گواتر چیست؟
گواتر یکی از انواع اختلالات تیروئید و توصیف‌کننده غده تیروئید بزرگ شده است. غده تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل در قاعده گردن انسان قرار دارد. غده تیروئید هورمون‌های تیروئیدی را ترشح می‌کند که برای بدن حیاتی بوده و نقش برجسته‌ای در سلامت انسان ایفا می‌کند. از جمله مهم‌ترین وظایف این هورمون‌ها رشد طبیعی مغز در کودکان و کنترل بسیاری از جوانب مرتبط با متابولیسم می‌باشد. گواتر نشانه این است که مشکلی در غده تیروئید فرد وجود دارد. شیوع گواتر در زنان بیشتر از مردان است.
علائم بیماری گواتر چیست؟
گواتر می‌تواند به صورت یک توده یا تورم آشکار در پایین گردن فرد ظاهر شود. گواتر معمولاً بدون درد است، اما می‌تواند در اطراف ناحیه تیروئید فرد مبتلا منجر به حس درد به دنبال لمس شود. با این حال در برخی افراد گواتر هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. یک گواتر بزرگ می‌تواند بر روی نای یا مری فرد فشار بیاورد. فشار بر این نواحی می‌تواند تظاهراتی را به دنبال داشته باشد از جمله:
- تحریک و ایجاد سرفه
- خشونت صدا
- اختلال در بلع
- بروز مشکلات تنفسی
- انواع گواتر
از آنجایی که شرایط متعددی می‌توانند منجر به تورم تیروئید شوند، انواع مختلفی از گواتر وجود دارد. تعدادی از آن‌ها عبارتند از:
گواتر ساده
گواتر ساده یا گواتر کم کار زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید فرد هورمون کافی تولید نمی‌کند. غده تیروئید برای جبران این کمبود هورمون‌ها بزرگتر می‌شود.
گواتر آندمیک
گواتر آندمیک گاهی اوقات گواتر کلوئیدی نامیده می‌شود. این گواتر به دلیل کمبود ید در رژیم غذایی افراد ایجاد می‌شود. تیروئید شما از ید برای تولید هورمون‌های خود استفاده می‌کند. مردم ساکن کشورهایی که ید به نمک خوراکی اضافه می‌کنند، ندرتا به این نوع گواتر مبتلا می‌شوند.
گواترهای پراکنده
گواترهای پراکنده یا غیرسمی که معمولاً علت مشخصی ندارند. برخی داروها و شرایط پزشکی می‌توانند عامل این نوع گواتر باشند.
گواتر مولتی‌ندولار
گواتر مولتی‌ندولار زمانی اتفاق می‌افتد که توده‌هایی به نام ندول در تیروئید شما رشد کرده و گواتر ندولر را ایجاد می‌کنند.
گواتر سمی (توکسیک)
گواتر زمانی که با پرکاری تیروئید مرتبط باشد به عنوان “گواتر سمی” توصیف می‌شود. یعنی تیروئید شما بیش از حد هورمون تیروئید تولید می‌کند. بر خلاف آن، گواتر “غیرسمی” باعث پرکاری یا کم‌کاری تیروئید نمی‌شود.
علائم گواتر
علائم گواتر متفاوت است. تظاهرات ممکن است شامل تورم در قاعده جلویی گردن، از یک توده کوچک یا ندول‌های متعدد تا بزرگ شدن کلی در یک یا هر دو طرف گردن باشد. فرد مبتلا همچنین ممکن است علائم زیر را تجربه کند:
- خشونت صدا
- احساس گرفتگی در گلو
- احساس سرگیجه در هنگام بالا بردن دست‌ها
- متورم شدن عروق گردن
- سرفه کردن
- اشکال در تنفس یا بلع
اگر گواتر سمی همراه با پرکاری تیروئید باشد، ممکن است تظاهرات زیر مشاهده شود:
- تعریق
- اسهال
- حالت تهوع
- ضربان قلب بالا
- لرزش دست‌ها
- کاهش وزن با وجود افزایش اشتها
- فشار خون بالا
- احساس گرمای بیش‌ازحد
- عصبی بودن
- ضعف عضلانی
در صورت ایجاد گواتر به دنبال کم‌کاری تیروئید، ممکن است تظاهرات زیر مشاهده شود:
- پوست خشک
- خستگی
- افزایش وزن
- یبوست
- پریود نامنظم
- کند شدن عملکردهای جسمی و ذهنی
- افسردگی
- ضربان قلب کمتر
- احساس سرما
- احساس گزگز یا بی‌حسی در دستان
- علل گواتر و عوامل خطر آن
فوق تخصصان غدد داخلی و متابولیسم در دکترنکست
گواتر نشان‌دهنده هیچ بیماری خاصی نیست. گواتر می‌تواند به سرعت یا بسیار آهسته در طی سال‌ها تشکیل شود. قبل از معرفی نمک یددار در سال ۱۹۲۰، کمبود ید عامل اصلی گواتر در ایالات متحده بود. این علت همچنان در سراسر جهان وجود دارد. در ایالات متحده، علل اصلی گواتر اختلالات خودایمنی (از جمله بیماری گریوز یا بیماری هاشیموتو) و گواتر مولتی‌ندولار است. التهاب تیروئید که تیروئیدیت نیز نامیده می‌شود هم می‌تواند باعث گواتر شود. فرد ممکن است پس از ابتلا به ویروس یا پس از زایمان به این بیماری مبتلا شود. عوامل خطر گواتر عبارتند از:
- سن؛ اگر بالای ۴۰ سال دارید در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به گواتر هستید.
- جنسیت؛ زنان بیشتر در معرض گواتر و اختلالات مرتبط با تیروئید هستند.
- بارداری و یائسگی؛ هر دو این شرایط با مشکلات تیروئید مرتبط هستند.
- سابقه بیماری خودایمنی
- برخی از داروها از جمله لیتیوم (که برای اختلالات خلقی مورد استفاده قرار می‌گیرد) و آمیودارون (که برای ضربان قلب نامنظم مورد استفاده قرار می‌گیرد).
- قرار گرفتن در معرض اشعه؛ مثلا در درمان سرطان.
- زندگی در منطقه‌ای که کمبود ید در آن شایع است.
تشخیص گواتر
اغلب، پزشک متخصص گواتر را به سادگی با معاینه گردن فرد تشخیص می‌دهد. سپس ممکن است آزمایشات و اقداماتی انجام دهد تا بفهمد چه چیزی باعث آن شده و چگونه بر فرد تاثیر گذاشته است. این آزمایشات و بررسی‌ها عبارتند از:
- سونوگرافی برای اینکه مشخص شود تیروئید فرد چقدر بزرگ است و آیا ندول دارد یا خیر
- آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح هورمون تیروئید و بررسی اینکه آیا آنتی‌بادی‌هایی وجود دارد که برخی از گواترها ایجاد می‌کنند یا خیر. آنتی‌بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که بدن آن‌ها را برای مبارزه با عفونت می‌سازد.
- بیوپسی، که در آن پزشک از یک سوزن نازک برای نمونه برداری از بافت یا مایع و آزمایش آن استفاده می‌کند. این عمل برای رد سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- اسکن تیروئید، که در آن پزشک مقدار کمی ماده رادیواکتیو به فرد تزریق می‌کند تا تصویری از تیروئید وی بر روی صفحه کامپیوتر ایجاد کند. این اقدام به پزشک اندازه تیروئید و میزان عملکرد آن را نشان می‌دهد.
اگر گواتر فرد مبتلا بزرگ باشد یا به قفسه‌سینه فرد سرایت کرده باشد، CT اسکن یا MRI ممکن است مفید واقع شود.
درمان گواتر
گواتر ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد، به خصوص اگر کوچک بوده و سطح هورمون تیروئید طبیعی باشد. اما اگر سطح هورمون تیروئید فرد مبتلا خیلی بالا یا خیلی پایین باشد، به درمان نیاز خواهید داشت. درمان شامل بازگرداندن سطح هورمون تیروئید به حالت طبیعی است. بسته به علت ایجاد گواتر و میزان جدی بودن آن، پزشک می‌تواند این شرایط را با موارد زیر درمان کند:
درمان دارویی
اگر کم‌کاری تیروئید دارید، پزشک ممکن است یک داروی جایگزین هورمون تیروئید تجویز کند. هنگامی که دارو اثر می‌گذارد، تیروئید ممکن است شروع به بازگشت به اندازه طبیعی خود کند. اما گواتر ندولر بزرگ همراه با بافت اسکار داخلی زیاد با درمان کوچک نمی‌شود. برای گواتر ناشی از التهاب، ممکن است آسپرین یا کورتیکواستروئید تجویز شود.
عمل جراحی
اگر گواتر برای فرد آزاردهنده باشد، باعث تولید بیش از حد هورمون تیروئیدی شود و به داروها پاسخ ندهد، به اندازه کافی بزرگ باشد که به دلیل اندازه آن علائم ایجاد شود، یا سرطانی شود، ممکن است لازم باشد کل غده تیروئید با جراحی برداشته شود. همچنین ممکن است فقط بخشی از آن را خارج کنند. پس از آن، ممکن است نیاز باشد که فرد مصرف داروهای جایگزینی هورمون تیروئید را تا پایان عمر ادامه دهد.
مصرف ید رادیواکتیو
این درمان برای بهبود پرکاری تیروئید تجویز می‌شود. ید رادیواکتیو سلول‌ها را از بین می‌برد تا تیروئید را کوچک کند. پس از این درمان، احتمالاً فرد از آن به بعد نیاز به مصرف داروهای هورمونی خواهد داشت.
پیگیری
اگر فردی گواتر داشته باشد، پزشک ممکن است بخواهد آن را به صورت دوره‌ای با سونوگرافی بررسی کند تا مطمئن شود که بزرگتر نشده یا ندول‌های مشکوکی که ممکن است نیاز به بیوپسی با سوزن ظریف داشته باشند، ایجاد نشده است. درباره پرکاری تیروئید، بهترین رژیم غذایی در افراد مبتلا به پرکاری تیروئید را بخوانید.
چه زمانی با پزشک خود تماس بگیریم؟
اگر هر یک از علائم بالا را با گواتر تجربه کردید باید با پزشک فوق تخصص غدد تماس بگیرید زیرا ممکن است پرکاری تیروئید یا کم کاری تیروئید داشته باشید که نیاز به درمان دارد. گواتر به کندی رشد می‌کند، اما اگر گواتر بزرگ دارید و متوجه تنگی نفس یا تغییرات صدا شدید، باید با پزشک تماس بگیرید. گواتر ممکن است به ورید گردن، نای، مری یا عصبی که به حنجره شما می‌رود فشار بیاورد. گواتر در حال رشد نیاز به درمان دارد و ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
به طور خلاصه، گواتر یک وضعیت پزشکی است که با بزرگ شدن غده تیروئید مشخص می‌شود. این وضعیت می‌تواند توسط عوامل مختلفی از جمله کمبود ید، اختلالات خودایمنی، عوامل ژنتیکی و برخی داروها ایجاد شود. علائم ممکن است شامل تورم در گردن، مشکل در بلع یا تنفس، گرفتگی صدا یا تغییرات صدا، و خستگی یا ضعف باشد. تشخیص از طریق معاینه فیزیکی، آزمایش خون و آزمایش‌های تصویربرداری انجام می‌شود. درمان بستگی به علت زمینه‌ای دارد و می‌تواند شامل دارو، جراحی یا مکمل‌های ید باشد. اقدامات پیشگیرانه مانند اطمینان از دریافت کافی ید و اجتناب از قرار گرفتن در معرض اشعه می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به گواتر کمک کند.
