یرقان یا زردی چیست؟
زردی یا یرقان وضعیتی است که در آن پوست، صلبیه (سفیدی چشم) و غشاهای مخاطی زرد می‌شوند. این رنگ زرد ناشی از سطح بالای بیلی‌روبین، رنگدانه صفراوی زرد رنگ است. صفرا مایعی است که از کبد ترشح شده و در کیسه صفرا ذخیره و تغلیظ می‌شود. بیلی‌روبین در اثر تجزیه گلبول‌های قرمز مرده یا تخریب شده تشکیل می‌شود. در این مقاله دکترنکست به عوامل بروز زردی، علائم و درمان آن می‌پردازیم.
چه عاملی باعث بروز یرقان می‌شود؟
زردی علامتی از یک مشکل زمینه‌ای است و علت آن باید ارزیابی شود. علل ایجاد زردی را می‌توان بسته به اینکه اختلال در کدام فاز از تشکیل بیلی‌روبین وجود دارد، طبقه‌بندی کرد.
در فاز قبل از تولید بیلی‌روبین، موارد زیر می‌توانند عامل بروز زردی باشند:
-
بازجذب هماتوم وسیع (هماتوم به خروج خون از عروق خونی و تجمع آن در ناحیه‌ای از بدن گفته می‌شود)
سلول‌های خونی به دنبال ایجاد هماتوم در ناحیه‌ای تجمع می‌یابند و به تدریج جذب و تجزیه می‌شوند. به دنبال جذب هماتوم‌های وسیع، مقادیر بالایی از بیلی‌روبین وارد جریان خون می‌شود.
-
کم‌خونی‌های همولیتیک
منظور از کم‌خونی همولیتیک انواعی از کم‌خونی است که به دنبال مرگ سلول‌های قرمز خون، قبل از زمان طبیعی پایان عمر آن‌ها ایجاد می‌شود. کم‌خونی همولیتیک علل مختلفی دارد. به دنبال یک عامل داخلی یا خارجی، سلول‌های قرمز خون تخریب می‌شوند و مقادیر بالایی از بیلی‌روبین وارد جریان خون می‌شود. به دلیل اینکه بدن در هر زمان توانایی محدودی برای دفع بیلی‌روبین دارد، این بیلی‌روبین اضافی ممکن است در بافت‌های مختلف رسوب کند و باعث بروز زردی شود.
در طی تولید بیلی‌روبین، موارد زیر می‌توانند منجر به بروز زردی شوند:
- ویروس‌ها، از جمله هپاتیت A، هپاتیت مزمن B و C و عفونت با ویروس ابشتین‌بار (مونونوکلئوز عفونی)
برای پردازش و دفع بیلی‌روبین تولید شده در بدن، کبد باید عملکرد طبیعی داشته باشد. ویروس‌هایی که منجر به هپاتیت کبدی یا آسیب به سلول‌های کبدی می‌شوند، عملکرد طبیعی کبد را مختل می‌کنند. این امر می‌تواند به تجمع بیلی‌روبین در بدن و بروز زردی منجر شود.
- الکل
الکل نیز از طریق مکانیسم‌های مختلف، تجمع بیلی‌روبین را تشدید می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها آسیب به سلول‌های کبدی است. مصرف مزمن الکل می‌تواند منجر به مرگ سلول‌های کبدی و سیروز شود.
- اختلالات خودایمنی
- نقص‌های متابولیک ژنتیکی نادر
- داروها
از جمله مسمومیت با استامینوفن، پنی‌سیلین‌ها، داروهای ضدبارداری خوراکی، کلرپرومازین و استروئیدهای استروژنی یا آنابولیک
پس از تولید بیلی‌روبین، زردی ممکن است در اثر انسداد مجاری صفراوی به دنبال موارد زیر ایجاد شود:
- سنگ کیسه صفرا
- التهاب کیسه صفرا
- سرطان کیسه صفرا
- تومور پانکراس
چه علائمی ممکن است همراه با زردی بروز پیدا کنند؟
گاهی اوقات ممکن است فرد علائمی همراه با زردی نداشته باشد و این علامت به طور تصادفی شناسایی شود. شدت علائم فرد به علت زمینه‌ای و سرعت پیشرفت بیماری بستگی دارد. اگر زردی به صورت حاد ایجاد شود و طی مدت کوتاهی تداوم یابد (اغلب به علت عفونت‌ها مانند هپاتیت ویروسی)، ممکن است علائم و نشانه‌های زیر نیز همراه با آن ظاهر شوند:
- تب
- لرز
- درد شکم
- علائم شبیه آنفولانزا
- ادرار تیره و/یا مدفوع روشن
اگر زردی ناشی از عفونت نباشد، ممکن است علائمی مانند کاهش وزن و یا خارش پوست (خارش) همراه با آن ظاهر شود که این موارد اغلب حاد نبوده و می‌تواند مطرح‌کننده بدخیمی باشد. اگر زردی ناشی از سرطان لوزالمعده یا مجاری صفراوی باشد، شایع‌ترین علامت آن درد شکم است. در صورتی که از علائم مشابهی رنج می‌برید، می‌توانید از مشاوره آنلاین پزشکی استفاده کنید.
فوق تخصصان گوارش و کبد در دکترنکست
زردی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان زردی را همراه با بررسی علائم بیماری کبدی مانند موارد زیر، ارزیابی می‌کنند:
- کبودی آسان پوست
- آنژیوم عنکبوتی (برجستگی عروق در سطح پوست به صورت غیر طبیعی که شکل آن شبیه به عنکبوت است)
- قرمزی کف دست و نوک انگشتان
بررسی آزمایشگاهی
- آزمایش ادرار: بیلی‌روبین در ادرار شناسایی می‌شود
- آزمایش خون: شامل شمارش کامل سلول‌های خونی و اندازه‌گیری مقادیر بیلی‌روبین می‌باشد.
بررسی ابعاد کبد
پزشک همچنین برای تعیین اندازه و حساسیت کبد معاینه شکمی انجام می‌دهد. او ممکن است از تصویربرداری (سونوگرافی و CT اسکن) و بیوپسی کبد (نمونه برداری از کبد) برای تایید بیشتر تشخیص استفاده کند.
زردی چگونه درمان می‌شود؟
زردی با توجه به اینکه یک علامت است معمولاً در بزرگسالان نیازی به درمان ندارد و این مشکل در نوزادان مهمتر است. اما علل زمینه‌ای زردی و عوارض آن را باید درمان کرد. به عنوان مثال، اگر به دنبال زردی خارش ایجاد شود و این خارش آزاردهنده باشد، پزشک ممکن است جهت رفع خارش دارو تجویز کند.
برخی از عوارض جانبی درمان زردی چیست؟
- یبوست
- نفخ
- دل درد
- ناراحتی معده
- استفراغ
- اسهال
چگونه می‌توان از بروز زردی جلوگیری کرد؟
از آنجا که دلایل زیادی برای زردی وجود دارد، ارائه اقدامات پیشگیرانه خاص دشوار است. برخی از نکات کلی عبارتند از:
- از ابتلا به هپاتیت پیشگیری کنید
- مصرف الکل را محدود کنید
- وزن متناسب با اندام خود را حفظ کنید
- چربی خون خود را مدیریت کنید
دکترنکست و امکان نمونه‌گیری در محل
سلامت ما مهم‌ترین سرمایه ماست. همه ما باید از سلامت خود مراقبت کنیم و حتی اگر مشکلی وجود نداشته باشد چکاپ‌های روتین سلامت را حداقل سالی یکبار انجام دهیم. با این حال امروزه با توجه به دشواری رفت‌وآمد و محدودیت وقت، مراجعه حضوری به آزمایشگاه‌ها و بیمارستان‌ها ممکن است چندان کار راحتی نباشد.
دکترنکست با فراهم کردن امکان نمونه‌گیری در محل، مشکلات مرتبط با مراجعه حضوری را حل کرده است. پس از ثبت درخواست آزمایش در پلتفرم دکترنکست، تیم ما در اسرع وقت در محل درخواستی شما جهت نمونه‌گیری (شامل نمونه خون، ادرار و مدفوع) حاضر می‌شوند. نتایج همراه با تفسیر رایگان به زودی در اختیارتان قرار خواهد گرفت. در ضمن شما برای ثبت درخواست آزمایش به نسخه پزشک نیاز نخواهید داشت. برای انجام آزمایش، وارد بخش چکاپ سلامت آقایان یا چکاپ سلامت بانوان شده و از خدمات ما بهره‌مند شوید.
