نکاتی برای پیشگیری و درمان سنگ کیسه صفرا

سنگ کیسه صفرا چیست؟

سنگ‌های صفراوی رسوبات سخت شده مایع گوارشی هستند که می‌توانند در کیسه صفرا ایجاد شوند. کیسه صفرا، صفرا را در خود ذخیره می‌کند. اندازه سنگ‌های صفراوی متغیر است و افرادی که علائم سنگ کیسه صفرا را تجربه می‌کنند معمولاً نیاز به جراحی برداشتن کیسه صفرا دارند. سنگ‌های صفراوی که هیچ علامت و نشانه‌ای ایجاد نمی‌کنند معمولاً نیازی به درمان ندارند.

علت سنگ کیسه صفرا

اگر صفرا حاوی مقادیر بیش‌‌از‌حد کلسترول، بیلی‌روبین یا نمک‌های صفراوی باشد، ممکن است سنگ کیسه صفرا ایجاد شود. با این‌حال این که چرا این تغییرات در صفرا رخ می‌دهد به طور کامل شناخته شده نیست. همچنین کیسه صفرایی که به طور کامل تخلیه نشود، مستعد ایجاد سنگ است. برخی از افراد به دلیل داشتن عوامل خطر سنگ کیسه صفرا، از جمله چاقی و داشتن رژیم غذایی خاص، به احتمال بیشتری دچار سنگ کیسه صفرا خواهند شد. 

علائم سنگ کیسه صفرا

سنگ کیسه صفرا ممکن است هیچ علامت یا نشانه‌ای ایجاد نکند. اگر سنگ در مجاری قرار گرفته و باعث انسداد شود، علائم سنگ کیسه صفرا در زنان و مردان و نشانه‌های خاص آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:

•     شکم درد تیزی که به سرعت در قسمت سمت راست بالای شکم بیمار ایجاد و تشدید می‌شود
•     درد تیز و پیش‌رونده در مرکز شکم، درست زیر استخوان جناغ
•     احساس درد در ناحیه بین دو کتف
•     درد در شانه راست
•     حالت تهوع یا استفراغ

در مورد معاینه فیزیکی فرد باید بدانیم که:

•       سنگ کیسه صفرا معمولاً بدون علامت است. این بدان معناست که وقتی مطالعات تصویربرداری به دلیل دیگری انجام می‌شود، سنگ‌های صفراوی به طور اتفاقی کشف می‌شوند.
•       زمانی که سنگ مجرای صفراوی مشترک را مسدود می‌‌کند، ممکن است کولیک (درد متناوب) صفراوی تا زردی انسدادی ایجاد شود.
•       درد معمولاً به پشت، بین تیغه‌های شانه یا زیر شانه راست انتشار دارد. این نوع درد، کولیکی بوده و در نهایت فروکش می‌کند.

 یافته‌های معاینه فیزیکی عبارتند از:

•       اتساع شکم
•       حساس شدن شکم در ربع فوقانی راست شکم
•       توده شکمی قابل لمس در ربع فوقانی راست شکم

 درمان سنگ کیسه صفرا

 بسیاری از بیماران نسبت به موضوع درمان سنگ کیسه صفرا در طب سنتی علاقه زیادی نشان می‌دهند. آن‌ها معمولا وقتی علائم جدی ندارند یا درد را تجربه نمی‌کنند به راه‌هایی از جمله قرص سنگ شکن کیسه صفرا، کپسول دفع سنگ کیسه صفرا و کپسول گیاهی دفع سنگ کیسه صفرا تمایل پیدا می‌کنند

 اکثر افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا که علامت‌دار نیستند، هرگز به درمان نیاز نخواهند داشت. تا زمان علامت‌دار نشدن سنگ کیسه صفرا درمان جراحی مطرح نیست. درمان بستگی به مرحله بیماری و علایم سنگ کیسه صفرا دارد. در افراد با تجربه دفع سنگ کیسه صفرا عود مجدد سنگ ممکن است.

هنگامی که سنگ‌های صفراوی علامت‌دار شدند، معمولا جراحی کوله سیستکتومی توسط متخصص جراحی عمومی انجام می‌شود (به طور معمول، عمل لاپاروسکوپی اولین خط درمان است). انتخاب بیماران برای عمل سنگ کیسه صفرا باید با دقت کافی انجام شود و این افراد باید دارای معیارهای زیر باشند:

•       اندازه سنگ کوچک (۰.۵ تا ۱ سانتی‌متر)
•       عملکرد خوب کیسه صفرا (به عنوان مثال، پر شدن و تخلیه طبیعی)
•       حداقل کلسیفیکاسیون یا عدم وجود آن

در بیماران مبتلا به کوله سیستیت پیچیده، پایدار کردن بیمار و تخلیه کیسه صفرا و به دنبال آن کوله‌سیستکتومی ممکن است در نظر گرفته شود. دارودرمانی سنگ‌های صفراوی در سال‌های اخیر رو به کاهش است. با این حال، درمان دارویی ممکن است جایگزین مفیدی برای کوله‌سیستکتومی در بیمارانی باشد که کاندید مناسب برای جراحی نیستند یا تمایلی به انجام عمل جراحی ندارند. درمان‌های دارویی برای سنگ‌های صفراوی، به تنهایی یا به صورت ترکیبی، شامل موارد زیر است:

• درمان با نمک‌های صفراوی (به ویژه برای سنگ‌های صفراوی کلسترولی غیرقابل تشخیص با اشعه‌ایکس در بیماران با عملکرد طبیعی کیسه صفرا)
• سنگ‌شکنی خارج از بدن یا عمل سنگ کیسه صفرا با لیزر (به ویژه برای سنگ‌های صفراوی کلسترولی غیرکلسیفیه در بیماران با عملکرد طبیعی کیسه صفرا)

مدیریت دارویی در بیماران با عملکرد خوب کیسه صفرا که دارای سنگ‌های کوچک (<۱ سانتی‌متر) با محتوای کلسترول بالا هستند، مؤثرتر است. برای درمان با نمک صفراوی ممکن است به بیش از ۶ ماه زمان نیاز باشد و میزان موفقیت آن کمتر از ۵۰٪ است.

عوارض سنگ کیسه صفرا

در صورت التهاب کیسه صفرا سنگ احتمالا منجر به انسداد شده است. وجود تب، ضربان قلب بالا، افت فشار خون و یرقان نیاز به بررسی برای عوارض دارد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

•       التهاب کیسه صفرا
•       التهاب مجاری صفراوی
•       التهاب پانکراس

جمع‌بندی

سنگ‌های صفراوی رسوبات سخت شده صفرا هستند ازدیاد کلسترول یا بیلی‌روبین و یا اختلال در تخلیه کافی صفرا رخ می‌دهند. افرادی که علائم سنگ کیسه صفرا خود را تجربه می‌کنند معمولاً نیاز به جراحی برداشتن کیسه صفرا دارند. سنگ‌های صفراوی که هیچ علامت و نشانه‌ای ایجاد نمی‌کنند معمولاً نیازی به درمان ندارند. افراد با عوامل خطر سنگ کیسه صفرا، از جمله چاقی و داشتن رژیم غذایی خاص، به احتمال بیشتری دچار سنگ کیسه صفرا خواهند شد. درمان سنگ کیسه صفرا به شدت بیماری بستگی داشته و می‌تواند شامل دارودرمانی و یا جراحی باشد. از عوارض آن می‌توان به کله‌سیستیت، کلانژیت و زردی اشاره کرد.