بیماری هاری از هزاران سال پیش یکی از از ترسناکترین بیماری‌ها بوده و میزان مرگ‌و‌میر بالایی در میان بیماری‌های عفونی دارد.
این اختلال، یک بیماری ویروسی است. دسته‌ای از ویروس ها از خانواده رابدوویریده‌ها باعث این بیماری می‌شوند. در این مقاله دکترنکست در مورد علائم این بیماری و روش پیشگیری از آن صحبت می‌کنیم.
ویروس هاری چگونه باعث بیماری می‌شود؟
این ویروس تمایل زیادی به بافت عصبی دارد. وقتی گازگرفتگی اتفاق می‌افتد، ویروس از راه بزاق وارد شده و درون سلولهای عضلانی محل زخم تکثیر می‌شود. در مرحله بعدی ویروس ها از طریق اعصاب محیطی حسی و حرکتی آن ناحیه به سمت سیستم عصبی مرکزی حرکت می‌کنند. این حرکت مرکزگرایانه ویروس باعث انتشار گسترده آن در سیستم عصبی می‌شود.
اگر چه سلولهای عصبی زیادی درگیر می‌شوند اما آسیب وارد شده از طرف ویروس به سلول عصبی بسیار خفیف‌تر از آسیب سایر ویروس‌های درگیرکننده اعصاب می‌باشد.
عوامل متعددی در استعداد ابتلای فرد به هاری دخالت دارند:
برای مثال فردی که در محل گاز گرفتگی در بدن اون جراحت و خونریزی دیده می‌شود در مقایسه با فردی که لباس ضخیمی به تن دارد که از ایجاد جراحت جلوگیری کرده و همچنین مقدار زیادی از بزاق را جذب کرده، به احتمال بیشتری دچار عفونت می‌شود.
سایر عواملی که ریسک ابتلا را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- نوع (واریانت) ویروس
- میزان ویروسی که کلونیزه شده
- میزان جراحت ایجاد شده در محل گازگرفتگی
- ایمنی فرد و مسائل ژنتیکی
این بیماری تقریبا در سراسر جهان دیده می‌شود. با وجود اختراع واکسن هاری در سال 1885، بر اساس تخمین سازمان جهانی بهداشت، سالانه 60000 نفر در اثر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست می‌دهند.
ابتلا به هاری چگونه رخ می‌دهد؟
ویروس هاری از طریق بزاق حیوانات (سگ، روباه، خفاش، راکون، جوندگان و…) در اثر گازگرفتگی وارد بدن می‌شود. از زمانی که مواجهه با ویروس اتفاق می‌افتد تا زمانی که علائم بیماری در فرد ایجاد شود دوره‌ی انکوباسیون نام دارد. این دوره به طور متوسط 1 تا 3 ماه طول می‌کشد. البته از چند روز بعد از گازگرفتگی تا سال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بعد از آن متغیر است. در صورتی که گازگرفتگی در نقاطی با خونرسانی و ریسک جراحت بیشتر (برای مثال صورت) اتفاق بیفتد، این دوره کوتاه‌تر خواهد بود.
علائم هاری چیست؟
علائم غیر اختصاصی
علائم اولیه غیر اختصاصی هستند. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشد:
- تب خفیف
- لرز
- خستگی
- بدن درد
- ضعف
- بی‌اشتهایی
- گلودرد
- تهوع و استفراغ
- سردرد
با توجه به غیر اخاصاصی بودن علائم در فاز اولیه، ندرتا در این مرحله شک به هاری ایجاد می‌شود.
اختلال حسی به صورت احساس گزگز یا بی‌حسی که در اطراف محل زخم انتشار دارد، مطرح‌کننده بیماری هاری می‌باشد. بیمار ممکن است علائم مختلفی مانند درد، خارش، سوزش، احساس غیر طبیعی دمای متفاوت در محل زخم، یا بی‌حسی در محل زخم و اطراف آن را ذکر کند. به علاوه ممکن است در مرحله اولیه و طی دوره‌ی بیماری برجستگی در قسمت عضلانی محل جراحت لمس شود.
متخصصان بیماری‌های عفونی در دکترنکست
هاری بالینی:
در این مرحله علائم اصلی بیماری ظاهر می‌شوند.
بیماری‌زایی ویروس هاری به دو صورت است:
- هاری انسفالیتیک (پیشرونده)
- هاری فلج کننده (به کندی پیشرفت می‌کند)
منظور از هاری انسفالیتیک که حالت شایعتر بیماری می‌باشد، حالتی است که در آن بیمار دچار عفونت و التهاب بافت مغز می‌شود. هر دو شکل بیماری با علائم غیر اختصاصی در فاز اولیه بیماری آغاز می‌شوند.
برخی علائم هاری انسفالیتیک عبارتند از تب، ترس از نور، اسپاسم نای، افزایش شدید فعالیت که به سمت فلج شدن، کما و مرگ فروکش می‌کند. انقباض عضلات صورت بیمار ممکن است لبخند را ترسیم کند.
هاری فلج کننده تنها 20 درصد موارد ابتلا به هاری را تشکیل می‌دهد. فلج شدن در این حالت به صورت بالارونده است (مشابه بیماری گیلن باره). این بیماران تا مراحل انتهایی بیماری ندرتا علائم درگیری مغزی از خود نشان می‌دهند.
بهترین راه مقابله با هاری، پیشگیری از آن است.
به طور کلی، بیماری هاری را نمی‌توان به طور موثر درمان کرد. بنابرین تلاش‌ها در راستای جلوگیری از بیماری می‌باشد.
در صورت گاز گرفتگی پیشگیری به چه صورت است؟
ابزار در دسترس جهت جلوگیری از واکسن هاری عبارتند از واکسن هاری و ایمونوگلوبولین هاری. جهت جلوگیری از هاری پیشگیری پس از گاز گرفتگی برای همه افراد صورت می‌گیرد. حتی کسانی که قبلا این پیشگیری برایشان به عمل آمده است. البته ممکن است این افراد به ایمونوگلوبولین هاری نیاز نداشته باشند و تعداد دوز های واکسن کمتری نسبت به سایرین دریافت کنند.
معیار های متعددی جهت بررسی زخم از نظر آلودگی به ویروس هاری وجود دارد. با این حال اغلب پیشگیری برای هاری بدون بررسی زخم و به صورت تجربی برای همه موارد گازگرفتگی به عمل می‌آید.
