بیماری مخملک چیست؟
بیماری مخملک به انگلیسی به عنوان Scarlet fever شناخته می‌شود. مخملک یک عفونت باکتریایی است که توسط باکتری استرپتوکوک گروه A، به ویژه استرپتوکوک پیوژنز به وجود می‌آید. این بیماری، که با تظاهرات پوستی خاص خود شناخته می‌شود، به صورت عمده کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما با شیوع کمتری میتواند در بزرگسالان نیز اتفاق بیفتد. مخملک با بثورات متمایز پوستی، تب بالا، گلودرد و سایر علائم همراه مشخص می‌شود. تشخیص سریع و درمان مناسب برای مدیریت عفونت و جلوگیری از عوارض این بیماری ضروری است.
علت بروز بیماری مخملک
بیماری پوستی مخملک در اثر عفونت با باکتری استرپتوکوک گروه A ایجاد می‌شود. این باکتری‌ها بسیار مسری هستند و هنگام سرفه یا عطسه فرد مبتلا می‌توانند از طریق قطرات تنفسی منتقل شوند. آن‌ها همچنین می‌توانند با لمس سطوح یا اشیاء آلوده به باکتری و سپس لمس دهان، بینی یا چشم‌ها سرایت یابند. باکتری استرپتوکوک گروه A همچنین میتواند باعث عفونت‌های دیگری مانند گلودرد استرپتوکوکی، درگیری لوزه‌ها و عفونت‌های پوستی شود. بیماری مخملک در کودکان و عموما در سنین ۵ تا ۱۵ سال شایع‌تر است. البته در هر سنی ممکن است رخ دهد.
علائم بیماری مخملک
علائم بیماری مخملک در کودکان و بزرگسالان، معمولاً در عرض یک تا چهار روز پس از قرار گرفتن در معرض باکتری ایجاد می‌شود. شایع‌ترین علائم عبارتند از:
راش بیماری مخملک
مخملک به دلیل بثورات خاص و ویژه آن شناخته می‌شود که معمولاً در عرض یک تا دو روز پس از شروع علائم ظاهر می‌شود. بثورات در ابتدا به صورت برجستگی‌های کوچک قرمز رنگ بوده که شبیه آفتاب سوختگی هستند و در لمس حالتی خشک و خشن دارند. با گذشت زمان، بثورات به قسمت‌های مختلف بدن مانند قفسه‌سینه، شکم، گردن، کشاله ران و زیر بغل گسترش می‌یابد. این بثورات ممکن است در چین‌های پوستی، مانند آرنج، زانو و ناحیه کشاله ران بارزتر باشد.
گلودرد استرپتوکوکی
مخملک اغلب با گلودرد همراه است که میتواند شدید باشد و ممکن است بلع را دشوار کند. لوزه‌ها و پشت گلو قرمز و متورم به نظر می‌رسند و ممکن است لکه‌های سفید، زرد یا رگه‌هایی از چرک روی آن‌ها وجود داشته باشد. همانطور که بالاتر گفتیم، مخملک در اطفال شایع‌تر است. بنابراین به موارد شدید گلودرد در کودک خود توجه کنید.
تب
تب بالا از علائم شایع مخملک است. دمای بدن ممکن است تا به بالای ۳۸ درجه سانتی گراد افزایش یابد.
زبان توت فرنگی
یکی دیگر از علائم بارز مخملک، ظاهر توت فرنگی شکل زبان است. زبان در ابتدا سفید رنگ، همراه با نقاط قرمز به نظر می‌رسد و سپس به رنگ قرمز روشن و متورم می‌شود. پس از چند روز، زبان ممکن است پوسته‌پوسته یا دارای یک پوشش سفید به نظر برسد.
علائم دیگر
علائم دیگر ممکن است شامل سردرد، بدن درد، حالت تهوع، استفراغ، درد شکم، غدد لنفاوی متورم در گردن و احساس ناخوشی عمومی باشد.
تشخیص بیماری مخملک
برای تشخیص مخملک، پزشک معمولاً با انجام معاینه فیزیکی و ارزیابی علائم، تشخیص را آغاز می‌کند. وجود راش متمایز این بیماری، گلودرد و زبان توت فرنگی میتواند مطرح‌کننده مخملک باشد. برای تأیید تشخیص، کشت از گلو یا تست سریع استرپتوکوکی (rapid test) ممکن است انجام شود. در طی کشت گلو، یک نمونه از خلط پشت گلو گرفته می‌شود و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. این آزمایش به شناسایی وجود باکتری استرپتوکوک گروه A کمک می‌کند. تست سریع استرپتوکوکی نتایج فوری را ارائه می‌دهد، اما در مواردی که تست سریع منفی بوده یا نیاز به تایید بیشتر باشد، کشت گلو ممکن است انجام شود.
پزشکان بیماری‌های عمومی در دکترنکست
درمان بیماری مخملک
درمان بیماری مخملک چیست؟ بهترین آنتی‌بیوتیک برای مخملک کدام است؟ آیا بیماری مخملک به درمان دارویی نیاز دارد؟ درمان اولیه بیماری مخملک آنتی‌بیوتیک است. آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری استرپتوکوک گروه A که عامل عفونت است، کاهش شدت و طول مدت علائم و جلوگیری از عوارض تجویز میشوند. اگر این باکتری درمان نشود، ممکن است به لوزه‌ها، ریه‌ها، پوست، کلیه‌ها، خون یا گوش میانی گسترش یابد. آنتی‌بیوتیک‌ها از مشکلات جدی سلامتی از جمله تب روماتیسمی، بیماری کلیوی، ذات‌الریه و درد مفاصل در آینده جلوگیری می‌کنند. رایج‌ترین آنتی‌بیوتیک تجویز شده پنی‌سیلین خوراکی است که معمولاً به مدت ۱۰ روز مصرف می‌شود. سایر آنتی‌بیوتیک‌ها مانند آموکسی‌سیلین یا اریترومایسین ممکن است برای افرادی که به پنی‌سیلین حساسیت دارند استفاده شود.
بسیار مهم است که دوره کامل آنتی‌بیوتیک را همانطور که توسط پزشک تجویز شده است، کامل کنید، حتی اگر علائم بهبود یابد. این امر کمک می‌کند تا از ریشه کنی کامل باکتری اطمینان حاصل شود و خطر عوارض و عود کاهش یابد. توجه به این نکته ضروری است که افرادی که برای آن‌ها آنتی‌بیوتیک تجویز شده است، تا زمانی که حداقل ۲۴ ساعت از درمان آنتی‌بیوتیکی خود را کامل نکرده‌اند، برای جلوگیری از گسترش عفونت باید از تماس نزدیک با دیگران اجتناب کنند. علاوه بر آنتی‌بیوتیک‌ها، اقدامات مراقبتی حمایتی دیگری میتواند برای مدیریت علائم مخملک و کمک به روند بهبودی مورد استفاده قرار گیرند. این اقدامات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
استراحت
تشویق فرد بیمار، به ویژه کودک، به استراحت و مرخصی از مدرسه یا محل کار به بدن اجازه می‌دهد تا با بیماری مقابله کرده و به طور مؤثرتری بهبود یابد.
آبرسانی
نوشیدن مقدار زیادی مایعات، مانند آب، چای گیاهی و آب گوشت یا مرغ، به جلوگیری از کم‌آبی بدن کمک کرده و از پاسخ ایمنی بدن حمایت می‌کند.
کنترل تب و درد
مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن می‌توانند برای کاهش تب، تسکین گلودرد و کاهش درد بدن استفاده شوند. مهم است که دوز توصیه شده را دنبال کرده و در صورت وجود هر گونه نگرانی، به خصوص در هنگام تجویز دارو به کودکان با پزشک مشورت کنید.
عوارض بیماری مخملک
اگرچه مخملک معمولاً یک بیماری خفیف و خود محدود شونده است، عوارضی ممکن است در پی بروز این بیماری رخ دهد. عوارض بالقوه عبارتند از:
تب روماتیسمی
تب روماتیسمی یک عارضه نادر اما جدی است که میتواند پس از یک عفونت استرپتوکوکی درمان نشده یا درمان‌شده اما ناکافی، از جمله مخملک ایجاد شود. این اختلال میتواند قلب، مفاصل، پوست و سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار داده و منجر به علائمی مانند تب، درد مفاصل، بثورات و در موارد شدید آسیب قلبی شود. برای نوبت‌دهی پزشک متخصص روماتولوژی، کلیک کنید.
عوارض کلیوی
یکی دیگر از عوارض احتمالی، گلومرولونفریت پس از استرپتوکوک است که التهاب کلیه‌ها است. این اختلال میتواند پس از اینکه سویه‌های خاصی از باکتری استرپتوکوک گروه A، گلو یا پوست را آلوده می‌کند رخ دهد. علائم ممکن است شامل خون در ادرار، تورم، فشار خون بالا و کاهش خروجی ادرار باشد.
عفونت گوش
مخملک میتواند خطر ابتلا به عفونت گوش را افزایش دهد. این امر ممکن است باعث درد گوش، تجمع مایعات و کاهش شنوایی موقت شود.
پنومونی
در برخی موارد، مخملک میتواند منجر به عفونت ریه‌ها و ذات‌الریه شود. علائم پنومونی ممکن است شامل سرفه، درد قفسه سینه، اشکال در تنفس و تب باشد.
پیشگیری از مخملک: آیا ممکن است؟
جلوگیری از گسترش مخملک میتواند به کاهش خطر عفونت کمک کند. در ادامه برخی از اقدامات پیشگیرانه وجود دارد:
- بهداشت دست‌ها: شستن مکرر دست‌ها با آب و صابون حداقل به مدت ۲۰ ثانیه، به خصوص قبل از غذا و بعد از استفاده از دستشویی، میتواند به پیشگیری از بیماری کمک کند. اگر آب و صابون در دسترس نباشد، می‌توان از ضدعفونی کننده‌های بر پایه الکل استفاده کرد.
- پوشاندن دهان و بینی: آموزش آداب صحیح سرفه و عطسه با پوشاندن دهان و بینی با دستمال یا آرنج برای جلوگیری از انتشار قطرات تنفسی در جلوگیری از گسترش بیماری کمک‌کننده است.
- اجتناب از تماس نزدیک: افراد مبتلا به مخملک باید از تماس نزدیک با دیگران، تا حداقل ۲۴ ساعت پس از شروع درمان آنتی‌بیوتیکی، برای جلوگیری از انتقال بیماری خودداری کنند. این امر شامل ماندن در خانه و غیبت از مدرسه یا محل کار است.
- ضدعفونی کردن: سطوح و اشیایی که مکرراً لمس میشوند، مانند دستگیره درها، اسباب بازی‌ها و صفحه کلیدها را به طور مرتب تمیز و ضدعفونی کنید تا خطر آلودگی کاهش یابد.
- از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی خودداری کنید: از به اشتراک گذاشتن ظروف، فنجان، حوله و سایر وسایل شخصی که ممکن است باکتری را پخش کنند، خودداری کنید.
بیماری مخملک در بارداری
ابتلا به مخملک در بارداری نیز با دارو درمان می‌شود. هیچ مدرک و شواهد علمی وجود ندارد که نشان دهد ابتلا به مخملک در دوران بارداری، در صورت درمان به‌موقع، کودک را در معرض خطر قرار می‌دهد. با این حال، اگر باردار هستید و با فردی که مخملک دارد در تماس بوده‌اید، به پزشک و مامای خود اطلاع دهید.
جمع‌بندی
مخملک یک عفونت باکتریایی است که توسط باکتری استرپتوکوک گروه A ایجاد می‌شود. بیماری مخملک اغلب کودکان در سنین ۵ تا ۱۵ سال را درگیر می‌کند. با این حال وقوع آن در هر سنی ممکن است. مخملک با علائمی از قبیل گلودرد شدید، تب، بثورات پوستی خاص و ضعف و بی‌حالی همراه است. تشخیص آن بر اساس شواهد بالینی و نیز تست‌های آزمایشگاهی مانند آزمایش نمونه خلط گلو و یا تست سریع استرپتوکوک صورت می‌گیرد. تشخیص سریع و درمان با آنتی‌بیوتیک برای مدیریت عفونت، کاهش علائم و جلوگیری از عوارض بسیار مهم است. اقدامات حمایتی نیز میتواند به روند بهبودی کمک کند. پیروی از اقدامات پیشگیرانه برای کاهش انتشار مخملک و رعایت بهداشت بسیار مهم است. اگر شما یا فرزندتان مشکوک به مخملک هستید، توصیه می‌شود برای تشخیص و درمان مناسب به دنبال مراقبت‌های پزشکی فوری باشید. برای دریافت نوبت پزشک عمومی کلیک کنید.
منابع:
