در تعریفی که سازمان جهانی بهداشت برای سلامت روان ارائه می‌دهد، این نوع سلامت تنها به معنای عدم وجود اختلالات روانشناختی نیست بلکه حالتی از سلامتی است که در آن هر فردی توانایی‌های خود را می‌یابد، می‌تواند با فشارهای نرمال زندگی دست‌و‌پنجه نرم کند و می‌تواند به طور موثر کار کند تا نهایتا در اجتماع اطراف خود مشارکت به عمل آورد.
بهداشت و سلامت روان نقشی اساسی در توانایی فردی و اجتماعی افراد برای تفکر، احساسات، تعامل با دیگران و لذت بردن از زندگی ایفا می‌کند. بر این اساس، مراقبت و بهبود بهداشت روان یکی از نگرانی‌های اصلی افراد و جوامع در سراسر جهان می‌باشد. در این مقاله دکترنکست در مورد روش‌های بهبود سلامت روان در جامعه صحبت می‌کنیم.
در هر مقطع زمانی در یک فرد خاص عوامل مختلفی تعیین کننده سطح بهداشت روان می‌باشند. خشونت، فشارهای اجتماعی‌اقتصادی مداوم، خشونت جنسی، تغییرات اجتماعی سریع، محیط کاری پرتنش، تبعیض جنسیتی، محرومیت اجتماعی و زندگی ناسالم تنها چند نمونه از مواردی هستند که می‌توانند اثرات سوء روی بهداشت و سلامت روان داشته باشند.
امروزه عوامل روانشناختی و شخصیتی مشخصی شناسایی شده‌اند که افراد را مستعد اختلالات سلامت روان می سازند. سیاست‌های ملی سلامت روان باید در دستور کار سازمان‌ها و برنامه‌های دولتی و غیر دولتی قرار بگیرند که علاوه بر ارائه خدمات سلامت، مداخله در تحصیل، کار، عدالت، حمل‌و‌نقل، محیط زیست، مسکن و رفاه حیاتی می‌باشد.
روش های ویژه جهت بهبود سلامت روان در جوامع
- مداخلات اولیه در کودکی برای مثال فراهم کردن محیطی آرام، پایدار و با حساسیت بالا نسبت به سلامت کودکان و نیاز‌های غذایی، حمایت از کودکان در مقابل خطرات، فراهم کردن امکانات آموزش اولیه
- حمایت از کودکان برای مثال ارائه برنامه‌های آموزشی مهارت‌های زندگی
- حمایت اجتماعی‌اقتصادی از بانوان
- حمایت از جمعیت مسن
- برنامه‌های هدفمند برای افراد در گروه‌های حساس، مانند اقلیت‌ها، مهاجرین، قربانیان خشونت و بلایای طبیعی
- فعالیت‌های بهبود سلامت روان در مدارس
- مداخلات جهت بهبود سلامت روان در محیط‌های کار
- کاهش فقر و حمایت اجتماعی افراد فقیر
- قوانین و کمپین‌های مخالف با تبعیض
- ارائه حقوق، فرصت و مراقبت به افراد با اختلالات روانی
پاندمی ویروس کرونا
پاندمی اخیر ویروس کرونا در سال 2019 توجه بسیاری از سازمان های مسئول بهداشت و سلامت روان را به خود جلب کرده است. پاندمی‌ها تاثیر بسزایی روی زندگی و سلامت روان افراد دارند. این موضوع می‌تواند عواقب روانشناختی سنگین، بلندمدت و گاه، جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد.
متخصصان اعصاب و روان در دکترنکست
احساس ترس
در پی درگیری جهان با ویروس کرونا اولین پاسخ در میان افراد طبیعتا ترس بود. احساس ترس مداوم نه تنها افراد مستعد، بلکه افراد سالم از نظر روانشناختی را در معرض عواقب و بار روانی پاندمی قرار می‌دهد.
به دنبال ترسی پایدار از چیزی که شناخته شده نیست تدریجا احساساتی مانند آشفتگی و سردرگمی، احساس عدم امنیت مداوم، اندوه فراوان، ناامیدی و بی‌هدفی ایجاد می‌شود. حال آنکه انتشار روزانه و بی‌رویه شایعات، اخبار منفی مرگ‌و‌میرنزدیکان و نیز تاثیر غیر قابل اجتناب پاندمی بر وضعیت اقتصادی خانواده‌ها، بستر ایجاد مشکلات روانشناختی را بیش از پیش فراهم می‌کند.
قرنطینه و محدودیت اجتماعی
در این میان قرنطینه طولانی به سبب ایجاد محرومیت اجتماعی عاملی مهم و اساسی در آغاز یک فرآیند مخرب از لحاظ سلامت روان می‌باشد. همچنین بسیاری از افرادی که در طول دوران پاندمی اعضای خانواده و نزدیکان خود را از دست داده‌اند در معرض پیامدهای روانشناختی منفی (مانند PTSD یا اختلال اضطرابی پس از تروما) می‌باشند. یکی از علل عمده آن عدم توانایی سوگواری در دوران قرنطینه می‌باشد.
بدیهی است که با وجود چنین عوامل مستعد‌سازی طی پاندمی، افراد جامعه متاثر از این عوامل، آستانه تحمل کمتری خواهند داشت، جمعیت حساس جامعه افزایش خواهد یافت و موارد خشونت و ارتکاب جرم بیش از پیش گزارش خواهد شد.
چگونه باید از آسیب به بهداشت و سلامت روان در جوامع جلوگیری شود؟
سازمان‌ها و ارگان‌های مسئول بهداشت و سلامت روان باید جهت آگاه‌سازی درباره عواقب و تاثیرات بلندمدت پاندمی ویروس کرونا اقدام کنند و جهت ارائه گسترده خدمات روانشناسی و روانپزشکی در طول پاندمی و پس از آن برنامه‌ریزی کنند. با ارائه خدمات به موقع به افراد تحت‌تاثیر یا در معرض خطر آسیب می‌توان خسارات وارده به بهداشت و سلامت روان را به حداقل رساند و تا حد امکان از عواقب جبران‌ناپذیر روانشناختی در جوامع جلوگیری کرد.
