بیماری روماتیسم قلبی به معنای آسیب دریچه قلب ناشی از تب روماتیسمی است. تب روماتیسمی ممکن است مفاصل بدن، پوست، بافت زیر پوست و اندام‌های مهم مثل مغز و قلب را درگیر کند. در صورتی که این عفونت باعث درگیری قلب شود، این بیماری روماتیسم قلبی نامیده میشود. در این مقاله به بررسی این بیماری، علل، عوارض و درمان آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
روماتیسم قلبی چیست؟
بیماری روماتیسم قلب به معنای آسیب دائمی دریچه‌های قلب در اثر بیماری تب روماتیسمی است. این آسیب مدت کوتاهی پس از عفونت استرپتوکوک درمان‌نشده مثل گلودرد استرپتوکوکی (باکتری روماتیسم قلبی) یا مخملک شروع میشود. کودکان و نوجوانانی که از قبل مبتلا به عفونت‌های استرپتوکوکی بوده‌اند ولی به خوبی درمان نشده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به تب روماتیسمی هستند. پاسخ ایمنی بدن به این باکتری باعث ایجاد یک وضعیت التهابی در بدن میشود که میتواند آسیب و اختلال دائمی دریچه‌های قلب را به دنبال داشته باشد.
روماتیسم قلبی در بزرگسالان یک بیماری التهابی است که میتواند بسیاری از بافت‌های همبند مثل مفاصل، پوست و اندام‌های حیاتی بدن مثل قلب یا مغز را تحت تاثیر قرار دهد. دریچه‌های قلب ممکن است ملتهب شوند و به مرور زمان زخم شوند. این التهاب میتواند منجر به باریک‌شدن یا نشتی دریچه قلب شود و عملکرد طبیعی قلب را دچار مشکل کند.
در مقاله برای تپش قلب چه بخوریم درباره روش های کاهش آن صحبت کردیم.
علائم روماتیسم قلبی بزرگسالان و کودکان
علائم تب روماتیسمی متفاوت است و معمولاً 1 تا 6 هفته پس از حمله گلودرد استرپتوکوکی بروز پیدا می‌کند. در بعضی از افراد ممکن است علائم بسیار خفیف باشد یا تا زمان مراجعه به پزشک از از بین رفته باشد. در بعضی از افراد هم این علائم به صورت خیلی شدید ظاهر میشود. پیشنهاد می‌کنیم نگاهی به عکس بیماری روماتیسم قلبی در اینترنت بیندازید تا با علائم این بیماری بهتر آشنا شوید. شایعترین علائم تب روماتیسمی شامل موارد زیر است:
- تب
- مفاصل متورم، حساس، بسیار دردناک و قرمز؛ مخصوصا در قسمت زانو و مچ پا
- دردی که بین مفاصل مختلف حرکت می‌کند
- ندول (توده‌های زیر پوستی)
- بثورات متشکل از حلقه‌های صورتی با مرکز شفاف؛ معمولا در قفسه سینه، پشت و شکم
- تنگی نفس
- ناراحتی قفسه سینه
- حرکات کنترل‌نشده بازو، پا یا عضلات صورت
- ضعف
به دنبال پاسخ ایمنی و بروز التهاب در دریچه قلب علائم روماتیسم قلبی به تدریج ظاهر میشود. شدت بروز این علائم بیماری به میزان آسیب دریچه بستگی دارد. علائم روماتیسم قلبی کودکان و بزرگسالان میتواند شامل موارد زیر باشد:
- تنگی نفس (به خصوص هنگام فعالیت یا دراز کشیدن)
- درد قفسه سینه
- ورم معده، دست‌ها یا پاها
- خستگی یا ضعف
- سبکی سر، سرگیجه یا نزدیک به غش
- تپش قلب سریع یا نامنظم؛ برای اطلاعات بیشتر در این زمینه به مقاله «علت تپش قلب» مراجعه کنید.
تفاوت روماتیسم قلبی و مفصلی
تحقیقات نشان داده است که بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) در مقایسه با افراد بدون این بیماری بیشتر در معرض خطر نارسایی احتقانی قلب (CHF) قرار دارند. سطح بالای التهاب بدن باعث فعال‌شدن مکانیسم‌هایی میشود که فرایند بروز نارسایی قلب را تسریع می‌کنند. از طرف دیگر این دو بیماری از نظر علائم شایع هم با یکدیگر تفاوت دارند. برای مثال مهم‌ترین علائم روماتیسم مفصلی شامل موارد زیر است:
- درد مفاصل
- احساس خشکی مفاصل هنگام بیدار شدن
- تورم مفاصل و درد اندام‌های تحتانی
در حالی که روماتیسم قلبی در اثر پاسخ ایمنی ناشی از التهاب باکتری استرپتوکوک به وجود می‌آید و به عنوان یکی از عوارض این عفونت شناخته میشود. به همین علت در بیماری روماتیسم قلبی شاهد علائم اختصاصی این بیماری هستیم. علایم روماتیسم قلبی شامل موارد زیر است:
- تغییر در تعداد ضربان قلب نرمال (تپش قلب)
- تنگی نفس هنگام فعالیت‌کردن و خوابیدن
- احساس ضعف و خستگی
- سرگیجه
فوق تخصصان قلب و عروق در دکترنکست
تشخیص روماتیسم قلبی
به دلیل اینکه بیماری روماتیسم قلبی از عفونت و عارضه دیگری نشأت می‌گیرد، بسیار مهم است که شرح حال درستی از وضعیت جسمی خود در طول هفته‌های اخیر به پزشک بدهید. بررسی علامت‌های ناشی از عفونت مثل گلودرد، سرماخوردگی و … بسیار به فرایند تشخیص و درمان کمک خواهد کرد. در کنار این اطلاعات آزمایشات هم می‌توانند به تشخیص دقیق بیماری روماتیسم قلبی کمک کنند. نشانه‌های شایع بیماری روماتیسم قلبی در معاینه فیزیکی و آزمایشات شامل موارد زیر است:
- معمولا افراد مبتلا به بیماری روماتیسم قلبی به تازگی تجربه‌ی عفونت استرپتوکوکی داشته‌اند. کشت گلو یا آزمایش خون میتواند برای بررسی استرپتوکوک استفاده شود.
- صدای سوفل؛ در معاینه فیزیکی بیماران مبتلا به روماتیسم قلبی معمولا صدای سوفل شنیده میشود. صدای سوفل ناشی از نشت خون در اطراف دریچه آسیب‌دیده قلب است. مالش یا صدای سوفل زمانی ایجاد میشود که بافت‌های ملتهب قلب حرکت کنند یا روی یکدیگر ساییده شوند.
- اکوکاردیوگرافی (اکو قلب)؛ این آزمایش از امواج صوتی برای بررسی حفره‌ها و دریچه‌های قلب استفاده می‌کند. امواج صوتی پژواک تصویری را بر روی صفحه نمایش ایجاد می‌کنند. اکو میتواند آسیب دریچه قلب، جریان خون برگشتی، بزرگ‌شدن و تغییرات اندازه قلب و مایع اطراف آن را نشان دهد. اکوکاردیوگرافی مفیدترین آزمایش برای تشخیص مشکلات دریچه قلب است.
- الکتروکاردیوگرام (ECG)؛ نوار قلب قدرت و زمان فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند. پزشک به کمک اکو قلب میتواند به اطلاعاتی مانند ریتم غیر طبیعی ضربان قلب مثل آریتمی یا وجود آسیب عضله قلب دست پیدا کند. در طی این تست حسگرهای کوچکی به پوست شما چسبانده می‌شوند تا فعالیت الکتریکی را دریافت کنند.
- اشعه ایکس قفسه سینه (Chest X-Ray)؛ ممکن است برای بررسی ریه‌ها و بزرگ‌شدن قلب یک عکس اشعه ایکس درخواست شود تا پزشک اندازه‌ی این اندام‌های مهم را در طی این آزمایش بسنجد.
- ام آر آی قلب (MRI)؛ ام آر آی یک تست تصویربرداری است که تصاویر دقیقی از قلب می‌گیرد. ممکن است برای مشاهده دقیق‌تر دریچه‌ها و عضلات قلب استفاده شود.
- آزمایش خون روماتیسم قلبی؛ پزشک برای بررسی عفونت و التهاب میتواند عوامل خاصی را در آزمایش خون بررسی کند تا از وجود یا عدم وجود التهاب و عفونت در بدن بیمار مطمئن شود.
درمان روماتیسم قلبی
درمان روماتیسم قلبی در بزرگسالان و کودکان ممکن است شامل جراحی برای تعویض یا ترمیم دریچه به شدت آسیب‌دیده باشد. به منظور کاهش شدت علائم بیماری پزشک میتواند دارویی را برای مدیریت ضربان قلب توصیه کند. داروهای ضد انعقاد می‌توانند خطر سکته مغزی یا لخته‌شدن خون را کاهش دهند. همچنین در صورت افزایش شدت علائم بیماری و وخیم‌شدن وضعیت بیمار ممکن است نیاز به جراحی دریچه قلب باشد. در طی این عمل جراح دریچه‌های آسیب‌دیده قلب را اصلاح یا تعویض می‌کند.
البته بهترین درمان روماتیسم قلبی پیشگیری از تب روماتیسمی است. آنتی بیوتیک‌ها معمولا می‌توانند اثر قابل توجهی در درمان عفونت‌های استرپتوکوکی داشته باشند و از بروز تب روماتیسمی جلوگیری کنند. داروهای ضد التهاب هم ممکن است برای کاهش التهاب و کاهش خطر آسیب قلبی استفاده شوند. معمولاً برای جلوگیری از عفونت‌های مکرر و کاهش خطر آسیب‌های قلبی در افرادی که تب روماتیسمی داشته‌اند، بیشتر درمان‌های روزانه یا ماهانه آنتی‌بیوتیک (احتمالاً مادام‌العمر) داده میشود. برای کاهش التهاب ممکن است آسپرین، استروئیدها و داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی تجویز شود.
درمان روماتیسم قلبی در طب سنتی
در کنار استفاده از درمان‌های دارویی پیشنهاد میشود که از درمان‌های خانگی هم برای کاهش التهاب کمک بگیرید. استفاده از مواد طبیعی و گیاهی مناسب به کاهش شدت علائم بیماری کمک می‌کند و به روند درمان بیمار سرعت می‌بخشد. در اینجا به معرفی چند گیاه دارویی برای درمان روماتیسم قلبی با طب سنتی می‌پردازیم:
- دارچین؛ این گیاه با خاصیت ضد التهاب در کاهش شدت علائم موثر است؛ اما بهتر است خانم‌های باردار و شیرده از مصرف آن خودداری کنند.
- زنجبیل؛ با اثر ضد التهاب به تسریع فرایند بهبود بیمار کمک می‌کند.
- چای سبز؛ این گیاه با خاصیت ضد التهاب نقش موثری در محافظت از مفاصل دارد.
- زردچوبه؛ این ادویه پرمصرف علاوه بر خاصیت ضد التهابی به تسکین دردهای روماتیسمی بیمار کمک می‌کند.
- قهوه؛ یکی از بهترین مواد برای بهبود روماتیسم قلبی است.
- بید؛ پوست بید با خاصیت ضد التهاب به کاهش شدت علایم روماتیسم قلبی در بزرگسالان و کودکان کمک می‌کند؛ اما مصرف بیش از اندازه‌ی این گیاه باعث بروز اختلال و انسداد در کلیه میشود.
از دیگر مواد موثر در بهبودی بیماری روماتیسم قلبی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ژل رویال
- فلفل سیاه
- سویا
- انبه و گریپ فروت
- گزنه
- پیاز
عوارض روماتیسم قلبی در بزرگسالان
عدم درمان یا درمان نادرست این بیماری میتواند باعث وخامت حال بیمار و بروز عوارض جدی بشود. در نتیجه در صورت مشاهده هر یک از علائم به پزشک مراجعه کنید و فرایند درمان را جدی بگیرید تا از بروز این عوارض در امان بمانید. عوارض شایع بیماری روماتیسم قلبی شامل موارد زیر است:
- اندوکاردیت و نارسایی قلبی؛ این عارضه میتواند به تدریج به دلیل تنگ‌شدن شدید یا نشتی دریچه قلب رخ دهد.
- عوارض بارداری و زایمان؛ بیماری روماتیسمی قلب به ویژه برای افراد باردار خطرناک است. بارداری باعث افزایش مقدار خون در بدن میشود و قلب باید برای پمپاژ خون اضافی بیشتر کار کند. آسیب‌دیدن دریچه قلب در دوران بارداری میتواند باعث بروز مشکلات سلامتی جدی شود. بنابراین زنان مبتلا به بیماری روماتیسمی قلب باید قبل از بارداری وضعیت خود را با پزشک در میان بگذارند.
- پارگی دریچه قلب؛ این عارضه یک اورژانس پزشکی است که به وسیله‌ی جراحی برای اصلاح یا ترمیم دریچه قلب درمان میشود.
جمع بندی
در این مقاله به بررسی علل، عوارض، علائم و درمان روماتیسم قلبی پرداختیم. پس از تشخیص بیماری روماتیسمی قلب، احساس نگرانی یا ترس طبیعی است. برای حمایت عاطفی از فردی از نزدیکان یا خانواده کمک بگیرید. فرایند درمان را جدی بگیرید تا از بروز عوارض ناشی از وخامت بیماری در امان بمانید. علاوه بر آن شما می‌توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر از متخصص قلب آنلاین دکترنکست کمک بگیرید و سوالات خود را از ایشان بپرسید.
منبع
ncbi، ncbi2، who، urmc، heartandstroke، world heart federation، hopkinsmedicine
