نارکولپسی، اختلالی که با حمله خواب همراه است

نارکولپسی چیست؟

نارکولپسی نوعی اختلال خواب مزمن است. این اختلال نوعی خواب آلودگی شدید در طول روز است و با حملات ناگهانی خواب همراه است. بیدار ماندن به مدت طولانی در افراد مبتلا به نارکولپسی اغلب اوقات امری مشکل است، حتی اگر شرایط این افراد برای خواب در آن زمان مناسب نباشد. نارکولپسی می‌تواند باعث اختلالات جدی در برنامه روزانه فرد شود.

گاهی اوقات، نارکولپسی می‌تواند با شل شدن ناگهانی عضلات بدن (کاتاپلکسی) همراه باشد. احساسات قوی و شدید می‌توانند این حالت را تسهیل کنند. نارکولپسی که با این حالت رخ می‌دهد، نارکولپسی نوع ۱ نامیده می‌شود. نارکولپسی که بدون کاتاپلکسی رخ می‌دهد به عنوان نارکولپسی نوع ۲ شناخته می‌شود. نارکولپسی یک بیماری مزمن است که هیچ درمان قطعی‌ برای آن وجود ندارد. با این حال، داروها و تغییر در سبک زندگی می‌تواند به فرد مبتلا در مدیریت علائم کمک کند. حمایت خانواده، دوستان، کارفرمایان، معلمان و … می‌تواند به فرد در مقابله با علائم نارکولپسی کمک کند. در این مطلب دکترنکست به علائم این اختلال و عوارض آن می‌پردازد.

اختلال نارکولپسی چه علائمی دارد؟

علائم و نشانه‌های نارکولپسی ممکن است در طی چند سال اول بدتر شود و سپس تا آخر عمر تداوم یابد. این علائم عبارتند از:

• خواب‌آلودگی مفرط در طول روز

افراد مبتلا به نارکولپسی بدون توجه به شرایط حاکم، در هر مکان و هر زمانی به خواب می‌روند. برای مثال، ممکن است در حال کار یا صحبت با دوستان باشند و ناگهان چند دقیقه تا نیم ساعت به خواب بروند. وقتی از خواب بیدار می‌شوند، احساس سرزندگی می‌کنند، اما در نهایت دوباره خوابشان می‌آید. همچنین این افراد ممکن است در طول روز کاهش هوشیاری و تمرکز را تجربه کنند. خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز معمولاً اولین علامتی است که در این اختلال ظاهر می‌شود و اغلب آزاردهنده‌ترین علامت است. چرا که تمرکز و عملکرد مطلوب را برای فرد دشوار می‌کند.

• شل شدن ناگهانی عضلات

این وضعیت کاتاپلکسی نامیده می‌شود. کاتاپلکسی می‌تواند به انواعی از تغییرات فیزیکی، از تکلم نامفهوم تا ضعف کامل و شدید عضلات منجر شود. این حالت ممکن است تا چند دقیقه طول بکشد. کاتاپلکسی غیر قابل کنترل است و با احساسات شدید، معمولاً احساسات مثبت مانند خنده یا هیجان، و گاهی اوقات ترس، تعجب یا عصبانیت تسهیل می‌شود. به عنوان مثال، زمانی که فرد می‌خندد، ممکن است سرش به طور غیرقابل کنترلی پایین بیاید یا زانوهایش به طور ناگهانی خم شوند.

برخی از افراد مبتلا به نارکولپسی تنها یک یا دو دوره کاتاپلکسی را در سال تجربه می‌کنند. این در حالی است که برخی دیگر روزانه چندین دوره را تجربه می‌کنند. همه مبتلایان به نارکولپسی کاتاپلکسی را تجربه نمی‌کنند.

• فلج خواب

افراد مبتلا به نارکولپسی اغلب در هنگام به خواب رفتن یا بیدار شدن از خواب ناتوانی موقت در حرکت یا صحبت کردن را تجربه می‌کنند. این دوره‌های فلج خواب معمولاً کوتاه هستند و چند ثانیه یا چند دقیقه طول می‌کشند. با این حال فلج خواب تجربه‌ای بسیار دردناک و ناخوشایند است. ممکن است فرد از این وضعیت آگاه باشد و پس از به خاطر آوردن آن مشکلی نداشته باشد، حتی اگر کنترلی بر آنچه برایش اتفاق می‌افتد نداشته باشد. با این حال، همه افراد مبتلا به فلج خواب به نارکولپسی مبتلا نیستند. بسیاری از افراد بدون نارکولپسی دوره‌هایی از فلج خواب را تجربه می‌کنند.

• تغییر در خواب REM

ما اغلب اوقات در طول دوره‌ خواب REM خواب می‌بینیم. خواب REM می‌تواند در هر زمانی از روز در افراد مبتلا به نارکولپسی رخ دهد. افراد مبتلا به نارکولپسی برخلاف سایر افراد، اغلب به سرعت به مرحله خواب REM وارد می‌شوند (معمولاً در عرض ۱۵ دقیقه پس از به خواب رفتن).

• توهم

این توهمات اگر هنگام به خواب رفتن اتفاق بیفتند توهم هیپناگوژیک و اگر هنگام بیدار شدن رخ دهد توهم هیپنوپمپیک نامیده می‌شود. به عنوان مثال فرد احساس می‌کند که گویی یک غریبه در اتاق خواب او وجود دارد. این توهمات ممکن است بسیار واضح و ترسناک باشند. احتمال دارد هنگام شروع خواب فرد کاملاً نخوابیده باشد و رویاهای خود را به عنوان واقعیت تجربه کند.

• سایر علائم

افراد مبتلا به نارکولپسی ممکن است سایر اختلالات خواب مانند آپنه انسدادی خواب (وضعیتی که در آن تنفس در طول شب در خواب به صورت متناوب متوقف می‌‌شود)، سندرم پای بی‌قرار و حتی بی‌خوابی را نیز تجربه کنند.

برخی از افراد مبتلا، در طی دوره‌های کوتاهی از نارکولپسی رفتار خودکار را تجربه می‌کنند. به عنوان مثال، ممکن است در حین انجام کاری که به طور معمول انجام می‌دهند، مانند نوشتن، تایپ کردن یا رانندگی، به خواب بروند و در حالت خواب به انجام آن کار ادامه دهند. این افراد وقتی از خواب بیدار می‌شوند، نمی‌توانند کاری را که انجام داده‌اند به خاطر بیاورند و احتمالاً آن کار را به طور مطلوب انجام نداده‌ا‌ند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر احساس شدید خواب‌آلودگی در طول روز، زندگی شخصی یا حرفه‌ای فرد را مختل ‌کند، مراجعه به متخصص روان‌پزشک می‌تواند کمک‌کننده باشد.

اختلال نارکولپسی به چه علت ایجاد می‌شود؟

علت دقیق این اختلال ناشناخته است. افراد مبتلا به نوع ۱ این بیماری سطوح پایینی از ماده شیمیایی هیپوکرتین دارند. هیپوکرتین یک ماده شیمیایی عصبی مهم در مغز است که به تنظیم بیداری و خواب REM کمک می‌کند. سطح هیپوکرتین به ویژه در کسانی که کاتاپلکسی را تجربه می‌کنند پایین است. علت دقیق از بین رفتن سلول‌های تولیدکننده هیپوکرتین در مغز مشخص نیست، اما کارشناسان گمان می‌کنند که این امر به دلیل یک واکنش خودایمنی باشد. همچنین احتمال دارد که ژنتیک در ایجاد نارکولپسی نقش داشته باشد. اما احتمال انتقال این اختلال از والدین به فرزندان بسیار کم است (حدود ۱٪).

الگوی خواب طبیعی در مقابل نارکولپسی

روند عادی به خواب رفتن با مرحله‌ای به نام خواب بدون حرکت سریع چشم (NREM) آغاز می‌شود. در این مرحله امواج مغزی به میزان قابل توجهی کند می‌شود. پس از یک ساعت یا بیشتر از خواب NREM، فعالیت مغز تغییر می‌کند و خواب با حرکت سریع چشم یا REM آغاز می‌شود. دیدن رویا اغلب در این مرحله از خواب اتفاق می‌افتد.

با این حال، در نارکولپسی، فرد ممکن است چه در شب و چه در روز به طور ناگهانی وارد خواب REM شود، بدون اینکه ابتدا خواب NREM را تجربه کند. برخی از ویژگی‌های این بیماری، مانند کاتاپلکسی، فلج خواب و توهم، شبیه به تغییراتی است که در خواب REM رخ می‌دهد، با این تفاوت که در هنگام بیداری یا خواب‌آلودگی رخ می‌دهد.

عوامل خطر ابتلا به این بیماری چیست؟

تنها چند عامل خطر شناخته شده برای نارکولپسی وجود دارد، که عبارتند از:

• سن: این اختلال معمولاً در افراد بین ۱۰ تا ۳۰ سال آغاز می‌شود
• سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده فرد به این اختلال مبتلا باشد، خطر ابتلا در او ۲۰ تا ۴۰ برابر بیشتر است.

اختلال نارکولپسی چه عوارضی دارد؟

• سوء تفاهمات عمومی

برداشت‌های غلط از شرایط ناشی از این مشکل ممکن است مشکلات جدی برای فرد از نظر حرفه‌ای و شخصی ایجاد کند. دیگران ممکن است فرد را تنبل یا بی‌حال و ضعیف تصور کنند. ممکن است عملکرد او در مدرسه یا محل کار دچار مشکل شود.

• اشکال در روابط عاطفی

احساسات شدید، مانند خشم یا شادی، می‌تواند نشانه‌های این بیماری مانند کاتاپلکسی را بروز دهد و باعث شود افراد مبتلا از تعاملات عاطفی کناره‌گیری کنند.

• آسیب جسمی

حملات خواب ممکن است منجر به آسیب فیزیکی در افراد مبتلا به این اختلال شود. اگر فرد در حین رانندگی دچار حمله شود، در معرض خطر تصادف رانندگی قرار می‌گیرد. اگر فرد هنگام تهیه غذا به خواب برود، خطر بریدگی و سوختگی برای او وجود دارد.

• چاقی

افراد مبتلا به این اختلال بیشتر در معرض اضافه وزن هستند. افزایش وزن ممکن است به متابولیسم پایین مربوط باشد.