بیش از 2 میلیون نفر در سال، دچار مسمومیت می‌شوند که 63% آن‌ها را کودکان تشکیل می‌دهند. مسمومیت در کودکان زیر 13 سال، بیشتر در پسرها اتفاق می‌افتد و عمدتا غیر عمدی و به علت شیطنتشان است. اما مسمومیت‌های شایع افراد بالای 13 سال بیشتر در دختران و به صورت عمدی و مثلا به قصد خودکشی دیده می‌شود.
91 درصد از موارد مسمومیت در کودکان در منزل اتفاق می‌افتد که 90 درصد آن‌ها فقط با یک نوع ماده هستند. شایع‌ترین مواد در دسترس‌ترین مواد هستند که در زیر آورده شده‌است:
- مواد شوینده: بیشترین موادی که کودکان با آن مسموم می‌شوند شامل مواد آرایشی-بهداشتی و محلول‌های شوینده است. نکته‌ای که باید دقت کرد این است که هیچگاه نباید مواد شوینده را در ظروف زیبا و خوش‌رنگ قرار داد، چون که کودک ممکن است به اشتباه به مایع دسترسی پیدا کند و دچار سوختگی، تشکیل فیستول و … شود. پس در این زمینه پیشگیری بهتر از درمان است.
- داروها: مسکن‌ها، ضد درد و ضد تشنج‌ها هم می‌توانند مشکل آفرین باشند برای مثال، مسمومیت با متادون شایع است. همچنین داروهای قلبی و یکسری داروهای اعصاب نیز خیلی در دسترس بچه‌ها هستند.
- هیدروکربن و آفت‌کش‌ها: هیدروکربن‌ها مثل نفت و گازوئیل و سم‌های باغبانی می‌توانند خطرآفرین باشند.
مسمومیت‌های شایع کشنده با مونوکسیدکربن، داروها (قلبی، داروهای ضدافسردگی، آهن و…)، داروهای غیرمجاز، هیدروکربن‌ها و آفت‌کش‌ها صورت می‌گیرد.
تشخیص
تشخیص مسمومیت در کودکان و بزرگسالان با رد سایر تشخیص‌ها صورت می‌گیرد. معاینه هم در رسیدن به تشخیص این موارد تا حدی کمک می‌کند، مثلا در شرح حال و معاینه بالینی باید به یکسری از علائم توجه کرد مانند: علائم چشمی، پوستی، دهانی، روده‌ای، قلبی، تنفسی و عصبی.
در حالت کلی برای تشخیص مسمومیت‌ها 2 نوع نشانه داریم:
یکسری علامت‌ها و سندروم‌های خاص که ما را به سمت مسمومیت‌ها هدایت می‌کنند، مثلا در مسمومیت با استامینوفن درگیری کبدی بیشتر دیده می‌شود که باید با توجه به این علائم عمومی و اختصاصی مسمومیت را تشخیص داد.
همچنین پدیده‌ای داریم تحت عنوان توکسیدروم که به بروز یکسری از علائم گفته می‌شود که مرتبط با مسمومیت با یک نوع ماده خاص یا توکسین هستند. مثلا هیجان و فعالیت زیاد، جنون و اتساع زیاد مردمک چشم، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی مسمومیت با آمفتامین‌ها (مثل شیشه) باشد. از انواع دیگر توکسیدروم‌ها می‌توان به استامینوفن، مونوکسید کربن، سیانید، اتیلن گلیکول، آهن، مخدرها، کولینرژیک، آنتی کولینرژیک، داروهای ضد افسردگی و سالیسیلات‌ها اشاره کرد.
درمان مسمومیت در کودکان
درمان مسمومیت‌های شایع در کودکان یا به طور کلی مسمومیت‌ها بر 4 اصل بنا نهاده شده‌اند:
- درمان حمایتی: مثلا چک کردن ABC (راه تنفسی، نفس کشیدن، گردش خون)
- سم‌زدایی (پاکسازی گوارشی): اگر در بعضی مسمومیت‌ها شایع، قابلیت پاکسازی وجود داشته باشد، لوله تغذیه گذاشته و در طی مدت نیم تا یک ساعت آن ماده را شستشو می‌دهند. برای بعضی مواد مسهل داده تا آن ماده را دفع کند.
- حذف مواد سمی: به چند روش انجام می‌شود: دادن زغال فعال به صورت تک دوز، دیالیز و آلکالیزه‌کردن ادرار
- استفاده از پادزهر اختصاصی: مثلا برای استامینوفن از N-استیل سیستئین یا برای مونوکسید کربن از اکسیژن استفاده می‌شود.
پیشگیری
پیشگیری از مسمومیت‌های شایع با قرار دادن داروها و سایر مواد خطرزا دور از دسترس کودکان و در قوطی‌های مخصوص و همچنین آموزش والدین صورت می‌گیرد.
