کم‌خونی فقر آهن در سالمندان
کم‌خونی فقر آهن وضعیتی است که در آن بدن به دلیل کمبود آهن، گلبول‌های قرمز سالم کافی ندارد. این بیماری در میان افراد مسن شایع است و علل احتمالی آن شامل کمبودهای تغذیه‌ای، از دست دادن خون، مصرف برخی داروها و اختلال در جذب است.
آهن و تولید گلبول قرمز
بدن از آهن برای تولید گلبول‌های قرمز (RBC) استفاده می‌کند. گلبول قرمز سلولی است که اکسیژن را در سراسر بدن حمل می‌کند. بدون آهن کافی، ممکن است فرد نتواند گلبول‌های قرمز سالم کافی برای رفع نیازهای بدن تولید کند. علائمی مانند خستگی، ضعف و تنگی نفس ممکن است در این موارد ظاهر شود.
آهن چگونه در اختیار بدن قرار می‌گیرد؟
یک فرد معمولاً آهن را از رژیم غذایی خود دریافت می‌کند. با این حال، عدم کفایت رژیم غذایی یا ناتوانی بدن در استفاده صحیح از آهن می‌تواند منجر به کم‌خونی فقر آهن شود. این عارضه در میان افراد مسن به دلیل عوامل متعددی که می‌توانند بر نحوه دریافت یا مصرف آهن در بدن تأثیر بگذارند، رایج است.
کم‌خونی فقر آهن اغلب در افراد مسن رخ می‌دهد
کم‌خونی فقر آهن در جمعیت‌های مسن نسبتا شایع است. یک تحقیق انجام شده در سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که ۱۲ تا ۴۷ درصد از افراد مسن به نوعی کم‌خونی مبتلا می‌شوند. شواهد دیگری نشان می‌دهد که کم‌خونی در سنین بالاتر شایع است. کم‌خونی به طور بالقوه حدود ۱۷٪ از جمعیت بالای ۶۵ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که به طور خاص، حدود یک سوم موارد کم‌خونی در افراد مسن در اثر کم‌خونی فقر آهن ایجاد می‌شود.
تشخیص کم‌خونی فقر آهن در سالمندان مهم است
اگرچه برخی از موارد کم‌خونی فقر آهن ممکن است خفیف باشد، کم‌خونی در افراد مسن می‌تواند به تعدادی از پیامدهای نامطلوب، از جمله بستری طولانی‌تر در بیمارستان و حتی مرگ‌و‌میر منجر شود. در نتیجه تشخیص و درمان به موقع آن مهم است.
عوامل موثر در ایجاد کم‌خونی فقر آهن
عوامل زمینه‌ای متعددی می‌توانند در کم‌خونی فقر آهن نقش داشته باشند. ممکن است بیش از یک عامل در ایجاد کم‌خونی فقر آهن نقش داشته باشد. این عوامل عبارتند از:
رژیم غذایی نامناسب
مصرف ناکافی آهن در رژیم غذایی، در صورتی که بدن آهن کافی برای ایجاد گلبول‌های قرمز سالم دریافت نکند، ممکن است علائمی ایجاد کند. افرادی که از رژیم‌های غذایی خاصی پیروی می‌کنند، مانند گیاه‌خواران، یا افرادی که آگاهانه غذاهای غنی از آهن کافی نمی‌خورند، ممکن است در معرض خطر فقر آهن قرار گیرند.
کمبود ویتامین‌ها
حتی با داشتن رژیم غذایی سرشار از آهن، فردی که ویتامین‌های مهم دیگر را دریافت نمی‌کند، ممکن است همچنان در معرض خطر ابتلا به کم‌خونی فقر آهن باشد. کمبود ویتامین‌های گروه B مانند ویتامین B12 یا ویتامین B9 که اسید فولیک یا فولات نیز نامیده می‌شوند بسیار رایج است و ممکن است بر جذب آهن تأثیر بگذارد.
سوء جذب
اگر بدن نتواند به درستی از آهن استفاده کند، به عنوان مثال اگر یک اختلال گوارشی وجود داشته باشد، حتی مصرف زیاد آهن ممکن است برای متعادل کردن سطح آهن بدن کافی نباشد. بنابراین، مسائلی که بر جذب آهن تأثیر می‌گذارد، ممکن است باعث کم‌خونی فقر آهن به عنوان یک مسئله ثانویه شود.
تولید ناکافی اریتروپویتین
اریتروپویتین (EPO) هورمونی است که در کلیه‌ها تولید می‌شود. این هورمون تولید و ترمیم گلبول‌های قرمز را تحریک می‌کند. شرایطی که می‌تواند بر سطح EPO تأثیر بگذارد (مانند اختلالات کلیوی) نیز ممکن است منجر به کم‌خونی فقر آهن شود.
خونریزی
خونریزی ممکن است باعث شود که فرد مقادیر بالای گلبول‌های قرمز سالم را از دست بدهد و دچار کم‌خونی شود. خونریزی خارجی ممکن است با افزایش سن و نازک شدن پوست رخ دهد. همچنین در سالمندان احتمال بریدگی و ضربات بیشتر و زمان لازم برای ترمیم طولانی‌تر است. شرایطی که باعث خونریزی داخلی می‌شود، مانند زخم یا مشکلات معده یا روده، ممکن است تعداد گلبول‌های قرمز سالم را در بدن کاهش دهد و منجر به کم‌خونی فقر آهن شود.
تروما یا آسیب نیز گاهی اوقات می‌تواند باعث خونریزی داخلی پنهان شود که منجر به از دست دادن خون می‌شود. برخی از داروها یا ترکیبی از چند دارو نیز ممکن است خطر خونریزی داخلی را افزایش دهند. خون‌گیری‌های مکرر در افرادی که تحت مراقبت‌های پزشکی هستند نیز ممکن است به کم‌خونی بینجامد.
داروها
چندین دارو به طور بالقوه می‌توانند تعداد گلبول‌های قرمز را تغییر دهند. داروهایی که بر کلیه‌ها یا هورمون‌ها تأثیر می‌گذارند ممکن است باعث سرکوب تولید گلبول‌های قرمز شوند. داروهایی که بر جذب گوارشی تأثیر می‌گذارند ممکن است پردازش آهن یا سایر ویتامین‌های مهم مانند ویتامین‌های گروه B را برای بدن دشوار کنند. برخی از داروها، از جمله داروهای شیمی‌درمانی، می‌توانند بر مغز استخوان که مسئول ساخت گلبول‌های قرمز سالم است، تأثیر بگذارند.
عفونت هلیکوباکترپیلوری
برخی از عفونت‌ها ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در نحوه استفاده بدن از آهن شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که عفونت‌های هلیکوباکترپیلوری در جمعیت‌های مسن شایع است و تا ۵۰ درصد از افراد بالای ۶۰ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کم‌خونی می‌تواند یکی از عوارض ناشی از عفونت با هلیکوباکترپیلوری باشد.
بیماری‌های مزمن
بیماری مزمن ممکن است باعث مشکلات مختلفی در بدن شود که به طور بالقوه بر گلبول‌های قرمز یا سایر سیستم‌های دخیل در ساخت یا استفاده از گلبول‌های قرمز تأثیر می‌گذارد. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:
- بیماری روده یا معده
- سرطان‌ها
- بیماری کبد
- مشکلات کلیوی
کم‌خونی در سالمندان با چه تظاهراتی همراه است؟
- خستگی
- ضعف
- ضربان قلب بالا
- تنگی نفس
- سردرد
- درد قفسه‌سینه
- افرادی که دارای رنگ پوست روشن هستند ممکن است متوجه شوند که پوستشان کم‌رنگ‌تر یا کمی زرد شده است
تشخیص این بیماری چگونه انجام می‌شود؟
پزشکان با استفاده از آزمایش خون، کم‌خونی را تشخیص می‌دهند. از طریق آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی(CBC) می‌تواند انواع مختلف سلول‌های خونی و سایر اجزای خون، مانند هموگلوبین، که پروتئین حامل اکسیژن است را اندازه‌گیری کرد. مقادیر پایین هموگلوبین و هماتوکریت (نسبت سلول‌های خونی به پلاسمای خون) می‌تواند نشان‌دهنده تعداد کم RBC و کم‌خونی باشد. اندازه گلبول‌های قرمز نیز می‌تواند به شناسایی علت کم‌خونی کمک کند. این مورد نیز در CBC ارزیابی می‌شود. علاوه بر آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی، برای بررسی سایر عوامل مهم مرتبط با کم‌خونی موارد دیگری در آزماش خون ارزیابی می‌شود که عبارتند از:
- اندازه‌گیری پروتئین واکنشی C (CRP) برای ارزیابی التهاب
- شمارش رتیکولوسیت برای ارزیابی عملکرد مغز استخوان
- اندازه‌گیری سطح ویتامین B12
- ارزیابی عملکرد کلیه با اندازه‌گیری BUN و Cr
سایر اقداماتی که می‌تواند کمک‌کننده باشد:
- ارزیابی ناهنجاری در دستگاه گوارش
- بررسی وجود خون در ادرار یا مدفوع
- بررسی از نظر عفونت انگلی
- ارزیابی عفونت هلیکوباکتر پیلوری
کم‌خونی چگونه درمان می‌شود؟
پزشکان ممکن است روش‌های مختلفی را برای درمان کم‌خونی بسته به علت و شدت آن توصیه کنند. درمان در هر مورد می‌تواند متفاوت باشد، زیرا عوامل متعددی ممکن است در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند. پزشک ممکن است برای افزایش سطح آهن، آهن مکمل را به شکل قرص و یا آهن تزریقی وریدی تجویز کند. اگر یک بیماری زمینه‌ای در ایجاد کم‌خونی دخیل باشد، پزشک به دنبال درمان این بیماری خواهد بود. اگر پزشک مشکوک باشد که یک دارو یا ترکیبی از داروها باعث کم‌خونی یا اختلال در جذب آهن شده است، ممکن است داروهای جایگزین را در صورت وجود توصیه کند. اگر در این مورد نگرانی دارید می‌توانید از خدمات ویزیت آنلاین دکترنکست برای مشورت با پزشک استفاده کنید.
یادمان باشد که…
فرد مبتلا به کم‌خونی فقر آهن باید اطمینان حاصل کند که آهن کافی و سایر مواد مغذی کلیدی را در رژیم غذایی خود دریافت می‌کند.
بر این اساس نکاتی که باید به سالمندان یا مراقبین آن‌ها توصیه کنیم عبارتند از:
- مصرف بیشتر غذاهای غنی از آهن، مانند سبزیجات با برگ‌های تیره، گوشت قرمز و لوبیا
- مصرف غذاهای سرشار از ویتامین C و ویتامین‌های B9 و B12 برای کمک به بهبود جذب آهن
- محدود کردن مصرف همزمان غذاهایی که ممکن است مانع جذب آهن شوند، مانند لبنیات، با مکمل آهن
- مصرف مکمل‌های آهن همراه با غذا برای کاهش احساس ناراحتی در معده
دکترنکست و امکان نمونه‌گیری در محل
امروزه مراجعه حضوری به آزمایشگاه‌ها برای انجام آزمایش خون شاید چندان راحت نباشد. دکترنکست با ایجاد امکان نمونه‌گیری در محل برای این مشکل راه‌حل بی‌نظیری ارائه می‌کند. شما بدون نیاز به مراجعه حضوری به آزمایشگاه‌ها و همچنین بدون نیاز به نسخه پزشک درخواست خود را برای انجام چک آپ ثبت می‌کنید و تیم دکترنکست در اسرع وقت نمونه‌گیری را با بهترین کیفیت انجام می‌دهد. همچنین دکترنکست نتایج را همراه با تفسیر رایگان در اختیارتان قرار خواهد داد. برای انجام آزمایش، وارد بخش چکاپ سلامت آقایان یا چکاپ سلامت بانوان شده و از خدمات ما بهره‌مند شوید.
