سرطان تیروئید شکل نسبتاً نادر اما مهمی از سرطان است که غده تیروئید، غده پروانهای شکل کوچک در جلوی گردن را درگیر می‌کند. غده تیروئید نقش مهمی در تنظیم متابولیسم و تولید هورمون‌هایی دارد که برای عملکرد طبیعی بدن ضروری هستند. هنگامی که سلولهای غیر طبیعی در غده تیروئید شروع به رشد غیرقابل کنترل می‌کنند، ممکن است منجر به سرطان تیروئید شوند.
سرطان تیروئید به دلیل تاثیرات بالقوه آن بر سلامت و حال عمومی افراد اهمیت بالایی دارد. اگرچه به‌طور کلی به عنوان یک سرطان قابل درمان با پیشآگهی مطلوب در نظر گرفته میشود، اما همچنان افزایش آگاهی در مورد علائم، تشخیص و گزینه‌های درمانی آن مهم است که در این مقاله دکترنکست به آن می‌پردازیم. تشخیص زودهنگام و مداخله به موقع کلید بهبود نتایج برای افراد مبتلا به سرطان تیروئید است.
سرطان غده تیروئید
غده تیروئید یک غده کوچک پروانهای شکل است که در جلوی گردن و درست زیر سیب آدم قرار دارد. غده تیروئید بخشی جدایی‌ناپذیر از دستگاه غدد درون‌ریز بوده که مسئول تولید هورمونهای تنظیمکننده عملکردهای مختلف بدن است. تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) هورمون‌هایی هستند که از این غده ترشح می‌شوند و در کنترل متابولیسم، رشد و تکامل نقش دارند. تیروئید از میلیون‌ها فولیکول ریز تشکیل شده است که حاوی سلولهای تخصصی به نام سلولهای فولیکولی تیروئید هستند. این سلول‌ها هورمونهای تیروئیدی را تولید و ذخیره می‌کنند که در صورت نیاز به جریان خون ترشح می‌شوند.
عوامل خطر و دلیل بروز سرطان تیروئید
سرطان تیروئید یکی از بیماری های غده تیروئید است و زمانی اتفاق می‌افتد که سلولهای غیرطبیعی در غده رشد می‌کنند و به‌طور غیرقابل کنترلی تکثیر می‌شوند. انواع مختلفی از سرطان تیروئید وجود دارد که شایع‌ترین آن‌ها سرطان تیروئید پاپیلاری و پس از آن سرطان تیروئید فولیکولی، سرطان مدولاری تیروئید و سرطان تیروئید آناپلاستیک است. انواع کمتر شایع شامل کارسینوم سلول هرتل و لنفوم تیروئید است. عوامل خطر مشخصی وجود دارند که ممکن است احتمال ابتلا به سرطان تیروئید را افزایش دهند:
-
جنسیت
سرطان تیروئید در زنان بیشتر از مردان اتفاق می‌افتد.
-
سن
اختلالات تیروئید در افراد مسن بیشتر است و بنابراین خطر ابتلا به سرطان تیروئید با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد و بیشترین میزان ابتلا در افراد بین ۳۰ تا ۶۰ سال رخ می‌دهد.
-
قرار گرفتن در معرض تشعشعات
سابقه قرار گرفتن در معرض اشعه، به‌ویژه در دوران کودکی، خطر ابتلا به سرطان تیروئید را افزایش می‌دهد.
-
سابقه خانوادگی
وجود سابقه سرطان تیروئید در یکی از بستگان نزدیک، میتواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
-
جهش‌های ژنتیکی
جهش‌های ژنتیکی خاص، مانند جهش‌های مرتبط با پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP) یا سندرم کاودن، با افزایش خطر ابتلا به سرطان تیروئید مرتبط هستند.
توجه داشته باشید که اگرچه این عوامل خطر ممکن است شانس ابتلا به سرطان تیروئید را افزایش دهند، اما همه افراد دارای این عوامل به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. برعکس، برخی از افراد بدون وجود این عوامل خطر ممکن است به سرطان تیروئید مبتلا شوند. معاینات منظم و تشخیص زودهنگام از طریق آزمایش‌های غربالگری برای تشخیص و درمان به‌موقع ضروری است.
کم‌کاری یا پرکاری تیروئید ارتباطی با سرطان تیروئید دارد؟
بیماری پرکاری تیروئید یا بیماری کم کاری تیروئید میتواند با سرطان تیروئید مرتبط باشد، اما باید توجه داشت که اکثر موارد پرکاری یا کم کاری تیروئید ناشی از سرطان نیست. در حالی که این شرایط در برخی موارد می‌توانند علائم سرطان تیروئید باشند، اما بیشتر به دلیل اختلالات غیر سرطانی تیروئید مانند بیماری گریوز یا تیروئیدیت هاشیموتو ایجاد می‌شوند.
انواع سرطان تیروئید
سرطان تیروئید یک بیماری هتروژنوس است؛ یعنی جهش‌های (تغییرات) ژنی مختلف باعث این بیماری می‌شوند. انواع خاص سرطان تیروئید بستگی به سلول‌هایی دارد که از آن‌ها منشا می‌گیرد. شناخت انواع مختلف سرطان تیروئید برای تشخیص مناسب، برنامه‌ریزی درمانی و پیشآگهی ضروری است. انواع اصلی سرطان تیروئید عبارتند از:
سرطان پاپیلاری تیروئید (PTC):
سرطان پاپیلاری تیروئید شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید است که تقریباً ۸۰ درصد از کل موارد را تشکیل می‌دهد. این نوع سرطان به‌طور معمول از سلولهای فولیکولی ایجاد میشود، به آرامی رشد می‌کند و با تشکیل برآمدگی‌های کوچک انگشت‌مانند به نام پاپیلا مشخص میشود. سرطان پاپیلاری تیروئید در زنان شایع‌تر است و در سنین پایین‌تر رخ می‌دهد. این نوع سرطان معمولاً پیشآگهی خوبی دارد و طول عمر سرطان تیروئید پاپیلاری بالا است.
سرطان تیروئید فولیکولار (FTC):
سرطان تیروئید فولیکولار از سلولهای فولیکولی غده تیروئید ناشی میشود. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از موارد سرطان تیروئید را تشکیل می‌دهد. این نوع سرطان شباهت‌هایی به سرطان پاپیلاری تیروئید دارد، اما به جای تشکیل پاپیلا، از ساختارهای فولیکولی تشکیل میشود. سرطان فولیکولی تیروئید در مقایسه با سرطان پاپیلاری تیروئید خطر بیشتری برای انتشار به قسمت‌های دیگر دارد. پیشآگهی و رویکرد درمانی ممکن است به عواملی مانند اندازه تومور، تهاجمی بودن و وجود متاستاز بستگی داشته باشد.
سرطان مدولاری تیروئید (MTC):
کارسینوم مدولاری تیروئید از سلولهای پارافولیکولار C ناشی میشود. این سلول‌ها مسئول ساخت کلسی‌تونین، هورمونی که در تنظیم سطح کلسیم خون نقش دارد، هستند. این سرطان تقریباً ۳ تا ۵ درصد از سرطانهای تیروئید را تشکیل می‌دهد.
سرطان تیروئید آناپلاستیک (ATC):
کارسینوم تیروئید آناپلاستیک شکل نادر و تهاجمی سرطان تیروئید است که کمتر از ۲ درصد موارد را تشکیل می‌دهد. معمولاً از تبدیل سلولهای سرطانی متمایز‌شده تیروئید به سلولهای سرطانی تمایز‌نیافته و به‌سرعت در حال رشد ناشی میشود. سرطان تیروئید آناپلاستیک به دلیل ماهیت تهاجمی و مقاومت در برابر درمان‌های معمولی با پیشآگهی ضعیف همراه است.
انواع نادر:
انواع نادر سرطان تیروئید از جمله سرطان سلول هارتل، لنفوم تیروئید و غیره وجود دارد. این انواع درصد کمی از موارد سرطان تیروئید را تشکیل می‌دهند و ممکن است ویژگی‌های متمایز و ملاحظات درمانی مختلفی داشته باشند. توجه داشته باشید که هر نوع سرطان تیروئید ممکن است ویژگی‌های بالینی، پیشآگهی و رویکردهای درمانی متفاوتی داشته باشد. تشخیص معمولاً به کمک سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی، آزمایش‌های تصویربرداری و بیوپسی (نمونه‌برداری) انجام میشود.
علائم سرطان تیروئید
سرطان تیروئید ممکن است با علائم و نشانه‌های مختلفی بروز کند، اگرچه برخی از افراد ممکن است علائم قابل توجهی را در مراحل اولیه تجربه نکنند. تجربه یک یا چند مورد از علائم لزوماً نشان‌دهنده سرطان تیروئید نیست؛ زیرا میتواند به دلیل سایر مشکلات باشد. با این حال، در صورت مشاهده هرگونه تغییر مداوم یا نگران‌کننده، مهم است که برای ارزیابی بیشتر با متخصص غدد مشورت کنید. برخی از علائم مرتبط با سرطان تیروئید به شرح زیر است:
-
وجود توده یا ندول تیروئید در گردن:
یکی از علائم اولیه سرطان تیروئید وجود یک توده یا ندول در غده تیروئید یا ناحیه اطراف گردن است. این توده‌ها معمولاً بدون درد هستند، اما می‌توانند به صورت تورم یا برآمدگی در جلوی گردن احساس یا مشاهده شوند. توجه به این نکته ضروری است که همه ندول‌های تیروئید سرطانی نیستند و ندول‌های خوش‌خیم شایع‌تر هستند و همچنین ابتلا به گواتر توسط فرد ممکن است با سرطان اشتباه شود. با این حال، هر توده جدید یا غیر معمول باید توسط یک متخصص ارزیابی شود.
-
تغییر در صدا یا گرفتگی صدا:
سرطان تیروئید میتواند بر اعصابی که تارهای صوتی را کنترل می‌کنند تأثیر بگذارد و منجر به تغییرات صدا شود. گرفتگی صدا یا تغییرات مداوم صدا که ربطی به سرماخوردگی یا سایر شرایط موقتی ندارد باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرد.
-
سرفه مداوم:
سرفه مزمن که برای مدت طولانی و بدون هیچ دلیل مشخصی ادامه می‌یابد، گاهی اوقات میتواند نشانه سرطان تیروئید باشد. این سرفه ممکن است با علائم تنفسی دیگر مانند آبریزش بینی یا احتقان همراه نباشد.
-
مشکل در بلع یا تنفس:
همزمان که تومورهای تیروئید رشد می‌کنند، می‌توانند بر ساختارهای مجاور مثل مری یا نای فشار وارد کنند و در بلع یا تنفس مشکل ایجاد کنند. اگر مشکل مداوم در بلع یا تنفس دارید، لازم است که به پزشک مراجعه کنید.
-
درد یا شکستگی استخوان:
سرطان پیشرفته تیروئید که به استخوان‌ها گسترش یافته است ممکن است باعث درد استخوان، به‌ویژه در ستون فقرات یا لگن شود. در برخی موارد، متاستاز سرطان تیروئید میتواند منجر به ضعیف شدن استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی شود.
فوق تخصصان غدد داخلی و متابولیسم در دکترنکست
-
گردن درد:
برخی از افراد مبتلا به سرطان تیروئید ممکن است درد یا ناراحتی خفیف تا متوسط را در ناحیه گردن تجربه کنند. این درد گاهی اوقات به سمت گوش می‌زند. با این حال، توجه به این نکته مهم است که گردن درد یک علامت غیر اختصاصی است و میتواند ناشی از شرایط مختلف دیگر و غیر مرتبط با سرطان تیروئید باشد.
-
تورم غدد لنفاوی:
متاستاز سرطان تیروئید به غدد لنفاوی منجر به بزرگ شدن و حساس شدن آن‌ها شود. غدد لنفاوی متورم قابل لمس یا قابل مشاهده در گردن باید توسط یک متخصص ارزیابی شوند.
-
تغییر در اشتها یا وزن:
تغییرات غیر قابل توضیح در اشتها، مانند افزایش یا کاهش شدید در اشتها و وزن میتواند با سرطان تیروئید مرتبط باشد. با این حال، این علائم منحصر به سرطان تیروئید نیست و میتواند به دلیل عوامل مختلف دیگری رخ دهد. علائم سرطان تیروئید در زنان میتواند شامل موارد ذکر شده مثل وجود ندول تیروئید، گرفتگی صدا و … و علاوه بر آن‌ها خستگی یا ضعف، تغییرات خلق و خو، بی نظمی قاعدگی و تغییرات پوست و مو باشد، اگرچه این علائم اختصاصی نیستند. به یاد داشته باشید که این علائم همچنین میتواند ناشی از مشکلات دیگری باشند و لزوماً نشان‌دهنده سرطان نیستند. با این حال، اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، حتما با فوق تخصص غدد آنلاین برای ارزیابی بیشتر و آزمایش‌های تشخیصی مناسب مشورت کنید.
تشخیص سرطان تیروئید
تشخیص دقیق و به‌موقع برای مدیریت موثر سرطان تیروئید بسیار مهم است. چندین آزمایش تشخیصی معمولاً برای تشخیص سرطان تیروئید استفاده میشود. این آزمایش‌ها به ارزیابی ویژگی‌های ندول‌ها یا تومورهای تیروئید کمک می‌کنند. آزمایش‌های تشخیصی اصلی مورد استفاده برای سرطان تیروئید عبارت‌اند از:
سونوگرافی:
تصویربرداری سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری دقیق از غده تیروئید استفاده می‌کند. این روش به شناسایی وجود ندول‌ها یا تومورها، ارزیابی اندازه و ویژگی‌های آن‌ها مانند شکل، بافت و مقدار جریان خون کمک می‌کند. سونوگرافی اغلب اولین ابزار برای تشخیص ناهنجاری‌های تیروئید است.
نمونه‌برداری آسپیراسیون با سوزن ظریف (FNAB):
بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف شامل استفاده از یک سوزن نازک برای استخراج نمونه کوچکی از سلول‌ها از ندول یا تومور تیروئید است. در مرحله بعد سلولهای جمع‌آوری شده زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند تا سرطانی بودن آن‌ها مشخص شود. FNAB یک روش کم‌تهاجمی است و مطمئن‌ترین آزمایش برای تشخیص سرطان تیروئید در نظر گرفته میشود.
اسکن تصویربرداری:
اسکن‌های تصویربرداری اضافی، مانند توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، یا توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)، ممکن است برای ارزیابی وسعت سرطان، شناسایی هرگونه گسترش به غدد لنفاوی مجاور یا متاستاز استفاده شوند.
تست عملکرد تیروئید:
علاوه بر روش‌های ذکرشده، تست‌های عملکرد تیروئید یکی دیگر از ابزارهای مهم تشخیصی است که در ارزیابی گره‌های تیروئید یا ناهنجاری‌های مشکوک تیروئید استفاده میشود. این آزمایش‌ها سطح هورمونهای تیروئید (TSH، T3، T4) را در خون اندازه‌گیری می‌کنند و اطلاعات ارزشمندی در مورد عملکرد کلی غده تیروئید ارائه می‌دهند.در حال حاضر هیچ آزمایش خانگی قابل اعتمادی وجود ندارد که به طور خاص برای تشخیص سرطان تیروئید طراحی شده باشد. در حالی که تست سرطان تیروئید در خانه وجود دارد، اما این آزمایش‌ها برای تشخیص سرطان تیروئید توصیه نمی‌شوند. در حالی که نتایج غیرطبیعی تست عملکرد تیروئید به تنهایی برای سرطان تیروئید تشخیصی نیستند، اما می‌توانند نیاز به ارزیابی بیشتر را نشان دهند.
پیشآگهی و مرحله‌بندی سرطان تیروئید
مرحله‌بندی سرطان تیروئید گامی حیاتی در تعیین شدت بیماری و کمک به قضاوت‌های بالینی پزشک است و به تشخیص سرطان تیروئید بدخیم کمک می‌کند. متداول‌ترین سیستم مرحله‌بندی سرطان تیروئید، سیستم TNM است که توسط کمیته مشترک سرطان آمریکا (AJCC) ارائه شده است. این سیستم تومورها را بر اساس اندازه، میزان تهاجم به بافت‌های مجاور و وجود متاستاز به غدد لنفاوی یا اندام‌های دیگر دسته‌بندی می‌کند.
مراحل سرطان تیروئید از I تا IV است که هر مرحله نشان‌دهنده میزان گسترش سرطان است. این دسته‌بندی‌ها به پیش‌بینی پیشآگهی و تعیین رویکرد درمانی مناسب کمک می‌کند. به‌طور کلی، مراحل پایین‌تر (I و II) پیشآگهی بهتری دارند، زیرا نشان‌دهنده تومورهای کوچک‌تر محدود به غده تیروئید یا ساختارهای مجاور هستند و طول عمر بیماران سرطان تیروئید در این مراحل بالا است. مراحل بالاتر (III و IV) نشان‌دهنده رشد گسترده‌تر تومور و احتمال متاستاز به غدد لنفاوی یا اندام‌های دیگر است.
پیشآگهی در سرطان تیروئید به عوامل مختلفی از جمله نوع تومور، مرحله بیماری، سن بیمار و وجود جهش‌های ژنتیکی خاص بستگی دارد. درصد مرگ و میر سرطان تیروئید نسبتا کم است و میزان بقای کلی آن بالاست. تشخیص به‌موقع، درمان مناسب و مراقبت‌های منظم نقش مهمی در بهبود نتایج و کاهش مرگ و میر مرتبط با سرطان تیروئید دارد. برخی از انواع سرطان تیروئید، مانند سرطان پاپیلاری تیروئید و فولیکولار، پیشآگهی خوب با نرخ بقای بالا دارند. انواع دیگر، مانند سرطان تیروئید آناپلاستیک، تهاجمی‌تر هستند و پیشآگهی ضعیف‌تری دارند.
درمان سرطان تیروئید
عمل جراحی
جراحی اغلب درمان اولیه سرطان تیروئید است. روش جراحی به عوامل مختلفی مانند نوع تومور، اندازه، محل و میزان گسترش سرطان بستگی دارد. موارد زیر روش‌های جراحی رایج برای سرطان تیروئید هستند:
- تیروئیدکتومی:
تیروئیدکتومی برداشتن کامل غده تیروئید است. این روش معمولاً برای اکثر انواع سرطان تیروئید انجام میشود. بسته به وسعت بیماری، تیروئیدکتومی کامل (برداشتن کل غده تیروئید) یا تیروئیدکتومی تقریباً کامل (برداشتن تقریباً تمام غده تیروئید) ممکن است توصیه شود. در برخی موارد، اگر سرطان به یک لوب تیروئید محدود شود، تیروئیدکتومی نسبی (لوبکتومی) ممکن است کافی باشد.
- برداشتن غدد لنفاوی:
اگر شواهدی از گسترش سرطان به غدد لنفاوی مجاور وجود داشته باشد، جراح ممکن است هنگام انجام عمل تیروئیدکتومی، غدد لنفاوی آسیب‌دیده را در نیز بردارد. این روش که به عنوان لنفادنکتومی یا دیسکسیون گردن شناخته میشود، به کاهش خطر عود کمک می‌کند.
درمان با ید رادیواکتیو
درمان با ید رادیواکتیو (RAI) یک درمان کمکی رایج برای سرطان تیروئید است. پس از جراحی، این روش درمانی برای از بین بردن بافت تیروئید باقی‌مانده یا سلولهای سرطانی که ممکن است در طول عمل برداشته نشده باشند، استفاده میشود. سلولهای تیروئید تمایل طبیعی به ید دارند که به ید رادیواکتیو اجازه می‌دهد تا به طور انتخابی این سلول‌ها را هدف قرار داده و از بین ببرد. ید رادیواکتیو به صورت خوراکی به شکل کپسول یا مایع تجویز میشود.
درمان جایگزینی هورمون تیروئید
پس از عمل تیروئیدکتومی، درمان جایگزینی هورمون تیروئید به صورت مادام‌العمر ضروری است. از آنجایی که غده تیروئید برداشته میشود، بدن دیگر نمی‌تواند هورمونهای تیروئیدی ضروری برای تنظیم متابولیسم بدن را تولید کند. داروهای جایگزین هورمون تیروئید، معمولاً به شکل لووتیروکسین (T4)، برای حفظ طبیعی سطح هورمون تیروئید در بدن تجویز میشود. نظارت منظم و تنظیم دوز دارو برای اطمینان از عملکرد بهینه تیروئید ضروری است.
رویکردهای درمانی دیگر
در موارد پیشرفته یا تهاجمی سرطان تیروئید که به جراحی و درمان با ید رادیواکتیو مقاوم هستند، ممکن است روش‌های درمانی اضافی در نظر گرفته شود.
- پرتو درمانی خارجی:
پرتودرمانی خارجی شامل استفاده از اشعه ایکس با انرژی بالا برای هدف قرار دادن و از بین بردن سلولهای سرطانی است. این روش معمولاً زمانی استفاده میشود که سرطان به خارج از غده تیروئید گسترش یافته باشد یا زمانی که درمان با ید رادیواکتیو موثر نبوده است.
- درمان هدفمند:
درمان هدفمند رویکرد جدیدتری است که شامل استفاده از داروها برای هدف قرار دادن سلولهای سرطانی و اختلال در رشد و تقسیم آن‌ها میشود. برخی از درمان‌های هدفمند برای موارد پیشرفته سرطان تیروئید، به‌ویژه آن‌هایی که دارای جهش‌های ژنتیکی خاص هستند، تأیید شده‌اند.
انتخاب درمان به عوامل متعددی از جمله نوع و مرحله سرطان تیروئید، سلامت کلی بیمار و ترجیحات تیم پزشکی و بیمار بستگی دارد. گاهی برنامه درمان با اجماع نظرات متخصصان غدد، جراحان و انکولوژیست‌ها تنظیم میشود. نظارت بر علائم عود سرطان تیروئید برای افرادی که تحت درمان قرار گرفته‌اند ضروری است. علائم شایع عود سرطان تیروئید ممکن است شامل بازگشت توده گردن، مشکل در بلع، گرفتگی صدا مداوم و بزرگ شدن غدد لنفاوی باشد. اندازه‌گیری مقدار tsh در سرطان تیروئید یکی از جنبه‌های مهم نظارت بر سرطان تیروئید است. در بیشتر موارد سرطان تیروئید حفظ سطح پایین TSH به جلوگیری از عود سرطان کمک می‌کند.
جمع بندی
سرطان تیروئید یک بیماری پیچیده است که نیاز به درک و مدیریت کامل دارد. در این مقاله، در مورد انواع مختلف سرطان تیروئید، علائم، آزمایش‌های تشخیصی، گزینه‌های درمانی از جمله جراحی، درمان با ید رادیواکتیو و درمان جایگزینی هورمون تیروئید آشنا شدید. به یاد داشته باشید، در حالی که سرطان تیروئید میتواند چالش‌برانگیز باشد، با تشخیص زودهنگام، درمان مناسب و یک سیستم حمایتی قوی، بسیاری از افراد مبتلا به سرطان تیروئید به زندگی سالم و رضایت‌بخش خود ادامه می‌دهند.
منابع
