به احتمال زیاد نام غده لنفاوی کمتر از سایر بخش‌های بدن به گوشتان خورده است و شاید تصور کنید این غدد عملکرد خاصی ندارند و صرفا گاهی متورم می‌شوند. شاید برایتان سوال شود غدد لنفاوی چیست؟ غدد لنفاوی گلو در سرماخوردگی چه نقشی دارد و تورم غدد لنفاوی گردن ناشی از چیست؟ غدد لنفاوی گردن کجا هستند؟ غدد لنفاوی زیر بغل در ایمنی بدن چه نقشی دارند؟ آیا ممکن است سرطان غدد لنفاوی در یک فرد سالم رخ دهد؟ علائم سرطان غدد لنفاوی گردن چیست؟ در این مطلب اطلاعات جامعی در خصوص غدد لنفاوی به شما ارائه می‌دهیم.
غدد لنفاوی چیست؟
غدد لنفاوی اندام‌های کوچک و لوبیایی شکل هستند که مواد موجود در بدن را فیلتر می‌کنند. سلول‌های ایمنی که به مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کنند، غدد لنفاوی را همراه با بافت لنفاوی تشکیل می‌دهند. صدها غده لنفاوی در سراسر بدن وجود دارد. شناخته‌شده‌ترین مکان‌هایی که در آن غدد لنفاوی قابل شناسایی است در زیر بغل، گردن و غدد لنفاوی کشاله ران است. سایر نواحی که کمتر قابل شناسایی هستند عبارتند از غدد لنفاوی شکمی و پاراآئورتیک (اطراف شریان آئورت)، غدد لنفاوی زیر فک و غدد لنفاوی در ناف ریه. با جست‌وجو در اینترنت می‌توانید عکس غدد لنفاوی گردن، عکس تورم غدد لنفاوی زیر بغل و تصاویر شماتیک یا عکس واقعی غدد لنفاوی کشاله ران را مشاهده کنید.
نقش غدد لنفاوی در سلامت بدن
نقش سیستم ایمنی در سلامت بدن غیرقابل انکار است و گره‌های لنفاوی بخش مهمی از سیستم ایمنی به شمار می‌آیند. وظیفه این گره‌ها فیلتر کردن مواد موجود در مایع لنفاوی است. مایع لنفاوی مجموعه‌ای از مایعات است که از سلول‌ها و بافت‌های بدن جمع‌آوری می‌شود. مایع لنفاوی حاوی مواد زیر است:
- پروتئین‌ها
- مواد معدنی
- چربی‌ها
- مواد مغذی
- گلبول‌های سفید (لنفوسیت‌ها)
- سلول‌های آسیب‌دیده
- باکتری‌ها و یا ویروس‌ها (مهاجمین خارجی)
مایع لنفاوی از نقاط مختلف بدن جمع‌آوری شده و در عروق لنفی جریان می‌یابد. غدد لنفاوی در مسیر این عروق قرار دارند. در محل این غدد، سلول‌های غدد لنفاوی به مواد زائد، به‌ویژه مهاجمان خارجی حمله کرده و آنها را از بین می‌برند. این امر به سیستم ایمنی کمک میکند تا فرد سالم بماند و در برابر عوامل بیماری‌زای داخلی و خارجی مقاومت داشته باشد.
عملکرد غدد لنفاوی
غدد لنفاوی بدن با دو سیستم در بدن در ارتباط است:
- سیستم ایمنی: سیستم ایمنی بدن را در برابر مهاجمان خارجی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها محافظت میکند تا از عفونت و بیماری جلوگیری کند.
- سیستم لنفاوی: سیستم لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی است که از بدن در برابر مهاجمان خارجی که باعث بیماری می‌شوند محافظت، سطح مایعات را در سراسر بدن تعدیل، مواد مغذی و چربی ها را جذب و مواد زائد را از سلول‌ها خارج میکند.
گره‌های لنفاوی به‌عنوان فیلتری برای مایعی که از طریق سلول‌ها و بافت‌ها جریان می‌یابد، عمل کرده و بدن را از شر ضایعات مایع لنفاوی و مهاجمانی که باعث بیماری می‌شوند خلاص میکند.
محل حضور غدد لنفاوی
گره‌های لنفاوی در سراسر بدن وجود دارند. آنها معمولاً در جایی قرار می گیرند که دو یا چند رگ خونی اصلی در بدن به هم می‌رسند از جمله:
- گردن
- زیر بغل
- قفسه‌سینه
- شکم
- کشاله ران
- پشت گوش
شکل ظاهری غدد لنفاوی
غدد لنفاوی شبیه به جوانه لوبیا هستند. هر گره به رگ خونی منتهی می‌شود. غدد لنفاوی دارای یک لایه خارجی محافظ (کپسول)، مانند پوسته‌ای روی لوبیا هستند. این پوسته غده را به بخش‌های مختلف تقسیم میکند. اندازه گره لنفاوی تقریباً به اندازه یک نخود است (۱۲ میلی‌متر). حدودا ۶۰۰ غده لنفاوی در بدن فرد بزرگسال وجود دارد و تعداد دقیق آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
چه بیماری‌هایی می‌تواند غدد لنفاوی را درگیر کند؟
شرایط متعددی بر سلامت غدد لنفاوی تاثیر می‌گذارد از جمله:
- غدد لنفاوی بزرگ و متورم (لنفادنوپاتی): هنگامی که سیستم ایمنی بدن در حال مبارزه با عفونت یا بیماری است، این بافت‌ها متورم می‌شوند که به آن لنفادنوپاتی می‌گویند. اگر احساس بیماری می‌کنید و متوجه بزرگی گره‌های لنفاوی خود شده‌اید، پزشک می‌تواند انتی بیوتیک مناسب برای تورم غدد لنفاوی را در صورت نیاز برای شما تجویز کند. بدخیمی‌ها و سرطان‌ها نیز می‌توانند منجر به لنفادنوپاتی شود. بسته به محل عفونت یا سرطان غدد لنفاوی شکمی، گردنی یا سایر نقاط نزدیک به آن ممکن است درگیر شوند. همچنین سرطان‌های متاستاتیک ممکن است به غدد لنفاوی سرایت کنند. برای مثال انواع سرطان استخوان متاستاتیک می‌توانند غدد لنفاوی اطراف را درگیر کنند.
- لنفوم: لنفوم به سرطان‌هایی اشاره دارد که از سیستم لنفاوی شروع می‌شوند و شامل لنفوم هوچکین و لنفوم غیر‌هوچکین هستند. علت سرطان لنفوم کاملا مشخص نیست. این نوع سرطان با منشأ سلول‌های ایمنی در خون رخ داده و می‌تواند مشابه عفونت، باعث تورم غدد لنفاوی شود.
علائم بیمار شدن غدد لنفاوی
علائم بسته به هر بیماری که غدد لنفاوی را تحت تاثیر قرار می‌دهد متفاوت است و شایع‌ترین علائم آن تورم غدد لنفاوی (لنفادنوپاتی) است. علائم همراه با تورم گره‌های لنفاوی عبارتند از:
- درد یا حساسیت در لمس غدد لنفاوی
- افزایش اندازه غده که به صورت برامدگی زیر پوست ظاهر می‌شود
- تب، گلودرد و آبریزش بینی یا درد و آبسه دندان
- تعریق در شب و حال عمومی بد
وقتی غدد لنفاوی متورم می‌شوند، به احتمال زیاد، بدن در حال مبارزه با یک بیماری یا عفونت است. برای مثال در بیماری شانکروئید که یک بیماری منتقله از راه جنسی است، غدد لنفاوی کشاله ران ممکن است متورم شوند. اگر متوجه شدید غدد لنفاوی شما بزرگ شده و علائم بیماری یا عفونت را ندارید، برای معاینه به پزشک مراجعه کنید. چرا که بزرگ شدن طولانی‌مدت و بدون درد غدد لنفاوی در مواردی ممکن است مطرح‌کننده لنفوم باشد.
اقدامات در صورت تورم غدد لنفاوی
انواع بیماری‌های عفونی باکتریایی و ویروسی می‌توانند به لنفادنوپاتی منجر شوند. حتی دندان درد و آبسه دندانی نیز ممکن است علت تورم موقت این غدد باشد. بنابراین اگر سرما خورده‌اید و یا پزشک شما بیماری عفونی را تشخیص داده است، لنفادنوپاتی اغلب نگران‌کننده نیست و با بهبود شرایط پس از مدتی برطرف می‌شود. برای مثال اگر زیر فک خود برآمدگی احساس می‌کنید و هم‌زمان دچار درد دندان یا آبسه دندانی هستید، درمان غدد لنفاوی زیر فک شامل درمان علت زمینه‌ای، یعنی آبسه دندان است. اگر مدت طولانی است که تورم غدد لنفاوی را تجربه می‌کنید که دردناک نیست و به‌خودی‌خود بر طرف نمی‌شود، باید حتما با پزشک مشورت کرده و اقدامات تشخیصی لازم را انجام دهید. کاهش وزن بیش‌از حد و غیر قابل توجیه، تعریق شبانه، غدد لنفاوی متورم و غیر دردناک می‌توانند مطرح‌کننده لنفوم و سایر بیماری‌های جدی‌تر باشند. بنابراین در اسرع وقت نیاز به پیگیری دارند.
آزمایشات رایج برای تورم غدد لنفاوی
در صورت مشاهده لنفادنوپاتی غیر قابل توجیه با یک منبع عفونی، موارد زیر ممکن است توسط پزشک درخواست شود:
- سی‌تی اسکن
- اسکن PET
- رادیوگرافی ساده
- شمارش کامل خون (یک آزمایش خون است که تعداد سلول‌های موجود در نمونه خون شما را اندازه‌گیری میکند. این امر می‌تواند به شناسایی عاملی که بر سلول‌های غدد لنفاوی تأثیر می‌گذارد کمک کند)
جمع بندی
غدد لنفاوی بخش مهمی از سیستم ایمنی و سیستم لنفاوی بدن را تشکیل می‌دهند. سلول‌های ایمنی در این غدد مستقر بوده و با عوامل بیماری‌زای داخلی و نیز عوامل مهاجم خارجی مقابله می‌کنند. این مقابله در زمان بروز بیماری و عفونت ممکن است غدد لنفاوی را دچار تورم کند. این تورم می‌تواند ناشی از یک عفونت باکتریایی یا ویروسی گذرا و یا شرایط جدی‌تری مانند بدخیمی‌ها و سرطان باشد. در برخی موارد ممکن است این تورم علامتی نداشته باشد و به صورت تصادفی، برای مثال حین معاینه از جهت بیماری‌های تیروئیدی، شناسایی شود. در تورم طولانی‌مدت غدد لنفاوی، بدون درد و بدون علت عفونی توجیه‌کننده، نیاز به پیگیری تخصصی توسط پزشک دارد. در صورت مشاهده هرگونه یافته غیرطبیعی می‌توانید با پزشک عمومی درباره اقدامات بعدی مشورت کنید.
