بیماری‌های کلیه، عاملی نامحسوس اما مخرب بر سلامت بدن

12 مارچ روز جهانی کلیه می‌باشد. روز جهانی کلیه یک کمپین جهانی آگاهی از سلامت است که بر اهمیت کلیه‌ها و کاهش فراوانی و تاثیر بیماری‌های کلیوی و مشکلات مربوط به آن در سراسر جهان متمرکز است. روز جهانی کلیه هر ساله در دومین پنجشنبه ماه مارس برگزار می‌شود.

همچنین در ایران 23 لغایت 30 آبان ماه، با عنوان “هفته حمایت از بیماران کلیوی”  نامگذاری شده است. به همین مناسبت در این مقاله دکترنکست، به کلیاتی در مورد بیماری‌های مزمن کلیوی و علائم آن می‌پردازیم. بیماری مزمن کلیوی، بیشتر از سرطان سینه یا سرطان پروستات باعث مرگ افراد می‌شود.

شیوع بیماری‌های کلیوی

بیماری مزمن کلیوی یک بحران کمتر شناخته شده برای بهداشت عمومی می‌باشد. تخمین زده می شود که بیماری کلیوی در ایالات متحده 37 میلیون نفر را تحت تأثیر قرار دهد. تقریباً 90 درصد از مبتلایان به بیماری کلیوی نمی‌دانند که به آن مبتلا هستند. از هر 5 بزرگسال مبتلا به بیماری کلیوی شدید 2 نفر نمی‌دانند که به آن مبتلا هستند. از هر 3 بزرگسال در ایالات متحده 1 نفر در معرض بیماری کلیوی قرار دارد. بیماری کلیوی در زنان بیشتر از مردان شایع است. اما به ازای هر 2 زنی که به بیماری کلیوی مرحله آخر مبتلا می شوند، 3 کلیه در مردان از کار می‌افتد. تقریباً 1 نفر از 3 بزرگسال مبتلا به دیابت و 1 نفر از 5 بزرگسال مبتلا به فشار خون بالا ممکن است به بیماری کلیوی مبتلا باشند.

بیماری کلیوی چیست؟

بیماری مزمن کلیه (CKD) به این معنی است که کلیه‌های شما آسیب دیده و توانایی خود را برای حفظ سلامت بدن از دست داده‌اند. در مراحل اولیه بیماری، اکثر افراد علائم ندارند. اما با بدتر شدن بیماری کلیوی، مواد زائد در خون شما تجمع یافته و باعث می‌شود احساس بیماری کنید. ممکن است مشکلات دیگری مانند فشار خون بالا، کم خونی، استخوان‌های ضعیف، سلامت تغذیه‌ای ضعیف و آسیب عصبی ایجاد شود. از آنجا که کلیه‌ها برای بسیاری از عملکردهای بدن حیاتی هستند، بیماری کلیوی همچنین خطر ابتلا به بیماری قلبی و عروقی را افزایش می‌دهد. در حالی که این مشکلات ممکن است به آرامی و بدون علائم اتفاق بیفتند، می‌توانند منجر به نارسایی کلیه شوند که بدون هشدار ظاهر می‌شود. هنگامی که کلیه‌ها از کار می‌افتند، برای زنده ماندن نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه می‌باشد.

علت بیماری‌های کلیوی چیست؟

دو علت اصلی بیماری کلیوی دیابت و فشار خون بالا است.

سایرعلل عبارتند از:

• گلومرولونفریت (بیماریهایی که به واحدهای فیلتر کننده کلیه آسیب می‌رسانند)، که سومین نوع شایع بیماری کلیوی هستند.
• بیماریهای ارثی مانند بیماری کلیه پلی کیستیک
• ناهنجاری‌های هنگام تولد که با اختلال در رشد جنین رخ می دهد.
• لوپوس و سایر بیماری های ایمنی
• انسداد مانند سنگ کلیه یا بزرگ شدن پروستات
• عفونت‌های مکرر مجاری ادراری، که همچنین می‌تواند منجر به عفونت کلیه و باعث آسیب طولانی مدت به کلیه‌ها شود.

ارتباط بین بیماری کلیوی و بیماری قلبی

افراد مبتلا به بیماری کلیوی بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ در تمام مراحل بیماری کلیوی هستند. بیماری‌های کلیوی و بیماری‌های قلبی به هم مرتبط هستند و دارای عوامل خطر مشترکی مانند دیابت و فشار خون بالا هستند. هرکدام می‌تواند باعث بدتر شدن دیگری شود.

بیماری کلیه چگونه درمان می‌شود؟

بهترین درمان بیماری کلیوی با تشخیص زودهنگام تسهیل می‌شود، زمانی که می‌توان بیماری را کند یا متوقف کرد. درمان اولیه شامل رژیم غذایی، ورزش، داروها، تغییر شیوه زندگی و درمان عوامل خطر مانند دیابت و فشار خون بالا است. با این حال، هنگامی که کلیه از کار می‌افتد، درمان با دیالیز یا پیوند کلیه مورد نیاز است.

دیالیز

دیالیز به دو صورت انجام می‌شود، همودیالیز (HD) یا دیالیز صفاقی (PD). هر دو مواد زائد و مایع اضافی را از خون شما حذف می‌کنند. معمولاً بیماران 3-4 بار در هفته همودیالیز را در خانه یا در مرکز دیالیز دریافت می‌کنند. در طی همودیالیز، خون شما از طریق دستگاه دیالیز به دستگاه فیلتر پمپ می‌شود و در آنجا تمیز می‌شود و به بدن شما باز می‌گردد.

با دیالیز صفاقی، خون شما هر روز از طریق دیواره داخلی شکم با استفاده از مایع مخصوصی که به صورت دوره ای تغییر می‌کند، در داخل بدن شما تمیز می‌شود. دیالیز صفاقی را می‌توان در خانه، محل کار، مدرسه یا حتی در سفر انجام داد. دیالیز خانگی یک روش درمانی رایج است که با نتایج بهتری همراه است. بیماران کلیوی با این روش از کیفیت زندگی بالاتری برخوردار هستند.

پیوند کلیه

کلیه سالم توسط اهدا کننده فوت شده یا اهداکننده زنده، مانند خویشاوند نزدیک، همسر، دوست یا غریبه‌ای سخاوتمند اهدا شده و در بدن شما قرار می‌گیرد. برای حفظ پیوند، نیاز است که سیستم ایمنی تضعیف شود تا از رد پیوند جلوگیری شود. همواره لیست انتظار فعال به طور ملاحظه‌ای بزرگتر از عرضه کلیه اهدا کننده بوده ‌است. این موضوع یک چالش مداوم می‌باشد.

چه کسانی در معرض خطر بیماری کلیوی هستند؟

از هر 3 بزرگسال در ایالات متحده آمریکا 1 نفر در معرض بیماری کلیوی است. برخی از گروه‌های جمعیت شناختی در معرض خطر بیشتری هستند. عوامل خطر بیماری کلیوی عبارتند از:

• دیابت
•  فشار خون بالا
•  سابقه خانوادگی نارسایی کلیه
•  سن 60 سال یا بیشتر
•  چاقی
• بیماری قلبی
•  آسیب قبلی به کلیه‌ها
•  بودن در جمعیت اقلیت دارای نرخ بالای دیابت یا فشار خون بالا، مانند سیاهان یا آفریقایی تبارها، اسپانیایی تبارها یا لاتین تبارها، آمریکایی‌های آسیایی یا جزایر اقیانوس آرام و سرخپوستان آمریکایی یا بومیان آلاسکا

کودکان و نوجوانان چگونه به بیماری کلیوی مبتلا می‌شوند؟

بسیاری از کودکان و نوجوانان شرایطی دارند که در صورت عدم درمان، خطر ابتلا به بیماری های کلیوی را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.

حدود 4 درصد از جوانان (12 تا 19 ساله) در ایالات متحده دارای فشار خون بالا هستند. در کودکان 2 تا 19 ساله، شیوع چاقی 5/18 درصد (حدود 13 میلیون نفر) است و 210 هزار نفر زیر 20 سال با دیابت تشخیص داده شده زندگی می‌کنند.

شیوع فزاینده این شرایط در کودکان به این معنی است که احتمال وقوع بیماری کلیوی در سال‌های آینده بیشتر افزایش می‌یابد.

طبق یک مطالعه، کودکان مبتلا به بیماری کلیوی با درمان جایگزین (KFRT) 30 برابر بیشتر از کودکان سالم در معرض مرگ زودرس هستند. در مطالعه دیگری، نوجوانان (کمتر از 18 سال) مبتلا به KFRT از دوران کودکی دارای امید به زندگی 38 سال در صورت درمان با دیالیز در دوران کودکی و 63 سال در صورت پیوند کلیه در دوران کودکی بودند.

علل اولیه ایجاد KFRT کودکان در ایالات متحده بین سالهای 2015 تا 2018 عبارت بودند از اختلالات کیستیک، ارثی، مادرزادی و بیماری گلومرولی اولیه، ثانویه و واسکولیت. عفونت‌های دستگاه ادراری همچنین می‌تواند منجر به عفونت کلیه شود‌، که می‌تواند باعث آسیب طولانی مدت به کلیه‌ها شود.

در سال 2020، 710 کودک (زیر 18 سال) پیوند کلیه انجام دادند. بیش از 1000 کودک (زیر 18 سال) منتظر اهدای کلیه هستند. مطالعات اخیر نشان‌دهنده تفاوت‌های نژادی و قومی قابل توجهی در درمان KFRT برای کودکان و نوجوانان است.

چگونه از بیماری کلیوی پیشگیری کنیم؟

تشخیص زود هنگام

تشخیص زودهنگام موثرترین روش برای مبارزه با بیماری‌های کلیوی است. دو آزمایش ساده، سریع و ارزان برای تشخیص بیماری کلیوی وجود دارد:

• تست نسبت آلبومین به کراتینین ادرار: این تست میزان آلبومین ادرار را بررسی می‌کند. این پروتئین در حالت طبیعی باید در خون باشد اما می‌تواند از کلیه‌های آسیب دیده به داخل ادرار نشت کند.
• آزمایش خون جهت بررسی میزان کراتینین خون و GFR: کراتینین ماده زائدی است که کلیه باید دفع کند. GFR میزان فیلتراسیون گلومرولی است که عدد آن نشان دهنده این است که کلیه شما چقدر توانایی دفع مواد زائد دارد.

افراد مبتلا به بیماری کلیوی باید:

• فشار خون بالا را کاهش دهند.
• سطح قند خون خود را مدیریت کنند.
• مصرف نمک را کاهش دهند.
• مصرف متوسط ​​پروتئین داشته باشند و از مصرف بیش از حد پرهیز کنند.
• سالانه واکسن آنفولانزا را تزریق کنند.

همه باید:

• ورزش منظم انجام دهند.
• کنترل وزن داشته باشند.
• از رژیم غذایی متعادل پیروی کنند.
• سیگار را ترک کنند.
• بیش از حل الکل ننوشند.
• آب و مایعات کافی بنوشند.
• سطح کلسترول را کنترل کنند.
• سالانه توسط پزشک معاینه شوند.
• سابقه پزشکی خانوادگی خود را بدانند.