درمان با نوروفیدبک، شکلی از بایوفیدبک است که از بازخورد در زمان واقعی فعالیت مغز استفاده می کند تا به بیماران کمک کند امواج مغزی خود را تنظیم کنند. بر اساس گایدلاین AAPB منتشر شده در سال 2023، نوروفیدبک یک استراتژی با سطح شواهد علمی 4 برای درمان اظطراب، وسواس و افسردگی در نظر گرفته می شود. (اطلاعات بیشتر در مقالۀ توضیحات تخصصی و علمی دربارۀ درمان با نوروفیدبک و چگونگی عملکرد آن و مقالۀ تاثیرگذاری درمان با نوروفیدبک در حوزۀ سلامت و بهداشت روان)
پیش تر در مقاله‌ای با عنوان «نوروفیدبک درمانی، روشی نوین و اثرگذار در درمان افسردگی، انواع اضطراب و وسواس‌ها» به بررسی کلی نوروفیدبک درمانی در این اختلال‌ها پرداخته ایم.
در ادامه به بررسی جدید ترین مقالات علمی منتشر شده در ژورنال های معتبر و علمی همچون Nature، Springer، Sage و British Medical Journal که تاثیرات نوروفیدبک در درمان این اختلالات را ارزیابی کرده اند، می پردازیم.
مروری بر جدید ترین مقالات علمی نوروفیدبک در درمان اضطراب
مطالعات اخیر نتایج امیدوارکننده‌ای را برای استفاده از نوروفیدبک در درمان اضطراب نشان داده‌اند. به عنوان مثال، مطالعه “ارزیابی اثربخشی تسکین اضطراب مبتنی بر نوروفیدبک” نشان داد که درمان با نوروفیدبک تأثیر مثبتی بر بیماران مبتلا به اضطراب دارد. اما بررسی تک به تک این مطالعات زمان زیادی می برد. بهترین راه استفاده از مقالات مروری و فراتحلیل است که تمامی مقالات کارازمایی بالینی قبلی را ببرسی کرده اند و نتیجه گیری کلی از شواهد قبلی منتشر شده را ارائه می دهند.
در سال 2022، G. Michael Russo و همکاران، در یک مطالعه مروری و متاآنالیز، به بررسی اثربخشی نوروفیدبک برای درمان اختلالات طیف اضطرابی پرداخته اند. آنها با بررسی 26 مقاله علمی منتشر شده تا آن روز و فراتحلیل نتایج آن ها به این نتیجه رسیدند نوروفیدبک تراپی به عنوان یک تکنیک موثر و غیر تهاجمی به مراجعان قدرت می دهد تا علائم اضطراب و PTSD خود را کاهش دهند. متاآنالیزهای حاضر نشان می دهد که اثربخشی نوروفیدبک تراپی در کاهش علائم اختلالات طیف اضطراب (یعنی اختلال اضطراب فراگیر و اختلال استرس پس از سانحه) برای بزرگسالان از متوسط تا بزرگ تاثیرگذار است و به افراد در کاهش علائم اضطراب بالینی کمک می کند. در اینجا می توانید اصل مقاله را با عنوان A meta-analysis of neurofeedback for treating anxiety-spectrum disorders بخوانید.
مروری بر جدید ترین مقالات علمی نوروفیدبک در درمان وسواس فکری
در یک مطالعه مروری و متاآنالیز منتشر شده در سال 2021، اثربخشی نوروفیدبک برای اختلال وسواس فکری اجباری (OCD) بررسی شده است. در این مطالعه با بررسی 9 مقاله علمی منتشر شده تا آن روز و فراتحلیل نتایج آن ها به این نتیجه رسیدند که نوروفیدبک به عنوان یک مداخله موثر در کاهش علائم OCD عمل می کند. بدیهی است که یافته‌ها بر این نکته تأکید می‌کنند که نوروفیدبک در مقایسه با سایر درمان ها یا شرایط کنترل، مزایای قابل‌توجه و معنا داری دارد. آنها همچنین اعلام کرده اند که مطمئناً نوروفیدبک توانایی درمان علائم باقیمانده در بیماران OCD را دارد تا مدت درمان طولانی و پرخطر و استفاده از مداخلات احتمالی مانند رادیوسرجری عمیق و تحریک مغز را کاهش دهد. در واقع، نتایج کنونی با بیماران OCD توصیه می‌کند که نوروفیدبک منجر به یک اثر مداوم یا طولانی مدت برای OCD می‌شود. در اینجا می توانید اصل مقاله را با عنوان Systematic Literature Review and Meta-analysis on Effectiveness of Neurofeedback for Obsessive-Compulsive Disorder بخوانید.
مروری بر جدید ترین مقالات علمی نوروفیدبک در درمان افسردگی
درمان با نوروفیدبک، در مطالعات بسیاری به عنوان یک درمان بالقوه و همچنین موثر برای افسردگی پیشنهاد شده است. بر اساس یک متاآنالیز اخیر از 19 مطالعه، درمان نوروفیدبک تأثیر قابل توجهی در کاهش علائم افسردگی در مقایسه با گروه کنترل نشان داد. نویسندگان پیشنهاد کردند که درمان نوروفیدبک ممکن است مناطق و شبکه های مغزی را که در افسردگی درگیر هستند، مانند قشر جلوی مغز، قشر کمربندی قدامی و شبکه حالت پیش فرض را هدف قرار دهد. آنها همچنین خاطرنشان کردند که درمان نوروفیدبک ممکن است تنظیم شناختی و هیجانی، خودآگاهی و تاب آوری را در بیماران افسرده افزایش دهد.
David F. Tolin و همکاران در سال 2020، در یک مطالعه مروری به بررسی بوفیدبک و نوروفیدبک برای اختلالات اضطرابی پرداخته اند. آنها با بررسی 12 مقاله علمی منتشر شده تا آن روز و فراتحلیل نتایج آن ها به این نتیجه رسیدند که بیوفیدبک (بویژه EEG Biofeedback که همان نوروفیدبک است)، تاثیر قابل توجه و معنی داری در بهبود و کاخش علایم بیماران اختلالات اضطرابی دارد.
نتایج این تحقیق در فصل 16 کتاب Advances in Experimental Medicine and Biology منتشر شده در سال 2022 چاپ شده است. در اینجا می توانید اصل مقاله را با عنوان Biofeedback and Neurofeedback for Anxiety Disorders: A Quantitative and Qualitative Systematic Reviewبخوانید.
مظالعه مروری و متاآنالیز دیگری که در سال 2021 توسط J. Fernández-Alvarez و همکاران انجام شده است به بررسی اثربخشی بیوفیدبک و نوروفیدبک بر روی افسردگی پرداخته است. آنها با بررسی 21 مقاله علمی منتشر شده تا آن روز و فراتحلیل نتایج آن ها به این نتیجه رسیدند که در مجموع، نوروفیدبک مداخله موثری برای افراد مبتلا به افسردگی بالینی و افسردگی ثانویه است. با توجه به نتایج متاآنالیز، افسردگی، با موفقیت با نوروفیدبک درمان شده است. به طور خاص، تمام مطالعات انجام شده در سطح 1 نتایج مثبتی را در بیماران خود به دست آوردند. این با تئوری های موجود که مکانیسم های پشت اختلال عملکرد روانی فیزیولوژیکی در اختلالات عاطفی را توضیح می دهند، سازگار است. در همین راستا، شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد تغییرات ضربان قلب و الگوهای تنفسی خاص ممکن است نقش علّی بر شبکه‌های مغزی تنظیم‌کننده درگیر در تنظیم احساسات داشته باشند. در اینجا می توانید اصل مقاله را با عنوان Efficacy of bio- and neurofeedback for depression: a meta-analysis. بخوانید.
Mikhail Ye. Melnikov و همکاران در سال 2021، به بررسی سطوح شواهد فعلی برای مداخلات بیوفیدبک و نوروفیدبک در درمان افسردگی پرداخته اند. هدف این مقاله نشان دادن سطح کنونی شواهد علمی برای استفاده از بیوفیدبک و نوروفیدبک برای درمان افسردگی همراه با بررسی دقیق مطالعات در این زمینه و بحث در مورد منطق استفاده از هر پروتکل است.
در این مطالعه آنها به این نتیجه رسیده اند که اثربخشی نوروفیدبک به طور خاص در درمان افسردگی توسط مطالعات موجود پشتیبانی می شود (همه سطح مناسب 2تا5، “احتمالا موثر”). بزرگترین عارضه ای که مانع از رسیدن پروتکل های خاص به سطوح شواهد بالاتر می شود، تعداد نسبتاً بالای مطالعات کنترل نشده و عدم وجود تکرار دقیق ناشی از ناهمگونی در جزئیات پروتکل، طول دوره، اقدامات بهبود، شرایط کنترل و ویژگی های نمونه است. اگرچه در مورد نقش عوامل عصبی زیستی در افسردگی که در مطالعات مختلف علوم اعصاب و بیوشیمیایی منعکس شده است تردیدی وجود ندارد. بنابراین، بیوفیدبک و نوروفیدبک ممکن است ابزارهای معقولی برای کنترل شدت افسردگی از طریق فرآیندهای بیولوژیکی اساسی باشند. در اینجا می توانید اصل مقاله را با عنوان The Current Evidence Levels for Biofeedback and Neurofeedback Interventions in Treating Depression: A Narrative Review بخوانید.
جدید ترین مطالعه مروری در سال 2023 توسط Abhishek Uday Patil و همکاران منتشر شده است که در آن به بررسی اثربخشی نوروفیدبک مبتنی بر EEG به عنوان یک مداخله درمانی برای درمان افسردگی پرداخته اند. آنها با بررسی 12 مطالعه علمی منتشر شده تا آن روز، گزارش دادند که بیماران مبتلا به افسردگی، بهبودهای شناختی، بالینی و عصبی قابل توجهی را پس از نوروفیدبک مبتنی بر EEG نشان دادند. با توجه به هزینه کم و خطر کم عوارض جانبی به دلیل ماهیت غیر تهاجمی آن، در نهایت با بررسی های انجام شده، پیشنهاد شده است که نوروفیدبک یک ابزار مداخله ای موثر است که می تواند به عنوان یک درمان مکمل برای افسردگی مورد استفاده قرار گیرد بویژه برای بیمارانی که قبلاً داروهای استاندارد دریافت می‌کنند اما همچنان علامت‌دار هستند. در اینجا می توانید اصل مقاله را با عنوان Review of EEG-based neurofeedback as a therapeutic intervention to treat depression. بخوانید.
از آنجا که نوروفیدبک یک تکنولوژی درمانی جدید است که توجه ویژه به آن از سال های 2015 به بعد بیشتر شده و مطالعات فزاینده ای در حمایت از اثربخشی آن در اختلالات اعصاب و روان منتشر شده است، لذا بررسی شواهد علمی به روز و جدید در ارزیابی درست آن اهمیت دارد. در این مقاله با بررسی مطالعات علمی مروری منتشر شده از سال 2019 تا به امروز، می توان گفت به نوعی نتایج تمامی مقالات منتشر شده درباره اثربخشی نوروفیدبک در درمان اظطراب، وسواس و افسردگی (بیش از 50 مطالعه کارازمایی بالینی)، منعکس شده است.
در انتها با بررسی این مقالات می توان اینطور نتیجه گرفت که نوروفیدبک در درمان اظطراب، وسواس و افسردگی ، علاوه بر اینکه اثربخشی قابل توجهی دارد، اثرات آن ماندگار و طولانی است و همچنین هیچگونه عارضه جانبی مهمی برای آن گزارش نشده است. در نهایت از آنجا که نوروفیدبک درمانی نوین با اثربخشی بالا و بدون عوارض جانبی است، و توسط گایدلاین های مختلفی در دنیا مورد تایید قرار گرفته است، می تواند تاثیر زیادی در بهبود علائم و درمان این بیماران با اثرات درمانی پایدار داشته باشد.
