خودکشی و باورهای غلط آن در جامعه

زمانی که یک فرد در مواجهه با چالش‌های زندگی به اوج ناامیدی می‌رسد ممکن است خودکشی را چاره‌ای برای پایان دادن به دردهایی بداند که موقتی هستند. هر خودکشی که اتفاق می‌افتد در واقع فاجعه‌ای است که خانواده و جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این پدیده یک مشکل جدی سلامت عمومی است که هر سال بیشتر از ۷۰۰ هزار نفر در دنیا به‌دلیل آن جان خود را از دست می‌دهند. خودکشی چهارمین عامل مرگ‌ومیر در نوجوانان ۱۵ تا ۱۹ ساله است. با این حال، این معضل اجتماعی با مداخلات به‌موقع مبتنی بر شواهد و اغلب کم‌هزینه قابل پیشگیری است. در این مطلب دکترنکست به باورهای غلطی که در جامعه نسبت به این پدیده وجود دارد اشاره می‌کند.

چه کسی احتمال دارد خودکشی کند؟

افسردگی یکی از اصلی‌ترین عوامل این اتفاق است. اما موارد دیگری شامل سایر اختلالات روان‌پزشکی، سوءمصرف مواد، سابقه خانوادگی  یا سابقه قبلی می‌توانند از عوامل این پدیده باشند. علاوه بر این‌ها، گاهی در لحظه‌های بحرانی و زمانی که فرد خود را در مقابله با استرس‌های زندگی مثل مشکلات مالی ناتوان می‌بیند، دست به این کار می‌زند. متاسفانه احتمال این پدیده در بعضی از گروه‌های آسیب‌پذیر مثل پناهندگان، مهاجران، زندانیان و … بیشتر است.

اگر فردی در شرایطی مشابه با موارد ذکر شده قرار دارد و اخیرا دچار تغییرات شدید خلق‌وخو شده است، این می‌تواند نشانه خطر باشد. افرادی که بیان می‌کنند هیچ دلیلی برای زندگی کردن ندارند، احساس می‌کنند که به دام افتاده‌اند یا درد غیرقابل تحملی دارند ممکن است به خودکشی فکر کنند.

چطور با شخصی که قصد خودکشی دارد برخورد کنیم؟

در این مواقع بعضی افراد از صحبت کردن با شخصی که این افکار را دارد واهمه دارند، اما شروع مکالمه ضروری است:

•       از فرد سوال بپرسید: چطور با چالش‌های پیش رو برخورد می‌کنی؟ آیا به مرگ فکر می‌کنی؟
•       شخص را تنها نگذارید و سعی کنید به حرف‌هایش گوش کنید.
•       به فرد پیشنهاد کنید تا به متخصص روان‌پزشک یا روان‌شناس مراجعه کند. به تجربه‌های خوبی که بسیاری از افراد پس از مراجعه به متخصصان سلامت روان داشته‌اند اشاره کنید.
•       به صحبت کردن با فرد ادامه دهید و از نظر هیجانی او را حمایت کنید.

در صورت نیاز می‌توانید با مشاورین اورژانس اجتماعی و بهزیستی از طریق شماره‌های ۱۲۳ و ۱۴۸۰ در ارتباط باشید تا به شما کمک کنند.

آیا سوال پرسیدن درباره‌ی خودکشی، فرد را به انجام آن ترغیب نمی‌کند؟

خیر. مطالعات نشان داده‌اند که سوال کردن از افراد در مورد افکار یا رفتارهای خودکشی باعث ایجاد چنین افکاری نمی‌شود. سوال کردن از شخص بهترین راه برای شناسایی افراد در معرض خطر آن است. ارزیابی خطر این پدیده و توجه به مشکلات فرد و همدلی با او یکی از مولفه‌های کاهش این افکار است.

آیا افرادی که تهدید به خودکشی می‌کنند، صرفا قصد جلب توجه دارند؟

افکار خودکشی نشانه‌ای از پریشانی و وخامت حال روحی شخص است. بروز این افکار در فرد نمی‌تواند ناشی از پاسخ معمولی به استرس‌های زندگی باشد؛ بنابراین اگر شخصی در مورد افکار خودکشی خود صحبت می‌کند باید جدی گرفته شود.

آیا درمانی برای رهایی از این افکار وجود دارد؟

مداخلات موثری وجود دارد که می‌تواند به این افراد کمک کند:

•       رفتاردرمانی شناختی (CBT): این روش به افراد کمک می‌کند تا روش‌هایی برای مقابله با استرس بیاموزند. بیماران یاد می‌گیرند هنگام بروز افکار، الگوهای تفکر خود را بشناسند و اقدامات جایگزینی را در نظر بگیرند.
•       رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT): این روش نوعی روان‌درمانی است که باعث کاهش رفتار خودکشی می‌شود. درمان‌گر به شخص کمک می‌کند تا زمانی که رفتار یا احساساتش مخرب و ناسالم است، آن‌ها را تشخیص دهد و با مهارت‌هایی که می‌آموزد در موقعیت‌های استرس‌زا رفتار موثری نشان دهد.
•       مداخله روانشناختی مختصر: تحقیقات نشان داده است که وقتی فرد با این افکار مواجه می‌شود، اگر یک برنامه با دستورالعمل‌های خاص در مورد اینکه در این شرایط چه کاری انجام دهد و چطور کمک بگیرد داشته باشد، خطر اقدام به خودکشی در او کاهش پیدا می‌کند.

افکار خودکشی و اقدام به آن در بسیاری از موارد به‌دلیل وجود یک اختلال روان‌شناسی است که به‌درستی شناسایی یا درمان نشده است. پیگیری این مشکلات و درمان مناسب آن می‌تواند این افکار را از بین ببرد.

باورهای غلط 

بعضی باورهای غلط در جامعه وجود دارد که باعث می‌شود شناسایی افراد در معرض خطر به‌درستی انجام نشود:

•       باور غلط: نمی‌توان نظر افرادی که واقعا قصد آسیب زدن به خود را دارند تغییر داد.

واقعیت: این افکار با گذشت زمان نوسان دارند. در واقع افرادی که قصد خودکشی دارند، دچار تردید هستند و در صورتی که به‌درستی حمایت شوند از این کار صرف نظر می‌کنند.

•       باور غلط: افرادی که در مورد آسیب زدن به خود، حرف می‌زنند واقعا این کار را انجام نمی‌دهند.

واقعیت: بر خلاف تصور بیشتر این افراد قبلا با حداقل یک نفر در مورد خودکشی حرف زده‌اند.

•       باور غلط: افرادی که خودکشی می‌کنند انسان‌های ضعیفی هستند.

واقعیت: خودکشی در بسیاری از موارد به‌دلیل ابتلا به یک بیماری روان‌پزشکی است که تشخیص داده نشده است. 

•       باور غلط: افرادی که خودکشی می‌کنند فقط دنبال جلب توجه هستند.

واقعیت: این اقدام در پاسخ به ناامیدی عمیق و رنجی است که این افراد تحمل می‌کنند.

خودکشی پدیده پیچیده‌ای است که به‌دلیل عوامل مختلفی به‌وجود می‌آید. بهتر است نسبت به عوامل خطر و علائمی که نشان‌دهنده وجود این افکار هستند آگاه باشیم و در صورت لزوم از متخصصان سلامت روان کمک بگیریم. بهتر است بدانیم بیشتر افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند از یک اختلال روان‌پزشکی رنج می‌برند که مخصوصا افسردگی بیشترین عامل آن بوده است. در صورت وجود مشکلات روحی و روانی در خود یا اطرافیان حتما از روان‌شناسان و روان‌پزشکان کمک بگیرد.