نور خورشید و مزایای آن در درمان بیماری‌ها

آیا میان نور خورشید و خلق انسان ارتباطی وجود دارد؟

از زمان‌های دور و دراز انسان تاثیر نور خورشید در زندگی خود را احساس کرده بود. حتی بقراط معتقد بود که تغییر فصول ارتباطی با سلامتی دارد. او در این باره نکته کلیدی را این امر می‌دانست که در زمان‌های مختلف سال چقدر نور خورشید در طول روز در دسترس است. اکنون پس از قرن‌ها دانشمندان دریافته‌اند که عقیده او واقعیت داشته و تغییرات فصلی با تاثیرات زیادی بر انسان‌ها همراه است.

امروزه با پیشرفت‌های قرن اخیر افراد بیشتر وقت خود را در داخل خانه یا محل کار و در حال نگاه کردن به صفحه نمایش کامپیوتر و تلویزیون می‌گذرانند. در همین راستا این سوال برای دانشمندان و محققان مطرح شد که این میزان از محرومیت از نور خورشید در طول روز چه تاثیری می‌تواند بر سلامت افراد داشته باشد. بنابراین مطالعات متعدد و مختلفی بر روی تاثیر نور خورشید و محرومیت از آن بر سیستم‌های مختلف بدن انجام شد و یا همچنان در حال انجام است. در این مطلب از دکترنکست درباره تاثیر نور خورشید بر اختلالات خلقی می‌پردازیم.

ما به نور خورشید وابسته هستیم

یافته‌های متعددی از وابستگی ما انسان‌ها به نور خورشید حمایت می‌کند. در میان این موارد، جالب‌ترین موضوعی که از این باور حمایت می‌کند وضعیتی به نام اختلال عاطفی فصلی یا SAD (Seasonal Affective Disorder) می‌باشد. این اصطلاح توسط دکتر نرمال روزنتال در دانشگاه جورج تاون برای توصیف “اصطلاح آبی” زمستانی ابداع شد. این اصطلاح به بی‌حالی و احساس غم و ناامیدی در فصول سرد مانند زمستان اشاره دارد. در واقع طی این فصول، آب‌وهوا افراد را مجبور می‌کند زمان بیشتری را در داخل خانه بگذرانند. این امر باعث می‌شود افراد زمان کمتری از روز در معرض نور طبیعی قرار گیرند.

سبک زندگی مدرن انسان‌ها امروزه باعث شده که زمان زیادی از روز را در محیطی بسته و دور از نور طبیعی بگذرانند. برخی افراد بر این باورند که سبک زندگی مدرن می‌تواند نوعی SAD را در تمام سال القا کند. همه افراد به شدت تحت تأثیر کمبود نور خورشید نیستند با این حال برای افرادی که دچار این مشکل هستند، استفاده از جعبه‌های نوری که هر روز صبح چند دقیقه نور روشن را در فرکانس نور طبیعی خورشید ساطع می‌کند، می‌تواند در بهبود خلق‌و‌خو و افزایش سطح انرژی برای باقی ساعات روز به آن‌ها کمک کند.

نور خورشید و متابولیسم بدن

مطالعات انجام شده بر روی کارگرانی که به صورت شیفتی و در شیفت شب فعالیت می‌کنند نیز از نقش احتمالی نور خورشید بر خلق‌وخو انسان حمایت می‌کند. به هم ریختن چرخه نور و تاریکی طبیعی با خوابیدن در روز و بیدار بودن در شب، زیر نور مصنوعی، می‌تواند متابولیسم بدن را مختل کند. این امر می‌تواند تقریباً روی همه فعل‌وانفعالات متابولیسم در بدن تأثیرات دومینویی داشته باشد.

آیا می‌دانید نور خورشید چه ویتامینی دارد؟ بله، ویتامین D. کمبود ویتامین D می‌تواند باعث بروز بیماری‌های متابولیکی مختلف شود. به طور کلی کمبود نور خورشید نحوه تجزیه غذا و کسب انرژی، میزان قوی بودن سیستم ایمنی بدن و مجموعه وسیعی از مواد شیمیایی مغز و سایر موادی که به خلق‌وخو، وزن، انرژی و موارد دیگر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به عنوان مثال، افرادی که به طور مداوم در شیفت شب کار می‌کنند، نسبت به افرادی که در شیفت‌های متناسب‌تری فعالیت می‌کنند، اضافه وزن بیشتری دارند.

هومون ملاتونین، هورمون خواب و بیداری

همچنین شواهد جالبی وجود دارد که نشان می‌دهد افرادی که در شب کار می‌کنند و در معرض نور روز قرار نمی‌گیرند ممکن است ملاتونین کمتری تولید کنند. ملاتونین هورمونی است که ترشح آن به نور وابسته است. به طور معمول، ملاتونین بیشتر در هنگام غروب تولید می‌شود. این هورمون در واقع بدن را برای خواب آماده می‌کند. با ورود نور خورشید در صبح و در طول روز، سطح هورمون دوباره شروع به کاهش می‌کند. در ماه‌های زمستان که روزها کوتاه‌تر هستند، سطح ملاتونین ممکن است زودتر یا دیرتر در طول روز به اوج خود برسد. این امر می‌تواند منجر به برخی از تغییرات خلقی مرتبط با SAD منجر شود.

فواید نور خورشید در جلوگیری از بروز بدخیمی‌ها

مطالعات روی کارگران شیفت شب نشان داد که تولید کمتر ملاتونین ممکن است منجر به کاهش سطوح مواد شیمیایی مهمی شود که بدن برای ترمیم DNA از آن‌ها استفاده می‌کند. این امر به طور بالقوه منجر به ایجاد سلول‌های جهش یافته بیشتری می‌شود که ممکن است باعث بدخیمی و سرطان شوند.

 نور خورشید و سلول‌های مغز استخوان

برخی مطالعات همچنین نشان می‌دهند که چرخه نور ممکن است تولید سلول‌های بنیادی خون را در مغز استخوان را تنظیم کند. تحقیقات بیشتری در این حیطه مورد نیاز است. با این حال این یافته می‌تواند برای زمان‌بندی پیوند مغز استخوان برای بیماران سرطانی مهم باشد. انجام پیوند درست در زمان مناسب چرخه نور ممکن است شانس برداشت سلول‌های کافی از اهداکنندگان را افزایش دهد.

تحقیقات دیگر نشان داد که خطر هولناک رد سلول‌های پیوندی نیز ممکن است با کمک نور، البته در این مورد نور فرابنفش، کاهش یابد. دانشمندان طی مطالعه روی موش‌هایی که پیوند پوست دریافت کرده بودند، دریافتند که استفاده از اشعه ماوراء بنفش، گروهی از سلول‌هایی را که مسئول تحریک واکنش‌های پس زدن و رد پیوند هستند را غیر فعال کرده و یا از بین برد.

سطوح سروتونین و مواجهه با نور طبیعی روز

با این حال، قوی‌ترین حمایت از نقش نور خورشید در سلامتی، از تأثیر آن بر خلق و خو ناشی می‌شود. در این راستا مطالعات به طور کلی بر روی ماده شیمیایی مغز که مستقیماً با خلق‌و‌خو مرتبط است، یعنی سروتونین، تمرکز می‌کنند. سطوح بالاتر سروتونین با خلق بهتر و احساس رضایت و آرامش بیشتر و سطوح پایین‌تر آن با افسردگی و اضطراب مرتبط است. بسیاری از داروهای ضد‌افسردگی با افزایش سطح سروتونین در میان نورون‌های مغزی اعمال اثر می‌کنند.

یک مطالعه استرالیایی سطوح مواد شیمیایی مغزی را که مستقیماً از مغز جریان می‌یابد اندازه‌گیری کرد. نتایج این مطالعه نشان داد که افراد در روزهای آفتابی و پرنور سطح سروتونین بیشتری نسبت به روزهای ابری و کم‌نورداشتند. این یافته مستقل از دمای هوا بود و به سردی یا گرمی هوا ارتباطی نداشت. مطالعات دیگری که دانشمندان بر مبنای کالبدشکافی انجام داده‌اند نشان می‌دهد افرادی که به دلایل غیرروانپزشکی در تابستان یعنی زمانی که روزها طولانی‌تر است جان خود را از دست داده‌اند، نسبت به افرادی که مرگ‌ آن‌ها در فصل زمستان و زمانی که نور خورشید ‌کمتر است اتفاق افتاده، سطح سروتونین بیشتری داشتند.

سولاریوم و احساس سرخوشی

تحقیقات جالب دیگری، این بار در مورد افرادی که از دستگاه‌های سولاریوم استفاده می‌کنند نشان می‌دهد که نور ماوراء بنفش ممکن است باعث ایجاد احساس سرخوشی شود. این امر ممکن است توضیح دهد که چرا برخی از افراد به جلسات منظم استفاده از دستگاه سولاریوم وابسته می‌شوند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد نور ماوراء بنفش می‌تواند ملانوسیت‌ها (سلول‌هایی که رنگدانه‌های تیره در پوست تولید می‌کنند) را تحت فشار قرار دهد تا اندورفین (ماده شیمیایی مرتبط با حس خوب) آزاد شود. با وجود این یافته‌ها نباید فراموش کنیم که این دستگاه‌ها و نور ماوراء بنفش زمینه ایجاد بدخیمی‌ها و سرطان‌های پوستی را فراهم می‌کنند.

نور خورشید و درمان افسردگی فصلی

میزان دریافت نور خورشید و افسردگی با یکدیگر در ارتباط هستند. چرا که افراد مبتلا به افسردگی سطوح پایین سروتونین دارند. این امر برای برخی از افراد مبتلا به اختلال خلقی فصلی (SAD) به کار می‌آید. اما اینکه آیا نور درمانی می‌تواند به افراد مبتلا به افسردگی غیرفصلی کمک کند چندان واضح نیست و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.

تاثیر نور خورشید بر افسردگی‌ غیرفصلی

به نظر می‌رسد افرادی که از اختلالات خلقی فصلی رنج می‌برند، مانند افراد مبتلا به افسردگی، کاهش قابل توجهی در سطح سروتونین ندارند. مطالعات همچنین تفاوتی در بروز افسردگی میان آب‌وهوای آفتابی و ابری پیدا نکرده‌اند. مطالعات دقیقی در مورد اینکه چگونه نور خورشید می‌تواند بر چنین افسردگی‌های غیرفصلی تأثیر بگذارد، انجام شده است. بیشتر آن‌ها نشان می‌دهند که نور خورشید شاید بتواند خلق را در افراد دچار افسردگی‌های غیرفصلی بهبود بخشد. اما این امر بسیار بیشتر از نوع افسردگی فصلی به طول می‌انجامد. نور درمانی می‌تواند خلق‌وخوی افراد مبتلا به اختلالات خلقی فصلی را در طی روز بهبود بخشد. با این حال ممکن است چندین هفته طول بکشد تا نور بر افسردگی غیرفصلی تأثیر بگذارد.

به جای سقف، نور را دنبال کنید

تحقیقات هنوز آنقدر کامل نیست که پزشکان نوردرمانی با خورشید را به عنوان درمان قطعی تجویز کنند. با این حال اگر بعد از ساعت‌ها کار پشت میز محل کار خود احساس کسالت و خستگی می‌کنید و فضای بسته شما را از نور طبیعی محروم کرده، برای چند دقیقه بلند شوید و به دنبال نور خورشید بگردید. اگر در خصوص درمان افسردگی و سایر اختلالات خلقی نیاز به مشورت با متخصص دارید، می‌توانید از طریق سایت drnext با متخصصین اعصاب و روان ما ارتباط بگیرید.