بیماری التهابی روده (IBD) تحت تأثیر فعل و انفعالات پیچیده‌ای بین عوامل محیطی، تغییرات باکتری‌های مفید روده، ویژگی‌های ژنتیکی مستعدکننده مختلف و تغییرات در سیستم ایمنی می‌باشند. به نظر می‌رسد نقش رژیم غذایی در ایجاد بیماری‌های التهابی روده نادیده گرفته شده است.
بیماری التهابی روده شامل کولیت اولسراتیو و کرون می‌باشد
IBD شرایط مزمنی را ایجاد می‌کند که علت آن هنوز به طور کامل شناخته نشده است و سیر آن با دوره‌های تشدید و بهبودی مشخص می‌شود. علی‌رغم خواص مشابه، کولیت اولسراتیو و کرون در عوامل خطر و استعداد ژنتیکی و در تصاویر بالینی، آندوسکوپی و بافت شناسی متفاوت هستند.
کولیت اوسراتیو (UC)
در UC، فرآیند التهابی تنها مخاط را درگیر می‌کند و گسترش می‌یابد و از رکتوم شروع می‌شود. یکی از علائم مشخصه UC اسهال خونی است که ممکن است با درد شکمی یا تب همراه باشد. علاوه بر این، بیمارانی که فرآیند التهابی در آنها فقط در رکتوم دیده می‌شود ممکن است در دوره‌های تشدید بیماری دچار یبوست شوند.
بیماری کرون (CD)
در کرون فرآیند التهابی تمام دیواره دستگاه گوارش را درگیر می‌کند و به صورت قطعه‌ای و نه به صورت مداوم، از حفره دهان تا راست‌روده را می‌تواند درگیر کند. علائم مشخصه کرون درد شکم، تب، کاهش وزن، کم خونی و اسهال است.
بر اساس مطالعات اخیر، عوامل غذایی که ممکن است خطر ابتلا به UC و CD را افزایش دهند عبارتند از:
- مصرف زیاد چربی اشباع شده
- مصرف زیاد مونوساکاریدها
- مصرف مقادیر کم فیبر در رژیم غذایی
فوق تخصصان گوارش و کبد در دکترنکست
عوامل محیطی و بروز IBD
سهم عوامل محیطی در افزایش بروز بیماری‌های التهابی روده در کشورهای توسعه یافته و جمعیت شهری، در مقابل کشورهای در حال توسعه و جمعیت روستایی، بسیار بیشتر است. امروزه همچنین افزایش بروز IBD در کشورهایی که قبلاً نرخ ابتلا به آن کمتر بود، مانند کشورهای آسیایی مشاهده می‌شود. محققان این تأثیر را با تغییرات در شیوه زندگی چنین جمعیت‌هایی مرتبط می‌دانند. علاوه بر این، تأثیر سیگار کشیدن بر توسعه بیماری‌های التهابی روده به خوبی مستند شده است. سیگار کشیدن یک عامل محیطی است که از دو طریق بر بروز IBD تأثیر می‌گذارد. ممکن است یک اثر محافظتی در برابر UC داشته باشد، در حالی که خطر ایجاد CD را افزایش می‌دهد. با این حال، ارتباطی بین سیگار کشیدن در دوران کودکی و بروز IBD مشاهده نشده است.
گزارش‌های بسیاری به اهمیت تغذیه با شیر مادر در توسعه بیماری‌های التهابی روده می‌پردازند. تغذیه با شیر مادر ممکن است یک عامل محافظتی در ابتلا به بیماری IBD باشد. برای تایید این فرضیه، انجام مطالعات بیشتر ضروری است. با این وجود، تشویق به تغذیه با شیر مادر، به ویژه در خانواده‌هایی که سابقه ابتلا به IBD در اعضای آن مشاهده می‌شود، ضروری است.
عوامل تغذیه‌ای موثر در ایجاد IBD
مونوساکاریدها (قندهای ساده) و شیرینی‌ها
مطالعات متعددی بر تأثیر مصرف بیش از حد مونوساکاریدهای غذایی بر ایجاد بیماری‌های التهابی روده تاکید کرده‌اند. بیماران مبتلا به CD افزایش مصرف مونوساکاریدها را قبل از شروع تظاهرات بیماری گزارش کرده‌اند. در مطالعات بر تأثیر مصرف نوشیدنی‌های نوع کولا و شکلات بر افزایش بروز IBD تأکید شده است. همچنین تأثیر منفی شیرینی‌ها و شیرین‌کننده‌های مصنوعی بر خطر ابتلا به UC و CD ثابت شده است. با این حال، در سال 2014، طی یک مطالعه آینده‌نگر بزرگ روی بیش از 400000 مرد و زن، هیچ ارتباطی بین دریافت کل کربوهیدرات‌ها، قند یا نشاسته و بروز UC یا CD نشان داده نشد. باید تاکید کرد که مصرف لاکتوز (قند شیر) خطر ابتلا به بیماری‌های التهابی روده را افزایش نمی‌دهد.
پروتئین و چربی
افزایش مصرف پروتئین حیوانی ممکن است منجر به افزایش خطر ابتلا به IBD شود. رژیم غذایی پرچرب، به ویژه رژیم غذایی سرشار از کلسترول و چربی حیوانی، ممکن است بروز IBD را افزایش دهد. تأثیر افزایش مصرف اسیدهای چرب ترانس بر خطر ابتلا به UC تأیید شده است. تأثیر مصرف اسید لینولئیک، یک اسید چرب امگا 6 غیراشباع، بر خطر ایجاد UC نیز نشان داده شده است. این اسید چرب پیش‌ساز اسید آراشیدونیک (AA) است که متابولیت‌های آن خاصیت پیش التهابی از خود نشان می‌دهند. مصرف AA همچنین ممکن است خطر UC را افزایش دهد، در حالی که افزایش عرضه اسید اولئیک، یک اسید چرب تک غیراشباع، یک عامل محافظتی است.
فیبر
مصرف فیبر اثر محافظتی بر ایجاد بیماری‌های التهابی روده دارد. رژیم غذایی با محتوای فیبر 24.3 گرم در روز ممکن است خطر ابتلا به CD را تا 40٪ کاهش دهد. اثر مثبت ویژه با فیبر منشاء گرفته از منابع میوه مشاهده شده است. با این حال هیچ اثر محافظتی در برابر ایجاد UC مشاهده نشده است. در مطالعه‌ای روی 130 فرد زیر 30 سال، نقش مصرف فیبر غذایی در پیشگیری از CD تایید شده است.
ویتامین‌ها و مواد معدنی
کمبود ویتامین D یک پدیده شایع در بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده است. به این ترتیب، این کمبود را می‌توان به عنوان یک عامل رژیم غذایی دانست که ممکن است خطر ابتلا به IBD را افزایش دهد. اثر محافظتی رژیم‌های غذایی غنی از مایعات، منیزیم و ویتامین C بر خطر IBD تایید شده است. از سوی دیگر، محصولات غنی از رتینول ممکن است پیشرفت IBD را تسهیل کنند. باید تاکید کرد که مصرف میوه با توجه به محتوای فیبر و ویتامین C ممکن است یک عامل تغذیه‌ای جداگانه باشد که خطر ابتلا به IBD را کاهش می‌دهد. همچنین آب میوه‌ها به دلیل فعالیت ضدالتهابی و ضداکسیداتیو توصیه می‌شوند.
