پروپرانولول با هدف درمان دردهای آنژینی قفسه سینه تولید شد. اما بعد‌ها برای طیف وسیعی از عارضه‌ها مورد‌استفاده قرار گرفت؛ میگرن، اضطراب و فشار‌خون از جمله عارضه‌هایی هستند که پزشکان برای درمان آن‌ها پروپرانولول تجویز می‌کنند. اگرچه موارد مصرف این دارو گسترده است؛ مصرف آن برای همه مناسب نیست. از طرف دیگر، دوز مصرف این دارو برای بیماری‌های مختلف، متفاوت است. در این مقاله از دکترنکست، علاوه‌بر معرفی موارد مصرف دارو، شما را با عوارض جانبی که استفاده از آن می‌تواند به‌همراه داشته باشد، آشنا خواهیم کرد.
پروپرانولول چیست؟
پروپرانولول اولین‌بار در حدود 50 سال قبل توسط یک دانشمند انگلیسی به نام جیمز بلک تولید شد. تاثیرات آن بر بدن از طریق مسدود کردن نوع خاصی از گیرنده‌ها به نام گیرنده‌های بتا است. این گیرنده‌ها توزیع وسیعی در اندام‌های مختلف دارند؛ اندام‌هایی مانند قلب، ریه و عروق دارای این گیرنده‌ها هستند؛ مثلا از طریق مسدود کردن گیرنده‌های بتا در قلب فشار خون را کاهش می‌دهد. این دارو در شکل‌های دارویی مختلف مانند قرص، کپسول و آمپول در داروخانه‌ها یافت می‌شود. اما رایج‌ترین روش مصرف آن، به شکل قرص پروپرانولول است. در بخش بعدی سراغ موارد مصرف آن می‌رویم.
پزشکان بیماری‌های عمومی در دکترنکست
موارد مصرف پروپرانولول چیست؟
پروپرانولول یکی از مشهورترین داروهای موجود در جهان است که برای تعداد زیادی از اختلالات و بیماری‌ها تجویز می‌شود؛ امروزه پزشکان برای درمان برخی بیماری‌های قلبی‌عروقی، میگرن و اضطراب، این دارو را تجویز می‌کنند.
· پروپرانولول و قلب
همان‌طور که اشاره شد؛ این دارو با مسدودکردن گیرنده‌های بتا در قلب باعث می‌شود این اندام کمتر تحت تاثیر اعصاب قرار بگیرد که در نتیجه آن تعداد ضربان قلب کاهش می‌یابد و تپش قلب کنترل می‌شود. یکی دیگر از موارد مصرف پروپرانولول، درمان آنژین یا درد قفسه سینه است. این درد که ناشی از نرسیدن خون به عضله قلب است، می‌تواند با مصرف قرص پروپرانولول آرام‌تر شود. چون دارو با عملکرد مسدود‌کنندگی خود میزان فعالیت قلب را کاهش و درد را تسکین می‌دهد. در افرادی که دچار حمله قلبی شده‌اند؛ استفاده از این دارو می‌تواند در کاهش عارضه‌های پس از حمله موثر باشد و شانس زنده‌ماندن بیماران را بالاتر ببرد.
· پروپرانولول و فشار خون
این دارو با مسدود کردن اثرات هورمون آدرنالین که یک منقبض‌کننده عروق و افزایش‌دهنده فشار خون است، عمل می‌کند؛ بنابراین با مسدودکردن اثرات آدرنالین می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. پروپرانولول اغلب برای درمان فشار خون بالا، به‌تنهایی یا همراه با سایر داروها استفاده می‌شود. استفاده در کنار سایر داروها به‌خصوص در افراد مبتلا به فشار خون بالا که دارای شرایط دیگری مانند آنژین صدری (درد قفسه سینه)، نارسایی قلبی یا ریتم نامنظم قلب هم هستند، از موارد استفاده مهم این دارو است. علاوه‌بر کاهش فشار خون، پروپرانولول می‌تواند به کاهش خطر حمله قلبی و سکته مغزی در افراد مبتلا به فشار خون هم کمک کند.
· پروپرانولول و اضطراب
ابتدا لازم است به این سوال پاسخ دهیم که “ استرس و اضطراب چیست؟ ” و چگونه بدن ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. استرس و اضطراب در واقع پاسخ بدن به محرک‌هایی است که برای ما خوشایند نیست. این پاسخ در بدن، خود را با علائم عمومی مانند افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب و تعریق نشان می‌دهد و به‌صورت خاص در زنان می‌تواند باعث اختلال در سیکل جنسی و عوارضی مانند استرس و پریود نشدن شود. برای مقابله با آن، روش‌های مختلفی مانند روان‌درمانی و درمان دارویی وجود دارد؛ اما سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا پروپرانولول تاثیری در درمان استرس و اضطراب دارد؟
بر اساس نظر سازمان‌های دارویی جهان، اثرات این دارو به‌عنوان یک درمان مستقل در اضطراب تایید نشده است؛ اما می‌تواند با نظر پزشک، در کنار سایر داروها برای کاهش علائم اضطراب مثل تپش قلب، تعریق و لرزش مصرف شود. همچنین برای سایر اختلالات مرتبط با اعصاب مانند وسواس فکری و اختلالات پنیک که علائمی شبیه اضطراب ایجاد می‌کنند، می‌توان از این دارو به‌عنوان داروی مکمل استفاده کرد.
· پروپرانولول و میگرن
پروپرانولول رایج‌ترین و یکی از موثرترین داروهای خط اول درمان و جلوگیری از حمله میگرن است. این دارو با مسدودکردن عملکرد برخی مواد شیمیایی در بدن که می‌توانند باعث میگرن شوند، عمل می‌کند. دارو می‌تواند دفعات، شدت و مدت سردردهای میگرنی را در بسیاری از بیماران کاهش دهد. پروپرانولول همچنین در کاهش تعداد روزهای سردرد موثر است و می‌تواند کیفیت زندگی بیماران مبتلا به میگرن را بهبود ببخشد.
· پروپرانولول و لاغری
بر اساس تحقیقات مختلف که اثرات این داروی مسدود‌کننده بتا را در کاهش یا افزایش وزن مورد بررسی قرار داده‌اند، افزایش وزن ممکن است در برخی از بیماران رخ دهد؛ اما به نظر نمی‌رسد که یک عارضه جانبی شایع باشد؛ ولی اگر سوال شما این است که پروپرانولول باعث لاغری می‌شود یا خیر، باید به شما بگوییم که چنین اثری در مورد این دارو گزارش نشده است.
دوز‌های مختلف داروی پروپرانولول
سوالاتی مشابه این سوال که “ پروپرانولول ۲۰ برای چی خوبه” از‌طرف اغلب کسانی که پزشک برای خودشان یا یکی از بستگانشان این دارو را تجویز کرده است، مطرح می‌شود. می‌بایست ابتدا این مسئله را روشن کنیم که اعدادی که به دنبال اسم دارو می‌آید، صرفا مربوط به دوز مصرف دارو است. پزشک معالج بر اساس نوع بیماری و در‌نظر‌گرفتن شرایط بیمار، می‌تواند یکی از این دوزها را انتخاب کند.
برای مثال، برای درمان دردهای آنژینی معمولا پروپرانولول ۲۰ تجویز می‌شود؛ درحالی‌که قرص پروپرانولول ۱۰ بیشتر برای کاهش عوارض اضطراب و کاهش ضربان قلب کاربرد دارد. در اینجا لازم است به این نکته تاکید کنیم که هم مصرف این دارو و هم دوز مصرف آن باید کاملا تحت نظر پزشک باشد. برای مثال، شما نباید جهت کاهش علائم اضطراب خود شروع به مصرف خودسرانه دارو کنید؛ بلکه می‌بایست به متخصص قلب و عروق یا متخصص اعصاب و روان مراجعه کنید و با تشخیص او تحت درمان قرار بگیرید.
عوارض مصرف پروپرانولول
این دارو هم مانند بسیاری از داروهای دیگر در کنار فوایدی که برای بدن فراهم می‌آورد، ممکن است دارای عوارض جانبی مختلفی هم باشد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم. اما توجه داشته باشید که برخی از بیماران، ممکن است هیچ‌کدام از عوارض زیر را نشان ندهند.
عوارض جانبی رایج
این عوارض معمولا خفیف و کوتاه‌مدت هستند و شامل موارد زیر می‌شود:
- سردرد
- احساس خستگی، ضعف و گیجی
- سرد‌شدن انگشتان
- درد شکمی
- احساس تهوع، اسهال و استفراغ
- خشکی دهان
عوارض جانبی جدی
اگر بعد از مصرف پروپرانولول دچار عوارض زیر شدید، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
- زرد شدن پوست و صلبیه چشم
- پر‌رنگ‌شدن ادرار و کم‌رنگ‌شدن مدفوع
- خون‌دماغ‌شدن به مدت بیش از 10 دقیقه
- کبودی غیر معمول پوست
این علائم می‌تواند نشان‌دهنده بروز آسیب‌های کبدی و همچنین کمبود پلاکت در خون باشد.
عوارض ناشی از آلرژی
در موارد بسیار نادری دارو می‌تواند باعث بروز واکنش‌های آلرژیک شود. در چنین شرایطی سریعا به بیمارستان مراجعه کنید.
جمع بندی
در این مقاله تلاش کردیم به معرفی داروی پروپرانولول بپردازیم و موارد مصرف و عوارض آن را شرح دهیم. اکنون با آگاهی از این موارد، بهتر می‌توانید مصرف آن را در خود یا نزدیکانتان مدیریت کنید. همان‌طور که توضیح دادیم این دارو دارای اثرات قلبی عروقی است؛ بنابراین از مصرف خودسرانه آن خودداری کنید و برای قطع مصرف آن هم حتما با پزشک خود مشورت کنید.
منابع:
