‌ها را کاهش دهد.
محدود کردن استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی
یکی دیگر از اقدامات پیشگیرانه محدود کردن زمان استفاده از صفحه نمایش و استراحت منظم در طول استفاده طولانی مدت از دستگاه است. وقفه‌های مکرر در طول کار به چشم‌ها اجازه استراحت داده و از فشار ناشی از قرار گرفتن مداوم در معرض Blue Light می‌کاهد. تمرین قانون ۲۰-۲۰-۲۰ میتواند مفید باشد. این قانون به این صورت است که فرد باید هر ۲۰ دقیقه، به مدت ۲۰ ثانیه از صفحه نمایش دوری کرده و روی یک شی در فاصله ۲۰ فوتی (تقریبا ۶ متر) تمرکز کند. این تمرین به کاهش خستگی چشم کمک کرده و به چشم‌ها آرامش میدهد.
استفاده از عینک فیلتر نور آبی
علاوه بر این، استفاده از عینکی که نور آبی را مسدود میکند، میتواند یک لایه محافظتی اضافی در برابر مواجهه بیش از اندازه با نور با این طول موج را ایجاد کند. این عینکهای تخصصی حاوی فیلترهایی هستند که به طور انتخابی نور آبی را مسدود یا جذب کرده و میزان رسیدن مقادیر این نور به چشم را کاهش می‌دهند. با استفاده از عینکهای فیلترکننده Blue Light، افراد می‌توانند خستگی چشم و ناراحتی احتمالی ناشی از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور آبی را به حداقل برسانند.
جمع‌بندی
نور آبی، جزئی از طیف نور مرئی با طول موج‌های تقریباً ۴۰۰ تا ۵۰۰ نانومتر است. این نور نقش مهمی در تنظیم چرخه خواب و بیداری، بهبود خلقوخو و تقویت عملکرد شناختی در طول روز ایفا میکند. با این حال، قرار گرفتن طولانی‌مدت و بیش از اندازه در معرض منابع مصنوعی نور آبی، میتواند به چشم آسیب بزند. نور با این طول موج میتواند عمیقتر از سایر طول موجها به چشم نفوذ کند و به شبکیه چشم برسد. علاوه بر این، قرار گرفتن بیش از اندازه در معرض نور آبی با فشار چشم دیجیتال، که به عنوان سندرم بینایی کامپیوتری نیز شناخته می‌شود، مرتبط است. طولانی شدن مواجهه با صفحه نمایشگر و تماشای دستگاه‌های دیجیتال از فاصله نزدیک میتواند منجر به علائمی مانند خستگی چشم، خشکی، تاری دید و سردرد شود. نور آبی ساطع شده از دستگاه‌های الکترونیکی میتواند تعادل لایه اشک را بر روی سطح چشم مختل کرده و در نتیجه باعث ناراحتی و اختلالات بینایی شود. همچنین قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور آبی قبل از خواب با تاخیر در شروع خواب، کاهش کیفیت و طول مدت کلی خواب همراه است. این امر میتواند منجر به علائم کم‌خوابی، از جمله خواب‌آلودگی در طول روز، خستگی و اختلال در تمرکز شود. از راههای محافظت در برابر این نور میتوان به تعدیل تنظیمات صفحات نمایشی دیجیتالی، محدود کردن زمان مواجهه با این نور و استفاده از عینکهای فیلترکننده نور آبی اشاره کرد. برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانید از ویزیت آنلاین متخصص چشم و فلوشیپ پاتولوژی چشم بهره‌مند شوید.
منابع:
