اگر یک فرد مبتلا به بیماری دیابت در میان نزدیکان و آشنایان خود داشته باشید، بدون شک نام قرص متفورمین را شنیده‌اید. پزشکان معمولا قرص قند متفورمین را برای درمان دیابت نوع 2 تجویز می‌کنند که میتواند به رساندن قند خون به محدوده سالم کمک کند. با این وجود، کاربرد این قرص تنها برای درمان دیابت نیست و در موارد دیگری هم تجویز میشود. در مورد کاربردها، عوارض جانبی و تداخلات دارویی آن در ادامه این مطلب بیشتر توضیح داده شده است.
قرص متفورمین چیست؟
متفورمین در دسته‌ای از داروها قرار دارد که به نام بیگوانیدها شناخته می‌شوند. این دارو به کنترل میزان گلوکز یا همان قند خون کمک میکند. همچنین گلوکزی را که بدن از غذا جذب میکند و میزان گلوکز ساخته‌شده توسط کبد را کاهش می‌دهد. از طرفی، پاسخ بدن شما به انسولین را افزایش می‌دهد؛ ماده‌ای طبیعی که میزان گلوکز خون را کنترل میکند.
کاربردهای قرص متفورمین
مصرف متفورمین هم مانند هر داروی دیگری، برای طیف مختلفی از بیماری‌ها و با توجه به شرایط فرد توصیه میشود که دیابت نوع 2 تنها یکی از آن‌هاست. پس از انجام آزمایش دیابت و در صورت تایید وجود آن، این دارو معمولا در خط اول درمان این بیماری قرار می‌گیرد. البته بیشتر نقش مدیریت و کنترل دیابت را بر عهده دارد.
شاید با این توضیحات، از خود بپرسید که قرص متفورمین برای چیه؟ محققان بسیاری در حال بررسی این هستند که آیا این دارو میتواند در مبارزه با سرطان، بیماری‌های عصبی و مشکلات بینایی کمک کند یا خیر. در کل از دیگر کاربردهای این دارو، میتوان به موارد زیر هم اشاره کرد.
اشکال دارویی و نام‌های تجاری قرص متفورمین
قرص متفورمین به دو شکل رهش معمولی و پیوشته رهش (قرص متفورمین er) در دوزهای 500، 750 و 1000 میلی‌گرم موجود است. از جمله نام‌های تجاری معروف قرص متفورمین میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- متفوربت
- متفورتکس
- قرص متفورمین apo
- رهامت
- قرص متفورمین glucophage
قرص متفورمین برای بارداری
قرص متفورمین در بارداری ممکن است تجویز شود. دیابت بارداری یکی از مشکلات رایجی‌ست که برای مادران در دوران حاملگی ممکن است رخ دهد. تاثیر دیابت بارداری بر حرکات جنین و سلامت او، گاه غیر قابل جبران است. برای همین در راستای کنترل این بیماری، گاهی مصرف قرص متفورمین 500 برای بارداری بیخطر بوده و توسط پزشک برای سلامت مادر و جنین توصیه میشود.
قرص متفورمین برای چاقی
اگر دیابت نوع 2 یا پیش‌دیابت و اضافه وزن و چاقی دارید، پزشک ممکن است متفورمین را برای کمک به مدیریت دیابت یا کاهش خطر ابتلا به آن تجویز کند. در واقع، پزشک ممکن است متفورمین را برای کاهش وزن تجویز کند؛ حتی اگر دیابت یا پیش‌دیابت نداشته باشید. شاید جالب باشد بدانید که برخلاف سایر داروهای دیابت، متفورمین عموما باعث افزایش وزن نمی‌شود.
قرص متفورمین برای کیست تخمدان
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یکی از علل شایع عدم تخمک‌گذاری و ناباروری در زنان است. زنان مبتلا به این سندرم به‌طور منظم تخمک‌گذاری نمی‌کنند و بنابراین، سیکل‌های قاعدگی نامنظم دارند. بسیاری از زنان مبتلا به PCOS سطوح بالاتری از انسولین را برای کنترل سطح قند خون خود تولید می‌کنند که به آن مقاومت به انسولین می‌گویند.
متفورمین دارویی‌ست که برای درمان مقاومت به انسولین استفاده میشود. هنگامی که در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک استفاده شود، حدود 40٪ در 6 ماه اول درمان شروع به تخمک‌گذاری می‌کنند و برای همین، قرص متفورمین برای تنبلی تخمدان که در واقع همین بیماری‌ست، استفاده میشود.
متخصصان بیماری‌های داخلی در دکترنکست
نحوه مصرف قرص متفورمین
از آنجایی که این دارو برای طیف وسیعی از بیماری‌ها کاربرد دارد، برای اثربخشی، بهتر است دستورالعمل روی برچسب یا داخل نسخه خود را به‌دقت دنبال کنید و از پزشک یا داروساز خود بخواهید در این مورد توضیح دهد. قرص متفورمین را دقیقا طبق دستور پزشک مصرف کنید و از مصرف آن بیشتر یا کمتر از آنچه پزشک تجویز کرده است، خودداری کنید.
به‌طور کلی، مصرف این قرص طبق شرایط و بیماری شما، ممکن است 2 یا 3 بار در روز همراه با غذا باشد. برای اینکه مصرف متفورمین را به خاطر بسپارید، آن را هر روز تقریبا در زمان یکسانی مصرف کنید. پزشک ممکن است با دوز کم متفورمین شروع کند و به‌تدریج دوز را بیشتر کند. فراموش نکنید حتی اگر بهترین قرص متفورمین خارجی را تهیه کنید؛ اما مصرف آن طبق دستور پزشک نباشد، ممکن است اثربخشی کافی را مشاهده نکنید.
دوز مصرف قرص متفورمین
میزان دوز مصرفی این دارو برای بیماری‌های مختلف متفاوت خواهد بود. دستورات پزشک یا دستورالعمل‌های روی برچسب را دنبال کنید. اگر دوز مصرفی این قرص برای شما با دیگران تفاوت دارد، خودسرانه مقدار مصرف آن را تغییر ندهید؛ مگر اینکه پزشک انجام این کار را توصیه کند.
مقدار دارو، دوزهایی که هر روز مصرف می‌کنید، زمان مجاز بین دوزها و مدت‌زمانی که دارو مصرف می‌کنید، به مشکل پزشکی شما بستگی دارند. به‌طور مثال، قرص متفورمین 500 یک‌بار در روز همراه با وعده غذایی عصر برای درمان دیابت کاربرد دارد و پزشک ممکن است در صورت نیاز، دوز را تا کنترل کامل قند خون افزایش دهد.
تداخلات دارویی قرص متفورمین
قرص خوراکی متفورمین میتواند با چندین داروی دیگر تداخل داشته باشد؛ برای همین، مصرف خودسرانه آن عواقبی به همراه دارد. قبل از مصرف متفورمین، مطمئن شوید که پزشک و داروساز خود را در مورد تمام داروهای تجویزی، بدون نسخه و سایر داروهای مصرفی مطلع کرده‌اید. همچنین در مورد ویتامین‌ها، گیاهان دارویی و مکمل‌هایی که استفاده می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. به‌طور کلی، این قرص ممکن است با داروهای زیر تداخل داشته باشد:
- داروهای دیابت؛
- داروهای فشار خون مانند قرص فوروزماید؛
- داروی ضد کلسترول مانند اسید نیکوتینیک؛
- داروهای گلوکوم مانند استازولامید؛
- داروهای ضدتشنج مانند فنی توئین؛
- داروهای ناراحتی معده مانند داروی خوراکی فاموتیدین؛
- داروهای ضد روان‌پریشی؛
- داروهای هورمونی؛
- داروهای تیروئید مانند لووتیروکسین.
عوارض قرص متفورمین
این دارو هم مانند هر داروی دیگری، با توجه به شرایط و نوع بیماری شما تجویز میشود تا کمترین عوارض جانبی را داشته باشد. بااینحال، ممکن است با شروع مصرف متفورمین، برخی عوارض رخ دهند که معمولا با گذشت زمان از بین می‌روند. البته مصرف خودسرانه نیز بروز عوارض جانبی رایج متفورمین را تشدید میکند که عبارتند از:
- سوزش سردل؛
- دل‌درد؛
- حالت تهوع یا استفراغ؛
- نفخ؛
- اسهال یا یبوست؛
- سردرد.
عوارض جانبی جدی قرص متفورمین
مصرف قرص متفورمین برای موهای زائد، لاغری، دیابت یا هر بیماری دیگری، چون سایر داروها ممکن است باعث بروز عوارض جدی هم شود که البته نادر هستند و بیشتر در نتیجه تداخل دارویی ایجاد می‌شوند. برخی از این عوارض جدی عبارتند از:
- اسیدوز لاکتیک: اسیدوز لاکتیک یک مشکل نادر، اما جدی‌ست و میتواند ناشی از تجمع متفورمین در بدن شما باشد و باعث عدم تعادل pH میشود. علائم آن میتواند شامل خستگی مفرط، ضعف، کاهش اشتها، حالت تهوع و استفراغ، مشکل در تنفس، سرگیجه و ضربان قلب سریع یا آهسته باشد. مصرف برخی از داروها از جمله کورتیکواستروئیدها و داروهای فشار خون همراه با متفورمین، ممکن است خطر ابتلا به اسیدوز لاکتیک را افزایش دهد.
- کاهش ویتامین B12: مصرف متفورمین میتواند سطح ویتامین B12 را در بدن شما کاهش دهد. در موارد نادر، این امر میتواند باعث کم‌خونی شود. پس حتما با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید تا سطح گلبول‌های قرمز خون شما را بررسی کند و در صورت تشخیص، قطع مصرف متفورمین یا مصرف مکمل تجویز شود.
- هیپوگلیسمی: قرص متفورمین ۵۰۰ معمولا باعث افت قند خون (هیپوگلیسمی) نمی‌شود. بااینحال، در موارد نادر، در صورت ترکیب متفورمین با یک رژیم غذایی ناسالم، تمرین‌های ورزشی دشوار و مصرف بیش از حد الکل، ممکن است باعث بروز ضعف و خستگی، حالت تهوع و استفراغ، دل‌درد و سرگیجه شود.
- عوارض قرص متفورمین برای قلب: بر خلاف تصور متفورمین اثرات محافظتی بر قلب و سیستم قلبی عروقی دارد. متفورمین با کاهش خطر ابتلا به اختلالات عروقی و مرگ و میر قلبی عروقی پس از جراحی قلب مرتبط است. متفورمین میتواند از ضخیم شدن مضر بطن چپ قلب در افراد با نارسایی قلبی جلوگیری کند.
جمع بندی
اگر نسخه‌ای برای بیماری خود دریافت کرده‌اید که قرص متفورمین در آن وجود دارد، بهتر است هرگونه نگرانی خود در مورد عوارض این دارو را با پزشک در میان بگذارید. مصرف خودسرانه این دارو برای درمان چاقی مفرط، نامنظم‌شدن قاعدگی یا دیابت، با توجه به تداخلات دارویی و عوارض آن توصیه نمی‌شود و بهتر است پیش از هر کاری با یک متخصص داخلی آنلاین مشورت کنید.
منابع:
diatribe،medicalnewstoday، webmd، medlineplus، healthline1، healthline2، drugs، midwestreproductive
