قرص مبورین (Mebeverine) دارویی است که بهطور گسترده در مدیریت سندرم روده تحریک پذیر (IBS) و مشکلات مربوط به دستگاه گوارش استفاده میشود. با شیوع رو به افزایش اختلالات گوارشی در سراسر جهان، تقاضا برای گزینه‌های درمانی موثر مانند مبورین افزایش یافته است. در این مقاله از مجله سلامت دکترنکست، مرور کلی بر ویژگی‌های این دارو، از جمله کاربردهای درمانی، نحوه مصرف، عوارض جانبی احتمالی و اقدامات احتیاطی ضروری خواهیم داشت.
قرص مبورین چیست؟
قرص مبورین یک ماده دارویی متعلق به دسته داروهای ضد اسپاسم است. ضد اسپاسم‌ها داروهایی هستند که بافت ماهیچه صاف را هدف قرار می‌دهند و اثرات خود را با شل کردن انقباضات عضلانی اعمال می‌کنند. مکانیسم اصلی اثر مبورین شامل مهار انتخابی انقباض عضلات صاف در دستگاه گوارش، به‌ویژه در روده است. با انجام این کار، mebeverine بهطور موثر علائم مرتبط با اسپاسم گوارشی و بیش فعالی را تسکین می‌دهد.
قرص مبورین مستقیماً بر روی سلول‌های ماهیچه صاف روده تأثیر می‌گذارد و فعالیت گیرنده‌ها و کانال‌های خاص درگیر در انقباض عضلانی را تعدیل میکند. این تعدیل منجر به کاهش شدت و دفعات اسپاسم عضلانی میشود و در نتیجه علائمی مانند درد شکم، گرفتگی، نفخ و حرکات نامنظم روده را کاهش می‌دهد.
اشکال دارویی و نام‌های تجاری قرص مبورین
مبورین در اشکال مختلفی از جمله قرص‌های استاندارد با رهش فوری، کپسول‌های با رهش طولانی‌مدت برای اثر پایدار و سوسپانسیون‌های خوراکی وجود دارد که البته سوسپانسیون خوراکی آن در ایران موجود نیست. بهطور کلی اشکال دارویی موجود در ایران از مبورین عبارتند از:
- قرص مبورین 135 میلی‌گرم
- کپسول مبورین ۲۰۰ میلی‌گرم
از نام‌های تجاری قرص مبورین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کلوفک (colofac)
- مبریکس
- مبکول
- کولومب
- مب اکتو (mebacto)
- مبفک
- کلورست
- ایریمب
- مری لاکس
- مبماکس
- کلوفین
کاربرد قرص مبورین
در درجه اول قرص مبورین برای سندروم روده تحریک پذیر (IBS) که یک اختلال گوارشی مزمن با ترکیبی از علائم مثل درد شکم، نفخ، اسهال یا یبوست است، استفاده میشود. IBS به‌عنوان یک بیماری با منشأ چندعاملی، چالش‌های مهمی را از نظر درمان ایجاد میکند، که اغلب نیازمند یک رویکرد متفاوت برای رفع علائم مختلف آن است. ویژگی بارز سندرم روده تحریک‌پذیر وجود درد یا ناراحتی شکمی است که با تغییر در عادات روده همراه است. توانایی قرص مبورین برای هدف قرار دادن فعالیت زیاد ماهیچه‌های صاف در روده باعث میشود که برای تسکین این علائم بسیار مناسب باشد. مبورین با اعمال اثرات ضد اسپاسم خود به کاهش دفعات و شدت انقباضات روده کمک میکند و در نتیجه درد و کرامپ شکمی افراد مبتلا به IBS را کاهش می‌دهد.
علاوه بر نقش قرص مبورین در مدیریت علائم IBS، ممکن است برای سایر بیماری‌های گوارشی که با اختلال عملکرد عضلات صاف و انقباضات بیش از حد مشخص می‌شوند نیز مفید باشد. این شرایط ممکن است شامل اختلالات عملکردی دستگاه گوارش، روده عصبی، کولیت و سندرم‌های حرکتی روده باشد. قرص مبورین در بهبود آسایش کلی دستگاه گوارش و کیفیت زندگی برای افرادی که علائمی مانند نفخ، دل‌پیچه و اسپاسم روده را تجربه می‌کنند، کارآیی نشان داده است.
توجه به این نکته مهم است که اگرچه قرص مبورین علائم ناراحتی گوارشی را تسکین می‌دهد، اما دلایل زمینه‌ای بیماری‌هایی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر را رفع نمی‌کند. بنابراین از این قرص معمولاً به‌عنوان بخشی از یک برنامه درمانی استفاده میشود که این برنامه ممکن است شامل اصلاح رژیم غذایی، بهبود سبک زندگی، تکنیک‌های مدیریت استرس و سایر عوامل دارویی باشد.
بهطور کلی، خواص قرص مبورین یک گزینه درمانی ارزشمند برای افرادی است که به‌دنبال رهایی از علائم آزاردهنده سندرم روده تحریک‌پذیر و اختلالات گوارشی مرتبط با آن هستند. با این حال، مشورت با یک پزشک متخصص گوارش برای دریافت توصیه‌های درمانی شخصی و ملاحظات مورد نیاز در مورد مزایا و خطرات این قرص بر اساس سابقه پزشکی فردی و علائم ضروری است.
نحوه مصرف قرص مبورین
در نظر داشته باشید که رعایت دستور مصرف ارائه شده توسط یک پزشک متخصص برای اطمینان از نتایج درمانی بهینه و به حداقل رساندن خطر عوارض جانبی ضروری است. با این حال به‌منظور اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی، نحوه مصرف قرص مبورین معمولاً به‌صورت زیر است:
قرص معمولی (رهش فوری)
دوز استاندارد قرص مبورین معمولاً شامل 135 میلی‌گرم به‌صورت خوراکی سه بار در روز و ترجیحاً قبل از غذا است. دارو را باید با یک لیوان آب بهطور کامل ببلعید. مصرف دارو قبل از غذا به بهینه‌سازی جذب و اثربخشی آن کمک میکند؛ زیرا امکان شروع به‌موقع اثر قبل از مصرف غذا را فراهم میکند.
کپسول پیوسته‌رهش
فرمولاسیون‌های رهش طولانی مبورین با دوز 200 میلی‌گرم در دسترس هستند. دوز توصیه شده برای کپسول‌های پیوسته رهش معمولا کمتر است و 200 میلی گرم به‌صورت خوراکی دو بار در روز مصرف میشود. کپسول‌های پیوسته‌رهش مبورین به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که دارو را در مدت طولانی آزاد کرده و امکان کنترل طولانی مدت علائم با دفعات مصرف کمتر را فراهم کنند. صرف نظر از شکل دارویی مورد استفاده، مهم است که از دستور مصرف تجویز شده پیروی کنید و از حداکثر دوز توصیه شده روزانه تجاوز نکنید تا از عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود. همچنین توصیه میشود که مصرف قرص مبورین را طبق دستور ادامه دهید، حتی اگر بهبود علائم را تجربه کنید، زیرا قطع ناگهانی دارو ممکن است منجر به بازگشت علائم شود. در مواردی که یک دوز فراموش شده است، باید به محض یادآوری دوز فراموش شده را مصرف کنید، مگر اینکه تقریباً زمان مصرف دوز بعدی فرا رسیده باشد. در چنین مواردی، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید. دو برابر کردن دوز برای جبران دوزهای فراموش‌شده توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است خطر عوارض جانبی را افزایش دهد. در صورت بروز هرگونه نگرانی یا سوالی در مورد قرص مبورین می‌توانید با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
عوارض قرص مبورین
قرص مبورین معمولاً به‌خوبی تحمل میشود، اما مانند هر دارویی، ممکن است در برخی افراد عوارض جانبی ایجاد کند. آگاهی از عوارض جانبی احتمالی و گزارش سریع هرگونه علائم غیر عادی به پزشک ضروری است. اکثر عوارض جانبی مرتبط با مبورین خفیف و گذرا هستند و با سازگاری بدن با دارو به خودی خود برطرف می‌شوند. با این حال، برخی از افراد ممکن است عوارض جانبی شدیدتر یا پایدارتری را تجربه کنند که نیاز به مراقبت پزشکی دارد.
عوارض جانبی رایج
1. سردرد
سردرد یکی از عوارض جانبی رایج است که توسط برخی افراد تجربه میشود. این سردردها معمولاً شدت خفیف تا متوسط دارند و ممکن است با گذشت زمان یا با استفاده از مسکن‌های بدون نسخه برطرف شوند. اطمینان از مصرف کافی مایعات نیز ممکن است به کاهش سردرد کمک کند.
2. سرگیجه
برخی از افراد ممکن است هنگام مصرف قرص مبورین دچار سرگیجه یا سبکی سر شوند. این عارضه جانبی معمولاً خفیف و گذرا است، اما در برخی موارد ممکن است تمرکز و هماهنگی را مختل کند. بیماران باید تا زمانی که از تاثیر دارو بر بدن خود مطلع شوند، از فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری ذهنی دارند، مانند رانندگی یا کار با ماشین آلات سنگین، خودداری کنند.
3. خشکی دهان
خشکی دهان یک عارضه جانبی رایج درمان با مبورین است که در نتیجه کاهش ترشح بزاق ایجاد میشود. بیماران می‌توانند علائم خشکی دهان را با مصرف مایعات زیاد، جویدن آدامس بدون قند یا استفاده از بزاق‌های مصنوعی در صورت نیاز کاهش دهند.
4. یبوست
یبوست ممکن است به‌عنوان یک عارضه جانبی درمان با mebeverine رخ دهد، به‌ویژه در افرادی که مستعد اختلالات حرکتی دستگاه گوارش هستند. افزایش مصرف فیبر در رژیم غذایی، هیدراته ماندن و درگیر شدن در فعالیت بدنی منظم می‌تواند به پیشگیری یا کاهش یبوست کمک کند.
عوارض جانبی نادر اما جدی
1. واکنش های آلرژیک
در موارد نادر، مبورین ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک شود که با علائمی مانند بثورات پوستی، خارش، تورم صورت، لب‌ها یا زبان و مشکل در تنفس مشخص میشود. افرادی که علائم واکنش آلرژیک را تجربه می‌کنند باید فورا به‌دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند.
2. درد شدید شکم
در حالی که مبورین معمولاً برای کاهش درد شکمی مرتبط با اختلالات گوارشی استفاده میشود، در موارد نادری ممکن است باعث ایجاد یا تشدید درد شدید شکمی شود. بیمارانی که در حین مصرف مبورین درد شکمی مداوم یا بدتر شده را تجربه می‌کنند، باید برای ارزیابی بیشتر با پزشک خود مشورت کنند.
3. اثرات قلبی عروقی
اگرچه نادر است، اما قرص مبورین ممکن است عوارض جانبی قلبی عروقی مانند تپش قلب، درد قفسه سینه یا تغییر در ضربان قلب ایجاد کند. افرادی که از قبل بیماری قلبی عروقی دارند، باید با احتیاط از این دارو استفاده کنند و در صورت مشاهده هرگونه علائم قلبی به دنبال مشاوره پزشکی باشند.
برای افرادی که از قرص مبورین استفاده می‌کنند ضروری است که از عوارض جانبی احتمالی آگاه باشند و هرگونه نگرانی یا واکنش نامطلوب را به‌سرعت با پزشک خود در میان بگذارند. با نظارت بر عوارض جانبی و تنظیم دوز یا رژیم درمانی در صورت نیاز، پزشکان می‌توانند به بهینه‌سازی برنامه درمانی و در عین حال به حداقل رساندن خطر عوارض جانبی کمک کنند.
موارد احتیاط مصرف قرص مبورین
در حالی که قرص mebeverine به طور کلی ایمن و قابل تحمل است، اقدامات احتیاطی خاصی باید برای اطمینان از استفاده ایمن و موثر آن رعایت شود. بیماران و پزشکان باید از این اقدامات احتیاطی برای به حداقل رساندن خطر عوارض جانبی و عوارض مرتبط با درمان با mebeverine آگاه باشند.
بیماری‌های زمینه‌ای
1. آلرژی
افرادی که آلرژی شناخته شده به mebeverine یا هر یک از اجزای آن دارند باید از مصرف قرص mebeverine خودداری کنند و به دنبال گزینه‌های درمانی جایگزین باشند. واکنش‌های آلرژیک به mebeverine می‌تواند به صورت بثورات، خارش، تورم یا مشکل در تنفس ظاهر شود و ممکن است نیاز به مراقبت فوری پزشکی داشته باشد.
2. اختلال عملکرد کبد یا کلیه
افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی یا کلیوی از قبل باید از قرص مبورین با احتیاط استفاده کنند، زیرا اختلال در عملکرد کبد یا کلیه ممکن است بر متابولیسم و دفع دارو تأثیر بگذارد. ممکن است در این بیماران تنظیم دوز ضروری باشد و نظارت منظم بر عملکرد کبد و کلیه توصیه شود.
3. گلوکوم
مبورین ممکن است علائم گلوکوم را تشدید کند، وضعیتی که با افزایش فشار داخل چشم مشخص میشود. بیمارانی که سابقه گلوکوم یا سایر بیماری‌های چشمی را دارند باید با احتیاط از mebeverine استفاده کنند و به طور منظم تحت معاینات چشمی قرار گیرند تا تغییرات فشار داخل چشم بررسی شود.
4. میاستنی گراویس
مبورین ممکن است علائم میاستنی گراویس را تشدید کند، یک اختلال عصبی عضلانی که با ضعف و خستگی عضلانی مشخص میشود. بیماران مبتلا به میاستنی گراویس باید از mebeverine با احتیاط استفاده کنند و از نظر بدتر شدن ضعف عضلانی یا اختلال تنفسی به دقت تحت نظر باشند.
تداخلات دارویی قرص مبورین
قرص مبورین تداخل دارویی مختلفی می‌تواند داشته باشد. داروهای زیر بخشی از تداخلات مهم آن است و لیست کاملی از تداخلات نیست. در صورت داشتن سوال یا نگرانی می‌توانید با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
1. داروهای آنتی‌کولینرژیک
مصرف همزمان مبورین با سایر داروهای آنتی‌کولینرژیک (مثل هیوسین، دی‌سیکلومین، آتروپین، بی‌پریدن و …) ممکن است اثرات آنتی‌کولینرژیک را تشدید کند و خطر عوارض جانبی مانند خشکی دهان، یبوست و احتباس ادرار را افزایش دهد. اگرچه تجویز همزمان این داروها توسط پزشک محتمل است و این تداخلات چندان جدی نیستند اما نیازمند پایش علائم تشدید‌یافته است. بیماران باید پزشک خود را در مورد تمام داروها، از جمله داروهای نسخه‌ای، بدون نسخه، ویتامین‌ها و محصولات گیاهی مطلع کنند تا از تداخلات دارویی احتمالی جلوگیری شود.
2. تضعیف‌کننده‌های سیستم عصبی مرکزی
مبورین ممکن است اثرات آرام‌بخش داروهای تضعیف‌کننده سیستم عصبی مرکزی، از جمله الکل، بنزودیازپین‌ها (مثل لورازپام، آلپرازولام و …) و مواد افیونی را تشدید کند. بیماران باید هنگام استفاده همزمان مبورین با این داروها احتیاط کنند و در صورت بروز خواب آلودگی یا سرگیجه از فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری ذهنی دارند، مانند رانندگی یا کار با ماشین آلات، خودداری کنند.
مصرف قرص مبورین در بارداری و شیردهی
بی‌خطر بودن استفاده از مبورین در دوران بارداری ثابت نشده است و باید از مصرف آن خودداری شود مگر اینکه نسبت فواید بر خطرات احتمالی آن توسط پزشک بیشتر ارزیابی شده باشد. زنان باردار باید قبل از استفاده از قرص مبورین با پزشک خود مشورت کنند تا در مورد خطرات و مزایای احتمالی درمان صحبت کنند. همچنین این دارو ممکن است در شیر مادر ترشح شود و مصرف آن در دوران شیردهی توصیه نمی‌شود. زنان شیرده باید برای راهنمایی در مورد گزینه‌های درمانی جایگزین یا امکان قطع موقت شیردهی در حین مصرف mebeverine با پزشک خود مشورت کنند.
جمع‌بندی
قرص مبورین دارویی است که به طور موثر در درمان علائم بیماری سندرم روده تحریک پذیر (IBS) استفاده میشود. این دارو همچنین برای سایر بیماری‌های گوارشی که با اختلال عملکرد عضلات صاف و انقباضات بیش از حد کاربرد دارد. مبورین به اشکال دارویی قرص و کپسول و با دوزهای 135 و 200 میلی‌گرم در بازار دارویی ایران یافت میشود. بهتر است این دارو را قبل از غذا استفاده کرد تا عوارض جانبی آن کمتر شده و میزان جذب بیشتری داشته باشد. عوارض جانبی شایع آن سردرد، سرگیجه، خشکی دهان و یبوست است. با رعایت احتیاط‌ها و دستورالعمل‌ها، بیماران و پزشکان می‌توانند خطر عوارض جانبی را به حداقل برسانند و از استفاده ایمن و موثر از قرص مبورین اطمینان حاصل کنند. برای بیماران ضروری است که قبل از شروع درمان با مبورین هرگونه نگرانی یا بیماری زمینه‌ای را با پزشک خود در میان بگذارند و هر واکنش نامطلوب را به سرعت گزارش کنند. با اقدامات احتیاطی و نظارت مناسب، قرص مبورین می‌تواند یک گزینه درمانی ارزشمند برای افرادی باشد که از اختلالات گوارشی رنج می‌برند. این دارو علائم را بهبود می‌بخشد و کیفیت کلی زندگی را افزایش می‌دهد.
منابع:
