یبوست چیست؟
یبوست یک اختلال شایع در میان بزرگسالان و افراد مسن است. طبق باور عمومی یبوست به شرایطی گفته می‌شود که تعداد دفعات اجابت مزاج کاهش یابد و مدفوع بسیار سفت باشد. در متون علمی، یبوست به دفعات اجابت مزاج کمتر از ۳ نوبت در هفته اطلاق می‌شود. یبوست در افراد مسن می‌تواند کوتاه‌مدت و گذرا باشد. با این حال اغلب افراد مسن یبوست مزمن را تجربه می‌کنند. این اختلال گاه می‌تواند به قدری شدید شود که فرد را اذیت کند و در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد کند. همچنین در افراد مسن، تجمع مدفوع در روده می‌تواند مانعی برای عبور ادرار ایجاد کند. در این مقاله دکترنکست در مورد این مشکل شایع در سالمندان صحبت می‌کنیم.
یبوست در افراد مسن چه عللی دارد؟
یبوست در افراد مسن ممکن است به دلیل کم‌تحرکی، نخوردن فیبر کافی یا ننوشیدن مایعات کافی باشد. همچنین این اختلال می‌تواند به عنوان عارضه جانبی برخی داروها ایجاد شود و یا مربوط به یک بیماری زمینهای باشد. در بسیاری از موارد علت مشخص نیست. ملین‌ها گروهی از داروها هستند که می‌توانند یبوست را درمان کنند. اما بزرگسالان دچار یبوست نباید به مدت طولانی از ملین‌ها استفاده کنند. این امر ممکن است موجب کاهش حرکات روده و اصطلاحا تنبلی روده شود.
بیماری‌های مختلفی می‌توانند باعث یبوست در افراد مسن شوند، مثل:
- کم‌کاری غده تیروئید
- سندرم روده تحریک‌پذیر
- بیماری دیورتیکولوز
- سرطان روده بزرگ
کاهش حرکات روده می‌تواند باعث یبوست در افراد مسن شود. به عنوان مثال:
- بیماری یا جراحت
- جراحی وسیع
- بی‌تحرکی
- از دست دادن مقادیر زیادی خون
- ضعف یا پیری
- افسردگی
- چاقی
- بارداری
- علل ناشناخته
فوق تخصصان گوارش و کبد در دکترنکست
چگونه می‌توان از ایجاد یبوست در افراد مسن جلوگیری کرد؟
اصلاح سبک زندگی از موثرترین عوامل پیشگیری‌کننده و درمان‌کننده یبوست مزمن است. از جمله این عوامل عبارتند از:
خوردن غذاهای با مقادیر بالای فیبر
فیبر بخشی از غذای گیاهی است که هضم نمی‌شود. فیبر باعث حجیم و نرم شدن مدفوع می‌شود. تاثیر افزایش فیبر در رژیم غذایی ممکن است چند روز یا حتی چند هفته طول بکشد. مصرف فیبر بیشتر در ابتدا ممکن است باعث ایجاد نفخ شود و از این جهت برای فرد ناخوشایند باشد. اما با پایبندی به این عادت غذایی، این علائم برطرف می‌شوند. بنابراین اگر فردی به رژیم غذایی پرفیبر عادت ندارد، بهتر است مقدار فیبر را به تدریج افزایش دید. توجه به این نکته الزامی است که باید همراه با مصرف فیبر کافی، آب کافی نیز بنوشید. ندرتا افزایش مصرف فیبر بدون مایع کافی می‌تواند باعث انسداد روده‌ها خصوصا در افراد مسن شود. سبزیجات گوناگون، غنی از فیبر هستند.
نوشیدن آب کافی
یک فرد بزرگسال باید روزانه حداقل دو لیتر (حدود ۸-۱۰فنجان) مایعات در روز بنوشد. مقدار بیشتر مایعات از طریق ادرار دفع می‌شود. مقدار کمی از آن از طریق مدفوع دفع شده و باعث نرمی و خروج راحت مدفوع می‌شود. توصیه می‌شود منبع اصلی مایعات بدن آب خالص باشد. نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه‌ها و آب میوه‌های صنعتی در کنار آب، قند زیادی به بدن می‌رسانند و مصرف زیاد آن‌ها می‌تواند مضر باشد.
مصرف میوه‌های حاوی مقادیر بالای سوربیتول
سوربیتول یک کربوهیدرات طبیعی است. اما فرق آن با سایر کربوهیدرات‌ها این است که خیلی خوب هضم و جذب نمی‌شود. سوربیتول هنگام دفع از روده‌ها آب را به داخل روده می‌کشد و این امر در نرم شدن مدفوع موثر است. میوه و آبمیوه‌هایی که حاوی مقادیر بالایی سوربیتول هستند عبارتند از:
- سیب
- زردآلو
- انواع توت‌ها
- انگور (و کشمش)
- هلو
- گلابی
- آلو
غلظت سوربیتول در میوه خشک حدود ۵-۱۰ برابر بیشتر است. میوه‌های خشک یا نیمه خشک میان وعده‌های خوبی برای افراد مسن دچار یبوست هستند.
داشتن تحرک کافی
فعال نگه داشتن بدن به حرکت روده کمک می‌کند. افراد مسنی که بستری هستند و یا تحرک کمی دارند بیشتر از سایر افراد در معرض یبوست هستند. چرا که حرکات روده‌ای در این افراد کاهش می‌یابد. بنابراین حتی اگر امکان ورزش منظم وجود ندارد، توصیه می‌شود فرد چند نوبت در روز به میزان ۱۵ دقیقه یا بیشتر پیاده‌روی کند.
اصلاح عادت دستشویی رفتن
پزشکان همواره توصیه می‌کنند که نیاز به اجابت مزاج هیچ‌گاه نادیده گرفته نشود. سرکوب حس اجابت مزاج ممکن است باعث تجمع و سفت شدن مدفوع شود. همچنین افراد دچار یبوست مزمن نباید در اجابت مزاج عجول باشند و باید وقت کافی را برای دفع کامل اختصاص دهند. افرادی که تحرک محدود دارند به عنوان مثال، افرادی که ضعیف هستند یا مبتلا به زوال عقل هستند، باید کمک کافی برای رفتن به توالت در زمانی که نیاز دارند، دریافت کنند. به عنوان یک قاعده، بهتر است افراد اول صبح یا حدود ۳۰ دقیقه بعد از غذا به توالت بروند. این امر به این دلیل است که حرکت مدفوع در قسمت تحتانی روده در صبح‌ها و بعد از غذا بیشتر است.
ملین‌ها
درمان با ملین تنها در صورتی لازم است که سایر اقدامات بالا موثر واقع نشود. برای یبوست کوتاه‌مدت و بدون عارضه، مصرف ملین موردی ندارد. زمانی که مدفوع دفع شد مصرف ملین باید قطع شود. مصرف خودسرانه ملین برای یبوست مزمن توصیه نمی‌شود. یبوست مزمنی که به اصلاحات سبک زندگی پاسخ ندهد باید توسط پزشک جهت بررسی علل زمینهای ارزیابی شود.
ارزیابی بیشتر یبوست در افراد مسن چه زمانی توصیه می‌شود؟
تشخیص یبوست اغلب علامتی است و در بیشتر موارد نیازی به آزمایش و بررسی‌های بیشتر نیست. با این حال، در صورت داشتن هر یک از موارد زیر، ممکن است آزمایشات بیشتر توصیه شود:
- یبوست مداوم که به تازگی و ناگهانی ایجاد شده است.
- اگر یبوست هیچ توجیهی مانند تغییر در رژیم غذایی، سبک زندگی یا دارو ندارد (این حالت به عنوان “تغییر در عادت روده” شناخته می‌شود و اگر بیش از شش هفته طول بکشد باید بررسی شود. چرا که گاهی اوقات می‌تواند نشانه سرطان روده باشد).
- علائم بسیار شدید باشد و به داروهای ملین پاسخ ندهد.
- علائم دیگری ایجاد شود (مانند خروج خون از روده، کاهش وزن، حملات اسهال، سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ یا بیماری التهابی روده مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو، یا سایر علائم غیرقابل توضیح علاوه بر یبوست).
- یبوستی که با درد شکم و عدم دفع گاز همراه باشد (در این حالت انسداد می‌تواند مطرح باشد).
- یبوستی که به کاهش یا عدم دفع ادرار منجر شده باشد.
