حتما در نوزادان خود یا اطرافیان مشاهده کرده‌اید که نوزادی در ساعات اول بعد از تولد دچار ناهمواری و عدم تقارن در ناحیه سر است. این ناهمواری در اندازه دور سر نوزاد ممکن است به صورت محدود در یک ناحیه و یا به صورت منتشر در تمام سر مشاهده شود. این عدم تقارن می‌تواند ناشی از علل مختلفی باشد. اگر در این مورد نگرانی دارید می‌توانید با پزشک مشورت کنید. برای این کار می‌توانید از خدمات نوبت دهی آنلاین دکترنکست استفاده کنید.
نوزادان اغلب هنگام تولد از ناحیه سر متولد می‌شوند و عبور سر از کانال تنگ زایمانی می‌تواند منجر به تغییر شکل سر نوزاد بشود. همچنین در موارد زایمان سخت و مشکل که از ابزار کمکی (مانند فورسپس یا وکیوم) برای خروج نوزاد از کانال زایمان استفاده می‌شود، ممکن است ناحیه‌ای از سر دچار خوریزی شود. این خون اغلب در زیر پریوست استخوان آن ناحیه تجمع می‌یابد و به صورت محدود باعث برآمدگی سر در آن ناحیه می‌شود. اما آیا این وضعیت نگران‌کننده است؟ در ادامه به علل عدم تقارن سر نوزاد و ناهمواری آن و نحوه درست مدیریت این وضعیت می‌پردازیم.
چه چیزی باعث می‌شود شکل سر نوزاد نامتقارن و ناهموار به نظر برسد؟
گاهی اوقات سر نوزاد هنگام عبور از کانال زایمان به طور ناهموار دچار فشار و عدم تقارن می‌شود. نوزادان با نواحی نرمی روی سرشان به نام فونتانل متولد می‌شوند. جمجمه از اتصال چندین استخوان شکل می‌گیرد. فونتانل نواحی از این اتصالات است که هنوز بسته نشده و امکان بزرگ شدن جمجمه برای رشد مغر را فراهم می‌کند. همچنین انعطاف‌پذیری و نرمی این اتصالات به سر نسبتاً بزرگ نوزاد اجازه می‌دهد تا از کانال باریک زایمان عبور کند. ناهمواری و عدم تقارنی که بلافاصله بعد از عبور نوزاد از کانال زایمان و تولد نوزاد مشاهده می‌شود، اغلب نیاز به اقدام خاصی ندارد و به مرور زمان به خودی‌خود برطرف می‌شود.
در شرایط دیگری ممکن است شکل سر نوزاد پس از تولد تغییر کند. هنگامی که نوزاد به طور مداوم در یک وضعیت خاص می‌خوابد، فشار همواره بر یک ناحیه از سر بیش از سایر نواحی سر وارد می‌شود. دراز کشیدن نوزاد به مدت طولانی در یک وضعیت خاص می‌تواند منجر به ناهمواری و عدم تقارن سر نوزاد شود. به این حالت تغییر شکل وضعیتی یا پلاژیوسفالی وضعیتی گفته می‌شود.
تغییر شکل وضعیتی سر
تغییر شکل وضعیتی به طور کلی یک مسئله زیبایی‌شناختی در نظر گرفته می‌شود. ناهمواری‌های و عدم تقارن مربوط به فشار روی سر باعث آسیب مغزی یا اختلال در رشد کودک نمی‌شود. همانطور که کودک توانایی گرفتن سر و گردن و غلت زدن را پیدا می‌کند، فشار روی سر به طور یکنواخت روی تمام نقاط جمجمه توزیع می‌شود. با گذشت زمان، سر ناهموار نوزاد تدریجا هموار و قرینه می‌شود. تغییر مکرر وضعیت کودک و تشویق خوابیدن روی شکم در زمانی که کودک بیدار است نیز ممکن است کمک کند.
متخصصان بیماری های کودکان در دکترنکست
چگونه می‌توان عدم تقارن سر نوزاد و ناهمواری آن را درمان کرد؟
ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی، نوزاد را معاینه می‌کند. اگر تشخیص داده شود که کودک پلاژیوسفالی وضعیتی دارد، تغییر در نحوه قرارگیری سر کودک می‌تواند میزان ناهمواری سر را به حداقل برساند. برای مثال می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
وضعیت کودک خود را تغییر دهید. همچنان کودک خود را به پشت بخوابانید. اما جهتی که سر کودک شما در گهواره قرار دارد را به طور متناوب تغییر دهید. اگر کودک هنگام خواب حرکت می‌کند و در موقعیت یکسان قبلی قرار می‌گیرد، مجددا وضعیت سر او را تغییر دهید.
کودک خود را در آغوش بگیرید
وقتی نوزاد شما بیدار است، او را به حالت عمودی نگه دارید. با این کار فشار وارده از تخت یا صندلی نوزاد بر سر او کم می‌شود. همچنین در حین شیردهی به نوزاد، توصیه می‌شود بازوهای خود را به صورت متناوب برای در آغوش گرفتن نوزاد عوض کنید.
کودک خود را به خوابیدن روی شکم تشویق کنید
با نظارت دقیق و در حالی که کودک شما بیدار است، او را روی شکم قرار دهید تا بازی کند. اطمینان حاصل کنید که نوزاد شما در طول زمانی که روی شکم خوابیده است، بر روی یک سطح سفت قرار دارد.
فیزیوتراپی می‌تواند کمک‌کننده باشد
پزشک نوزاد شما ممکن است فیزیوتراپی را برای درمان ناهمواری سر او توصیه کند. فیزیوتراپی برای پلاژیوسفالی وضعیتی شامل تمریناتی برای کمک به تغییر وضعیت سر کودک و تقویت عضلات گردن و سر است.
کلاه ویژه شکل‌گیری سر
اگر خوابیدن روی شکم، تغییر مکرر موقعیت سر و فیزیوتراپی باعث بهبود ناهمواری سر تا سن ۶ماهگی نشود، ممکن است متخصص اطفال برای نوزاد شما کلاه ویژه شکل‌گیری سر را تجویز کند. این کلاه یک ابزار ویژه و شخصی‌سازی‌شده است که فشار روی ناحیه هموار سر نوزاد را کاهش می‌دهد.
کلاه‌های شکل‌گیری سر، در صورتی که درمان بین ۴ تا ۱۲ ماهگی آغاز شود، در درمان ناهمواری سر مؤثرتر هستند. در این دوره، استخوان‌های جمجمه هنوز نرم و انعطاف‌پذیر هستند و مغز به سرعت در حال رشد است. درمان با این ابزار پس از ۱ سالگی، زمانی که استخوان‌های جمجمه به هم جوش می‌خورند و قابلیت انعطاف و تغییر شکل کمتری دارند احتمالاً مؤثر نخواهد بود.
ممکن است اختلال در ناحیه‌ای دیگر باشد
گاهی اوقات یک مشکل عضلانی زمینه‌ای، مانند تورتیکولی (انحراف سر و گردن به یک سمت)، باعث می‌شود کودک سر را به سمتی کج نگه دارد. در این مورد، فیزیوتراپی برای کمک به کشش عضله دچار اختلال و فراهم کردن امکان تغییر موقعیت سر برای نوزاد بسیار مهم است.
به ندرت ممکن است دو یا چند صفحه در سر نوزاد خیلی زود به هم متصل شوند. با رشد مغز، سایر قسمت‌های سر از شکل طبیعی خود خارج می‌شوند. این وضعیت به عنوان کرانیوسینوستوز شناخته می‌شود. کرانیوسینوستوز به طور معمول در دوران نوزادی اتفاق می‌افتد. برای فراهم کردن فضای کافی برای رشد و تکامل مغز، جراحی برای جدا کردن اتصالات استخوانی لازم است.
