متادون را اولین بار پزشکان آلمانی در طول جنگ جهانی دوم و برای کاهش درد مجروحان جنگی تولید کردند. امروزه، آن را به‌عنوان بخشی از یک برنامه درمانی برای ترک اعتیاد به هروئین یا مسکن‌های مخدر هم تجویز می‌کنند. ازآنجایی‌که مصرف این دارو چون تیغ دو لبه است یعنی هم اعتیاد را درمان می‌کند و هم خود خطر وابستگی دارد، در ادامه به کاربردها، عوارض جانبی و تداخلات دارویی آن پرداخته‌ایم.
متادون چیست؟
Methadone متعلق به دسته‌ای از داروها به نام مسکن‌های اپیوئیدی است. این دارو نحوه واکنش مغز و سیستم عصبی به درد را تغییر میدهد و باعث میشود احساس آرامش کنید. اثرات آن کندتر از سایر مسکن‌های قوی مانند مورفین است.
همچنین از تمایل به مواد مخدری مانند کدئین، هروئین، هیدروکودون، مورفین و اکسی کدون جلوگیری می‌کند. در واقع مصرف آن احساس مشابهی با مصرف این مواد ایجاد می‌کند و شما را از مصرف آن‌ها بازمی‌دارد. حتی اگر این دارو نسبت به سایر مواد مخدر ایمن‌تر باشد، پزشک شما باید هنگام مصرف آن مراقب شما باشد، زیرا مصرف خودسرانه آن می‌تواند منجر به اعتیاد یا مسمومیت در کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان شود.
انواع قرص‌ها و شربت‌های متادون
متادون به عنوان یک داروی مؤثر برای مدیریت درد شدید و درمان اعتیاد، در اشکال مختلف تولید میشود. هر کدام از این اشکال دارویی برای شرایط خاصی تجویز می‌شوند و ویژگی‌های منحصر به فردی دارند. در ادامه به بررسی انواع مختلف این دارو می‌پردازیم:
۱. قرص متادون
قرص‌های متادون رایج‌ترین شکل این دارو هستند که برای استفاده خوراکی طراحی شده‌اند. این قرص‌ها در دوزهای مختلف تولید می‌شوند:
- قرص متادون ۵ میلی‌گرم: برای مدیریت دردهای خفیف‌تر و آغاز درمان با دوز کم.
- قرص متادون ۱۰ میلی‌گرم: برای درمان دردهای متوسط و کنترل وابستگی به مواد مخدر.
- قرص متادون ۴۰ میلی‌گرم (قهوه‌ای): بیشتر برای درمان نگهدارنده در بیماران مبتلا به اعتیاد به مواد مخدر تجویز میشود.
۲. شربت متادون
شربت متادون یکی دیگر از اشکال رایج این دارو است که اغلب برای بیمارانی که قادر به بلع قرص نیستند یا به تنظیم دقیق‌تر دوز نیاز دارند، تجویز میشود.
- ویژگی‌ها:
شربت متادون با جذب سریع‌تر در بدن عمل می‌کند و به خصوص در موارد دردهای شدید یا مدیریت نگهدارنده بسیار مؤثر است. - دوز رایج:
معمولاً به صورت میلی‌لیتر تجویز میشود و پزشک دوز مناسب را بر اساس نیاز بیمار تعیین می‌کند.
۳. آمپول متادون
در برخی موارد خاص، آمپول متادون برای تزریق و مدیریت سریع دردهای شدید تجویز میشود. این نوع دارو کمتر رایج است و تنها در بیمارستان‌ها و تحت نظر پزشک استفاده میشود.
۴. متادون مایع
متادون مایع (Liquid Methadone) بیشتر در برنامه‌های ترک اعتیاد استفاده میشود و به بیمار کمک می‌کند تا دوز مصرفی خود را به تدریج کاهش دهد. این فرم دارویی به دلیل قابلیت تنظیم دقیق دوز، محبوبیت زیادی دارد.
مقایسه قرص و شربت متادون
| ویژگی‌ها | قرص متادون | شربت متادون |
|---|---|---|
| سرعت جذب | متوسط | سریع |
| دوز مصرفی | از پیش تعیین شده | قابل تنظیم دقیق |
| کاربرد اصلی | درمان نگهدارنده و درد | ترک اعتیاد و کنترل درد |
| مناسب برای | بیماران با تحمل دارویی بالا | بیمارانی با مشکلات بلع |
موارد مصرف و فواید متادون
این دارو نیز مانند هر ماده دارویی یک کاربرد خاص ندارد و ممکن است با توجه به شرایط فرد برای موارد مختلف استفاده از آن تجویز شود و بهترین زمان مصرف متادون نیز طبق نوع کاربرد آن به شما گفته خواهد شد. با این توضیحات بهتر است از مصرف خودسرانه آن خودداری کرد. به‌طورکلی کاربرد و موارد استفاده از آن را در موارد زیر می‌توان خلاصه کرد:
- ترک اعتیاد: این دارو اشکال مختلفی دارد که یکی از آن‌ها شربت متادون است. مصرف این شربت برای ترک اعتیاد به هروئین یا سایر مخدرهای مسکن تجویز میشود.
- کاهش درد: اگر شما در اثر جراحت، جراحی یا بیماری طولانی‌مدت درد زیادی دارید، ممکن است پزشک مصرف آن را تجویز کند. البته نباید فراموش کرد که این دارو فقط برای تسکین درد در افرادی استفاده میشود که قادر به مصرف داروهای مسکن غیر افیونی نیستند، یا در شرایطی هستند که نمی‌توان درد را با گزینه‌های دیگر مدیریت کرد.
نحوه مصرف متادون
این دارو را باید حتماً طبق دستور پزشک مصرف کنید؛ چون طبق شرایط شما تجویز شده است. بیشتر از دوز تجویز، دفعات بیشتر و مدت‌زمان بیشتری مصرف نکنید. به‌طور مثال متادون ۲۰ را خودسرانه با دوز بالاتر جایگزین نکنید. این امر به‌ویژه برای بیماران مسن که ممکن است به اثرات داروهای ضد درد حساسیت بیشتری داشته باشند، مهم است. اگر بیش‌ازحد و برای مدت طولانی از این دارو استفاده شود، ممکن است باعث ایجاد وابستگی ذهنی یا فیزیکی خواهد شد.
همراه آن راهنمای دارویی ارائه میشود. دستورالعمل‌ها را به‌دقت بخوانید و دنبال کنید. اگر سؤالی دارید از پزشک خود بپرسید. همچنین در مورد طریقه مصرف قرص متادون ۴۰ هم باید گفت که آن را به‌طور کامل قورت دهید. از خرد کردن، شکستن، جویدن یا حل کردن آن خودداری کنید. فقط اگر قرص‌ها از نوع پراکنده‌شونده هستند حل کردن آن در آب یا آب مرکبات توصیه میشود.
پزشکان بیماری‌های عمومی در دکترنکست
عوارض و عاقبت مصرف متادون
Methadone یکی از داروهایی است که برای کمک به ترک اعتیاد به مواد مخدر و مدیریت درد شدید تجویز میشود، اما مصرف آن بدون نسخه و نظارت پزشک می‌تواند عواقب جدی به همراه داشته باشد. عاقبت مصرف متادون به‌صورت غیرقانونی، خطرات بسیاری از جمله وابستگی جسمی و روانی، و حتی مرگ را به همراه دارد. در ادامه به جزئیات بیشتری در مورد عوارض و پیامدهای مصرف متادون می‌پردازیم.
عوارض شایع مصرف متادون
- مشکلات گوارشی: مصرف متادون می‌تواند باعث یبوست، ناراحتی معده، یا استفراغ شود. این مشکلات معمولاً با تنظیم دوز دارو کاهش می‌یابند.
- مشکلات تنفسی: آهسته نفس کشیدن یکی از خطرناک‌ترین عوارض این دارو است که در صورت مصرف بیش از حد یا همزمان با داروهای دیگر می‌تواند کشنده باشد.
- مشکلات پوستی: خارش پوست و گرگرفتگی از عوارض شایع پوستی هستند که برخی افراد تجربه می‌کنند.
- عوارض عصبی: مصرف متادون ممکن است باعث سردرد، تغییرات خلق‌وخو، و حتی اختلالات خواب شود.
- تأثیر بر عملکرد جنسی: مشکلات جنسی مانند کاهش میل جنسی یا اختلالات نعوظ نیز ممکن است رخ دهد.
عوارض جدی‌تر مصرف متادون
برخی عوارض جانبی متادون بسیار جدی هستند و در صورت مشاهده آن‌ها باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید:
- مشکل در تنفس یا غش کردن
- درد قفسه سینه یا ضربان قلب سریع
- توهم یا گیجی شدید
- تشخیص اشتباه قاعدگی یا توقف آن
عاقبت مصرف متادون در طولانی‌مدت
مصرف طولانی‌مدت و بی‌رویه متادون می‌تواند عوارض زیر را به همراه داشته باشد:
- وابستگی جسمی و روانی: بسیاری از افراد به این دارو وابسته شده و ترک آن بدون نظارت پزشکی بسیار دشوار است.
- مشکلات کبدی و کلیوی: مصرف طولانی‌مدت ممکن است به کبد و کلیه‌ها آسیب وارد کند.
- مشکلات اجتماعی: عاقبت مصرف متادون در مواردی که به‌صورت غیرقانونی مصرف شود، می‌تواند منجر به از دست دادن روابط خانوادگی و مشکلات قانونی شود.
مصرف غیرقانونی متادون و عاقبت آن
مصرف غیرقانونی متادون و استفاده از سرنگ مشترک در تزریق، خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند HIV و هپاتیت C را افزایش میدهد. علاوه بر این، مصرف بیش از حد متادون می‌تواند منجر به مسمومیت دارویی یا حتی مرگ شود.
خطرات جدی متادون
برخی از مردم نباید این دارو را تحت هیچ شرایطی و مخصوصاً به‌صورت خودسرانه مصرف کنند. به‌طور مثال برخی استفاده از قرص متادون برای تاخیری را مفید می‌دانند که در صورت داشتن سابقه بیماری می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد. اگر شرایط زیر را دارید حتماً قبل از تجویز دارو به پزشک خود اطلاع دهید:
- سابقه بیماری قلبی
- اختلال در ریتم قلب
- عدم تعادل الکترولیت
- مشکلات تنفسی یا بیماری ریوی
- سابقه ضربه به سر، تومور مغزی یا تشنج
- بیماری کبد یا کلیه مشکلات ادراری
- مشکلات کیسه صفرا، لوزالمعده یا تیروئید
تداخلات دارویی متادون
مصرف آن ممکن است بر روی برخی داروها اثر بگذارد و از اثرات آن‌ها کم کند. همچنین مصرف برخی دارو نیز چنین اثری روی آن دارد. در صورت مصرف دو دسته از داروها لازم است قبل از هر کاری به پزشک خود اطلاع دهید.
- سایر مواد مخدر و داروهایی که باعث خواب‌آلودگی می‌شوند یا تنفس شما را کند می‌کنند.
- داروهایی که برای تغییر سطح سروتونین مصرف می‌کنید.
علائم ترک متادون
اگرچه اثرات آن با سایر مواد افیونی متفاوت است، بدن و مغز شما توانایی عادت به آن را دارد. اگر به‌طور ناگهانی مصرف آن‌ها را قطع کنید، علائم شدید و مرگ‌آوری چون ایست قلبی را تجربه خواهید کرد. برای همین ترک و کاهش دوز مصرفی باید زیر نظر پزشک باشد و ممکن است از 2 تا 3 هفته تا 6 ماه طول بکشد. در 30 ساعت اول ترک ممکن است که علائم زیر را تجربه کنید:
- خستگی
- اضطراب
- بی‌قراری
- تعریق
- چشمان اشک‌آلود
- آبریزش بینی
- خمیازه
- مشکل خواب
در ابتدا، علائم ترک ممکن است شبیه آنفولانزا باشد. اما برخلاف آنفولانزا، تا چند روز شدید باقی می‌ماند. علائم خاص ممکن است پس از حدود سه روز به اوج خود برسد و سخت ترین روز ترک متادون در خانه یا زیر نظر پزشک در مراکز درمانی همین زمان است. این علائم شامل: درد عضلانی مورمور شدن، حالت تهوع شدید، استفراغ، گرفتگی عضلات، اسهال، افسردگی ماژور و هوس مواد مخدر است. در صورت تحمل این شرایط طی چند هفته تا چند ماه فرد رو به بهبودی حرکت می‌کند.
چه چیزی به علائم ترک متادون کمک می‌کند؟
برخی افراد ممکن است تحمل علائم ترک این دارو را دشوار بدانند. اگر می‌خواهید آن را ترک کنید، با پزشک خود صحبت کنید، سعی نکنید بدون انجام ازمایش متادون خودتان مصرف آن را متوقف کنید. مواردی که ممکن است در کاهش علائم ترک به شما کمک کند شامل موارد زیر میشود:
- آب زیادی بخورید و خود را به‌خوبی هیدراته نگه‌دارید؛ زیرا ممکن است اسهال و استفراغ داشته باشید و بدن شما آب زیادی از دست بدهد.
- به فعالیت‌های مثبتی چون فیلم دیدن یا کتاب خواندن مشغول شوید که حواستان را پرت می‌کند.
- ممکن است پزشک مصرف داروهایی برای کاهش علائم ترک و به‌عنوان پادزهر متادون تجویز کند.
- انجام فعالیت ورزشی و بدنی هم به شما در کاهش تمایل به مصرف و هوس به مصرف آن کمک می‌کند.
- جلسات روان‌شناختی و گروهی در به اشتراک گذاشتن علائم ترک و پیدا کردن راهکارهای ذهنی برای قطع وابستگی به شما کمک می‌کند.
همچنین ممکن است پزشک بهترین روش ترک متادون بدون درد برای شما را شروع مصرف آن با دوز کمتری بداند. بعد به‌مرور شروع به کاهش مصرف کنید تا قطع کامل وابستگی به این دارو.
داروی گیاهی برای ترک متادون
برخی از افراد داروهای طبیعی و مکمل‌ها را به داروهای بدون نسخه یا نسخه‌ای ترجیح می‌دهند. البته قبل از مصرف هر داروی گیاهی باید مطمئن شوید که بیماری زمینه‌ای یا داروهای دیگری که مصرف می‌کنید واکنش منفی نشان نمی‌دهد. داروهای خانگی و مکمل‌های مفید برای ترک این دارو عبارت‌اند از:
- ملاتونین: این هورمون خواب می‌تواند به مبارزه با بی‌خوابی و بی‌قراری که از علائم ترک و مرتبط با سم‌زدایی بدن است تا حد زیادی کمک کند.
- خار مریم: این گیاه می‌تواند به کاهش لرزش و تسکین احساس سنگینی در اندام‌ها کمک کند.
جمع بندی
در این مطلب راجع به داروی Methadone، کاربردها، عوارض احتمالی و اعتیاد به آن توضیح داده شد. درصورتی‌که برای مدتی آن را مصرف کرده‌اید و علائم اعتیاد به آن را در خود مشاهده می‌کنید برای یافتن بهترین داروی تسکین درد خماری متادون خودسرانه عمل نکنید یا به ناگاه مصرف آن را قطع نکنید. بهتر است برای تصمیم درست با یک پزشک عمومی آنلاین مشورت کنید.
منابع:
samhsa، webmd؛ webmd، healthdirect، mayoclinic، healthline، healthline2، drugs، elitehomedetox
