پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان زمانی اتفاق می‌افتد که اسید از داخل دهان به مینای دندان و عاج دندان حمله کرده و باعث ایجاد سوراخ یا حفره روی دندان می‌شود. اسید توسط باکتری‌هایی که در داخل پلاک یافت می‌شوند تولید می‌شود. پلاک یک لایه چسبناک و نازک است که به طور مکرر روی دندان‌ها تشکیل می‌گردد. می‌توانید عکس پوسیدگی دندان را در زیر مشاهده کنید. در این مطلب از دکترنکست، به نقش قند و شکر در پوسیدگی دندان اشاره کرده و توصیه‌های غذایی لازم را ارائه می‌دهیم.
قند و پوسیدگی دندان
هنگامی که فردی شکر مصرف میکند، قندی که وارد حفره دهان می‌شود با باکتری‌های داخل پلاک تعامل کرده و تولید اسید اتفاق می‌افتد. این اسید مسئول پوسیدگی دندان است زیرا به آرامی مینای دندان را حل کرده و سوراخ یا حفره در دندان ایجاد میکند. پوسیدگی می‌تواند منجر به حساسیت بیش از حد دندان، شکستگی و یا آبسه دندان شود. در نتیجه اگر پوسیدگی درمان درمان نشود، ممکن است به از دست دادن دندان بینجامد.
پوسیدگی دندان، شایع‌تر از آنچه تصور می‌کنیم
در کشورهای توسعه‌یافته سطوح پوسیدگی دندان در دهه‌های گذشته کاهش یافته است. با این وجود این بیماری همچنان یکی از رایج‌ترین مشکلات سلامت در سراسر جهان است. در کشور انگلستان پوسیدگی بعد از سرماخوردگی در رتبه دوم قرار دارد. تخمین زده می‌شود که از هر ۳ بزرگسال،۱ نفر از پوسیدگی دندان رنج می‌برد. در خصوص پوسیدگی دندان کودکان نیز از هر ۴ کودک، ۱ نفر به نوعی از آن مبتلا است.
توصیه به کاهش میزان مصرف شکر
قندهای موجود در غذاها و نوشیدنی‌ها نقش عمده‌ای در ایجاد پوسیدگی دندان دارند. باکتری‌های داخل پلاک از قند به عنوان انرژی استفاده می‌کنند و اسید را به عنوان ماده زائد آزاد می‌کنند. این اسید حاصل از فعالیت باکتری‌ها به تدریج تجمع یافته و مینای دندان را در خود حل میکند.
در سال ۲۰۱۰، سازمان جهانی بهداشت (WHO) یک بررسی سیستماتیک برای پاسخ به یک سری سؤالات مربوط به اثرات قندها بر سلامت دندان انجام داد. این بررسی سیستماتیک شواهدی را نشان داد که از رابطه بین میزان قند مصرفی و ایجاد پوسیدگی دندان حمایت میکند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد زمانی که مصرف قندهای آزاد کمتر از ۱۰ درصد انرژی دریافتی در طول روز باشد، میزان ایجاد آسیب به دندان کمتر است. این مشکلات با افزایش سن پیشرفت میکند. باید بدانیم که اثرات قندها بر روی دندان مادام‌العمر است. حتی سطوح پایین پوسیدگی در دوران کودکی برای سطوح پوسیدگی و خرابی دندان در طول زندگی مهم است. تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که محدود کردن قندها به کمتر از ۵ درصد انرژی دریافتی در طول روز ممکن است برای به حداقل رساندن خطر پوسیدگی دندان در طول زندگی مفید باشد.
کمیته مشاوره علمی تغذیه (SACN) در بریتانیا اخیرا پیش‌نویس گزارشی را منتشر کرد که نشان می‌دهد ارتباط واضحی بین مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی قند و بروز پوسیدگی در دندان‌های شیری و دائمی وجود دارد. مطالعات متعددی نشان داده‌اند این اختلال در افراد مصرف‌کننده نوشیدنی‌های با قند افزوده، به مراتب نسبت به افرادی که این مواد را مصرف نمی‌کنند یا مقادیر کمی مصرف می‌کنند، بیشتر است.
شیوع بالای بیماری در سنین پایین‌تر
قندهای آزاد در حال حاضر تقریباً در تمام مواد غذایی یافت می‌شوند. این قندها مهمترین عامل در بدتر شدن سلامت دهان و دندان هستند. این امر مخصوصاً در کودکانی که در سنین پایین به شکر عادت کرده‌اند اهمیت دارد. چرا که این عادت نادرست تغذیه‌ای می‌تواند سلامت دهان و دندان کودک را طی سال‌های آتی تحت تاثیر قرار دهد. پوسیدگی دندان علت اصلی بستری شدن در بیمارستان در میان کودکان ۵ تا ۹ ساله در انگلستان است، به طوری که سالانه ۲۶۰۰۰ کودک به دلیل پوسیدگی دندان در بیمارستان بستری می‌شوند. این یعنی در کشور انگلستان در طول یک هفته، پوسیدگی دندان و عوارض ناشی از آن منجر به بستری شدن ۵۰۰ کودک در بیمارستان می‌شود.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر پوسیدگی دندان هستند؟
همه افراد در معرض خطر پوسیدگی دندان هستند. اما کودکان و نوجوانان بیشتر در معرض خطر قرار دارند. پوسیدگی دندان شایع‌ترین علت از دست دادن دندان در جوانان است. پلاک دندانی تنها ۲۰ دقیقه پس از شروع غذا خوردن روی دندان‌ها ایجاد می‌شود و اگر به طور موثر حذف نشود، فرِآیند پوسیدگی آغاز می‌شود. افرادی که به طور منظم شکر مصرف می‌کنند، به خصوص اگر غذایی که می‌خورند چسبناک باشد یا بین وعده‌های غذایی مصرف شود، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوسیدگی هستند.
تنقلات حاوی قند و نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر افزوده اثرات بدی بر روی دندان‌ها دارند. افرادی که سیگار می‌کشند و الکل مصرف می‌کنند نیز بیشتر در معرض خطر هستند و دندان افراد سیگاری ممکن است اوضاع مناسبی نداشته باشد. شیوع پوسیدگی دندان همچنین با عوامل اجتماعی مرتبط است. مطالعات نشان می‌دهد که بزرگسالان در خانواده‌های کم‌درآمد بیشتر از افراد خانواده‌های با درآمد بالاتر از مشکلات دندانی و خرابی دندان رنج می‌برند.
توصیه‌های غذایی در راستای کاهش خطر پوسیدگی دندان
اغلب افراد در حال حاضر در رژیم غذایی خود قند زیادی مصرف می‌کنند. گزارش منتشر شده توسط سازمان جهانی بهداشت بر ضرورت کاهش مصرف قند به ۵ درصد از کل انرژی دریافتی افراد تاکید دارد. این امر معادل ۷ قاشق چایخوری/حبه قند یا ۳۰ گرم شکر در روز برای یک بزرگسال می‌باشد. در کودکان، ۲۴ گرم برای کودکان ۵ تا ۱۱ ساله و ۱۹ گرم برای کودکان ۴ تا ۶ ساله توصیه می‌شود.
سایر روش‌ها برای کاهش آسیب به دندان عبارتند از :
- مسواک زدن دندان‌ها دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید
- نخ دندان کشیدن روزانه حداقل یک نوبت (چگونه نخ دندان بکشیم؟)
- کاهش میزان مصرف مواد غذایی چسبنده حاوی قند (چیپس، پفک و …) و در صورت مصرف، شستشوی دهان با آب بلافاصله بعد از مصرف
- کاهش تعداد میان‌وعده که به کاهش تولید اسید در دهان کمک میکند
- کاهش و قطع مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده با قند
- محدود کردن غذاهای شیرین به وعده‌های غذایی اصلی
جمع بندی
پوسیدگی دندان از آنچه تصور می‌کنیم شایع‌تر است. این مشکل در اثر تولید اسید توسط باکتری‌های ساکن در پلاک‌های دندانی و آسیب به مینای دندانی ایجاد می‌شود. به دنبال مصرف مواد شیرین حاوی شکر، تولید اسید توسط این باکتری‌ها تشدید می‌شود. بنابراین میان پوسیدگی و میزان مصرف شکر در انسان‌ها، ارتباط ثابت‌شده و واضحی وجود دارد. این اختلال در صورت پیشرفت می‌تواند به حساسیت بیش‌ازحد دندان، شکستگی و آبسه دندانی منجر شود. در نتیجه در صورت تداوم و عدم پیگیری، دندان از دست می‌رود. اگر دچار پوسیدگی دندان شده‌اید یا می‌خواهید معاینه شوید، می‌توانید از دندان‌پزشکان دکترنکست نوبت دریافت کنید.
