برای دستیابی به وزن مطلوب و تناسب اندام، بسیاری از افراد به روش‌های مختلفی از جمله مکملهای غذایی و قرصهای چاقی روی می‌آورند. در این میان، قرصهای چاقی بهعنوان مکمل در افزایش وزن، به‌ویژه برای کسانی که با شرایط لاغری شدید دست و پنجه نرم می‌کنند یا به‌دنبال ایجاد توده عضلانی هستند، توجه را به خود جلب کرده‌اند. با این حال، اثربخشی، ایمنی و پیامدهای طولانی مدت این مکمل‌ها همچنان موضوع بحث و بررسی در جامعه علمی است. هدف این مقاله بررسی چشم‌انداز قرصهای افزایش وزن، بررسی مکانیسم‌های عمل، اثربخشی مبتنی بر شواهد، خطرات بالقوه و ملاحظات استفاده است.
عملکرد قرصهای چاقی
قبل از پرداختن به انواع قرصهای چاقی، درک فرآیندهای فیزیولوژیکی تنظیم وزن بدن بسیار مهم است. وزن بدن تحت تأثیر یک فعل و انفعال پیچیده از عوامل مختلف، مثل ژنتیک، متابولیسم، تعادل هورمونی، رژیم غذایی، سطح فعالیت بدنی و وضعیت کلی سلامت است. در حالی که برخی از افراد ممکن است بهطور طبیعی در افزایش وزن به دلیل متابولیسم سریع یا بیماری‌های زمینه‌ای مثل پرکاری تیروئید یا اختلالات گوارشی مشکل داشته باشند، برخی دیگر ممکن است در نتیجه دریافت کالری ناکافی، مشکلات سوء جذب یا عوامل روانی مانند استرس یا اختلالات رفتاری در غذا خوردن، با افزایش وزن دست و پنجه نرم كنند.
متخصص تغذیه در دکترنکست
انواع قرصهای چاقی: ترکیبات و مکانیسم‌ها
قرصهای چاقی در فرمولاسیون‌های مختلفی وجود دارند که هر کدام حاوی ترکیبی منحصر به فرد از مواد تشکیل‌دهنده هستند که هدف آن‌ها تسریع افزایش وزن از طریق مکانیسم‌های مختلف است. درک مواد تشکیل‌دهنده و نحوه عملکرد این مکمل‌ها برای تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد اثربخشی و ایمنی آن‌ها بسیار مهم است. در ادامه برخی از انواع رایج قرصهای افزایش وزن به همراه مواد تشکیل‌دهنده و مکانیسم آن‌ها آورده شده است:
مکملهای پروتئین
پروتئین برای ترمیم، رشد و نگهداری عضلات ضروری است؛ بنابراین مکملهای پروتئینی به انتخابی محبوب برای افرادی که به دنبال افزایش وزن و ساخت توده عضلانی هستند (خصوصا برای ورزشکاران و بدنسازان) تبدیل میشود. مکملهای پروتئینی معمولاً حاوی یک یا چند منبع پروتئینی زیر هستند:
پروتئین آب پنیر (پروتئین whey)
پروتئین آب پنیر یا پروتئین وی یک پروتئین سریع هضم است که از شیر به‌دست می‌آید. این پروتئین حاوی تمام نه اسید آمینه ضروری است و سرشار از آمینو‌اسیدهای شاخه دار (BCAAs) به‌ویژه لوسین است که نقش کلیدی در تحریک سنتز پروتئین ماهیچه ایفا می‌کند.
پروتئین کازئین
پروتئین کازئین یکی دیگر از پروتئین‌های مشتق شده از شیر است، اما کندتر از پروتئین آب پنیر هضم میشود. این سرعت هضم آهسته منجر به آزاد شدن مداوم اسیدهای آمینه در جریان خون میشود، که در یک دوره طولانی مواد مغذی را برای ماهیچه‌ها تامین می‌کند و برای مصرف قبل از خواب ایده‌آل است.
پروتئین سویا
پروتئین سویا یک منبع پروتئین گیاهی است که از دانه‌های سویا به‌دست می‌آید. این ترکیب یک پروتئین کامل است، به این معنی که حاوی تمام اسیدهای آمینه ضروری برای رشد و ترمیم عضلات است. پروتئین سویا به اندازه پروتئین‌های حیوانی در تحریک تولید پروتئین ماهیچه موثر است.
پروتئین نخود
پروتئین نخود سرشار از BCAA به‌ویژه آرژنین است. به‌راحتی قابل هضم است و نشان داده شده است که باعث رشد و ریکاوری ماهیچه‌ها میشود. این پروتئین گزینه مناسبی برای افراد دچار آلرژی به لبنیات، عدم تحمل لاکتوز و گیاهخواران است.
پروتئین برنج
پروتئین برنج یک منبع پروتئینی ضد حساسیت است که از برنج قهوه‌ای به‌دست می‌آید. در حالی که لیزین آن در مقایسه با پروتئین‌های حیوانی کم‌تر است، اما همچنان میتواند به تولید پروتئین عضلانی کمک کند و در هنگامی که با ورزش‌های مقاومتی همراه میشود با افزایش وزن همراه خواهد بود.
عملکرد مکملهای پروتئینی در درجه اول به نقش آن‌ها در تحریک تولید پروتئین عضلانی مربوط میشود که برای ترمیم و رشد عضلات ضروری است. مکملهای پروتئینی با فراهم کردن منبعی از آمینو‌اسیدها برای بدن، از ریکاوری و رشد ماهیچه‌ها پس از تمرینات مقاومتی حمایت می‌کنند و در نهایت منجر به افزایش توده عضلانی و افزایش وزن میشوند.
بیشتر بدانید: انواع مکمل های ورزشی
مکمل کراتین
کراتین یک ترکیب طبیعی است که در گوشت و ماهی یافت میشود و نقش مهمی در تولید انرژی در طی تمرینات شدید بازی می‌کند. مکملهای کراتین بهطور گسترده توسط ورزشکاران و علاقه‌مندان به تناسب اندام برای افزایش قدرت عضلانی، قدرت و توده بدون چربی بدن استفاده میشود. اشکال رایج کراتین موجود در مکمل‌ها عبارتند از:
کراتین مونوهیدرات
کراتین مونوهیدرات گسترده‌ترین شکل کراتین است که مورد تحقیق قرار گرفته است و نشان داده شده است که ذخایر کراتین عضلانی را افزایش می‌دهد و منجر به بهبود قدرت و رشد عضلانی میشود، به‌ویژه هنگامی که با تمرینات مقاومتی ترکیب شود.
کراتین اتیل استر
کراتین اتیل استر شکلی از کراتین است که از نظر شیمیایی برای افزایش جذب و فراهمی زیستی اصلاح شده است. با این حال، تحقیقات در مورد اثربخشی آن در مقایسه با کراتین مونوهیدرات نتایج متناقضی را به‌همراه داشته است و برخی از مطالعات نشان می‌دهند که هیچ مزیت قابل توجهی وجود ندارد.
کراتین هیدروکلراید
کراتین هیدروکلراید شکل دیگری از کراتین است که ظاهراً ویژگی‌های حلالیت و جذب بهتری نسبت به کراتین مونوهیدرات دارد. با این حال، تحقیقات بیشتری برای تعیین اثربخشی و برتری آن نسبت به سایر اشکال کراتین مورد نیاز است.
مکملهای کراتین با افزایش ذخایر فسفوکراتین در بدن (یک ترکیب پرانرژی که برای پر کردن ذخایر مولکول آدنوزین تری فسفات (ATP) در طول دوره‌های کوتاه فعالیت‌های شدید، مانند وزنه‌برداری یا دوی سرعت، استفاده میشود)، عمل می‌کنند. مکملهای کراتین با افزایش در دسترس بودن فسفوکراتین به بهبود عملکرد بی‌هوازی، افزایش قدرت عضلانی و افزایش توده عضلانی کمک می‌کنند و در نهایت به افزایش وزن و تناسب اندام کمک می‌کنند.
مکملهای کربوهیدرات
کربوهیدرات‌ها منبع اصلی انرژی بدن هستند و مکملهای کربوهیدراتی اغلب برای تامین سوخت در دسترس در حین تمرین و حمایت از بازسازی گلیکوژن ماهیچه‌ای پس از تمرین استفاده میشوند. مکملهای کربوهیدرات رایج عبارتند از:
مالتودکسترین
مالتودکسترین یک کربوهیدرات پیچیده مشتق شده از نشاسته است که معمولاً در نوشیدنی‌ها و مکملهای ورزشی به دلیل جذب سریع و افزایش ذخیره گلیکوژن در حین ورزش استفاده میشود.
دکستروز
یک قند ساده است که به سرعت در جریان خون جذب میشود و آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای پر کردن سریع ذخایر گلیکوژن و بهبود ریکاوری عضلات پس از ورزش تبدیل می‌کند.
نشاسته ذرت مومی
نشاسته ذرت مومی یک کربوهیدرات پیچیده با وزن مولکولی بالا است که در مقایسه با سایر منابع کربوهیدراتی باعث تخلیه سریع‌تر معده و افزایش جذب میشود. آزادسازی مداوم گلوکز در جریان خون را فراهم می‌کند و برای ورزش‌های طولانی‌مدت یا فعالیت‌های استقامتی مناسب است.
مکملهای کربوهیدرات با فراهم کردن منبع انرژی در دسترس بدن برای تقویت عملکرد ورزشی و حمایت از ریکاوری عمل می‌کنند. در حین ورزش شدید یا طولانی‌مدت، ذخایر گلیکوژن عضلانی تخلیه میشود که منجر به خستگی و کاهش عملکرد می‌گردد. مکمل کربوهیدرات با حفظ سطح گلوکز خون و حفظ ذخایر گلیکوژن عضلانی به تاخیر در شروع خستگی کمک می‌کند و در نهایت با افزایش حجم و شدت تمرین، عملکرد ورزشی را بهبود می‌بخشد و به افزایش وزن کمک می‌کند.
مکمل‌ها و قرصهای چاقی
مکمل چاقی و قرصهای چاقی محصولات جامعی هستند که برای ارائه ترکیبی متعادل از درشت‌مغذی‌ها و ریزمغذی‌های لازم برای حمایت از رشد عضلانی، ریکاوری و سلامت کلی طراحی شده اند. این فرآوردهها معمولاً عبارتند از:
Mass Gainersها
Mass Gainers مکملهای پرکالری هستند که حاوی ترکیبی از پروتئین، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها هستند و راهی مناسب و کارآمد برای افزایش کالری دریافتی و افزایش وزن را فراهم می‌کنند. این ترکیبات اغلب توسط افرادی با متابولیسم سریع یا نیازهای انرژی بالا، مانند ورزشکاران استفاده میشوند.
بیشتر بدانید: تاثیر افزایش وزن بر قاعدگی
پودرهای افزایش وزن
پودرهای افزایش وزن ممکن است از نظر ترکیب و کیفیت بسیار متفاوت باشند، برخی از محصولات عمدتاً حاوی قندها و پرکننده‌ها هستند نه مواد مغذی ضروری که برای افزایش وزن پایدار و رشد عضلات ضروری هستند. مهم است که برچسب اطلاعات را به‌دقت بخوانید و پودرهای افزایش وزنی را انتخاب کنید که ترکیبی متعادل از درشت‌مغذی‌ها و ریز‌مغذی‌ها را برای حمایت از اهداف کلی سلامت و تناسب اندام فراهم می‌کند. به‌خاطر داشته باشید همواره مکملهای مدنظر خود را از داروخانه‌های معتبر خریداری کنید تا از کیفیت و اصالت کالا مطمئن باشید.
به طور خلاصه، مکمل‌ها و قرصهای چاقی شامل مجموعه‌ای متنوع از ترکیبات طراحی شده برای افزایش وزن از طریق مکانیسم‌های مختلف، از جمله افزایش تولید پروتئین عضلانی، افزایش تولید انرژی و حمایت از بازسازی گلیکوژن ماهیچه‌ها هستند. افرادی که قصد استفاده از قرصهای چاقی را دارند باید با متخصصان تغذیه مشورت کنند و شواهدی را که از مصرف آن‌ها حمایت می‌کند، قبل از گنجاندن آن‌ها در رژیم مکمل خود به‌دقت ارزیابی کنند. در ادامه به قرصهای چاقی که در داروخونه‌های کشور بهطور رایج به فروش می‌رسند می‌پردازیم.
قرصهای چاقی رایج
علاوه بر قرصهای معمولی افزایش وزن حاوی پروتئین، کراتین و کربوهیدرات‌ها، مکملهای گیاهی و رژیمی بهعنوان گزینه‌های جایگزین برای افزایش وزن و رشد عضلات محبوبیت پیدا کرده‌اند. این قرصهای چاقی اغلب حاوی مواد گیاهی هستند که به دلیل توانایی خود در افزایش اشتها و بهبود جذب مواد مغذی شناخته شدهاند. در حالی که شواهد علمی حاکی از اثربخشی این مکمل‌ها و قرصهای چاقی برای افزایش وزن در مقایسه با مکملهای سنتی محدودتر است، برخی از مواد تشکیل‌دهنده نتایج امیدوارکننده‌ای را در مطالعات اولیه نشان داده‌اند.
قرص شیکوریدین
قرص شیکوریدین یک داروی چاقی گیاهی حاوی پودر دانه شنبلیله، اسانس رازیانه، عصاره کاسنی و مالت است که باعث تقویت اشتها و افزایش وزن میشود. همچنین این قرص برای افرادی که از کم‌اشتهایی در دوران نقاهت بیماری‌ها رنج می‌برند مناسب است. روش مصرف قرص شیکوریدین به این صورت است که یک یا دو قرص در روز، نیم ساعت قبل از هر وعده غذایی (سه بار در روز) مصرف می‌گردد.
قرص مخمر آبجو
مخمر آبجو که با نام علمی ساکارومایسس سرویزیه شناخته میشود، نوعی مخمر است که معمولاً در صنایع آبجوسازی و نانوایی استفاده میشود. این مخمر سرشار از مواد مغذی مختلف از جمله ویتامین‌های گروه B، پروتئین، مواد معدنی و اسیدهای آمینه است. قرص مخمر آبجو به عنوان یک مکمل غذایی با مزایای بالقوه برای افزایش وزن و سلامت کلی مورد توجه قرار گرفته است:
- ویتامین‌های B: مخمر آبجو غنی از ویتامین‌های گروه B است، از جمله B1 (تیامین)، B2 (ریبوفلاوین)، B3 (نیاسین)، B5 (اسید پانتوتنیک)، B6 (پیریدوکسین)، B9 (فولات)، و B12 (کوبالامین). این ویتامین‌ها در متابولیسم انرژی، عملکرد عصبی، تولید گلبول‌های قرمز خون و ساخت DNA و انتقال‌دهنده‌های عصبی نقش اساسی دارند.
- پروتئین: مخمر آبجو حاوی مقدار قابل توجهی پروتئین است که آن را به منبع ارزشمندی از اسیدهای آمینه، که اجزای سازنده پروتئین هستند، تبدیل می‌کند. پروتئین برای ترمیم، رشد و نگهداری عضله ضروری است و این مکمل میتواند با افزایش توده عضلانی و افزایش وزن همراه باشد.
- مواد معدنی: مخمر آبجو مواد معدنی مختلفی از جمله سلنیوم، کروم، روی، آهن و منیزیم را فراهم می‌کند که برای عملکرد سیستم ایمنی، سلامت استخوان‌ها، تولید انرژی و انقباض عضلانی مهم هستند.
- اسیدهای آمینه: مخمر آبجو حاوی تمام 9 اسید آمینه ضروری و همچنین چندین اسید آمینه غیر ضروری است. این اسیدهای آمینه برای سنتز پروتئین، تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی و فرآیندهای طبیعی مختلف در بدن ضروری هستند.
عوارض جانبی قرصهای چاقی
بهترین قرص چاقی و تمام مکملهای افزایش وزن علی‌رغم فواید بالقوه آن‌ها بدون خطر نیستند و استفاده بی رویه آن‌ها ممکن است منجر به عوارض جانبی شود، به‌ویژه زمانی که در مقادیر بیش از حد یا بدون نظارت پزشکی مناسب مصرف شوند. از جمله عوارض قرص چاقی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. ناراحتی گوارشی
بسیاری از مکملهای افزایش وزن حاوی دوزهای بالایی از پروتئین، کربوهیدرات یا فیبر هستند که ممکن است باعث ناراحتی گوارشی، نفخ و اسهال شود، به‌ویژه در افرادی که معده حساس یا بیماری‌های گوارشی زمینه‌ای دارند.
2. استرس کلیوی
مصرف بیش از حد مکملهای پروتئینی، به‌ویژه آنهایی که دارای اسیدهای آمینه شاخه‌دار (BCAA) هستند، ممکن است فشار بیشتری بر کلیه‌ها وارد کند و خطر اختلال عملکرد کلیوی را افزایش دهد، به‌ویژه در افرادی که از قبل بیماری کلیوی یا اختلال عملکرد کلیوی دارند.
3. سمیت کبد
برخی از قرصهای چاقی ممکن است حاوی موادی باشند که با سمیت کبد و واکنش‌های کبدی مرتبط هستند، از جمله دوزهای بالای عصاره‌های گیاهی یا آلاینده‌های نامشخص.
4. عوارض قلبی عروقی
برخی از قرصهای افزایش وزن ممکن است حاوی محرک‌هایی مانند کافئین یا افدرین باشند که میتوانند ضربان قلب، فشار خون و خطر حوادث قلبی عروقی را افزایش دهند، به‌ویژه در افرادی که از قبل بیماری‌های قلبی یا فشار خون بالا دارند.
قرصهای چاقی غیر مجاز
در حالی که قرصهای چاقی میتوانند باعث تسهیل رشد عضلات و افزایش عملکرد بدنی شوند، وجود ناخالصی‌ها و مواد غیرقانونی در برخی مکمل‌ها خطرات جدی برای سلامت و رفاه مصرف‌کنندگان دارد. این موضوع اهمیت خرید این مکمل‌ها از فروشگاه‌ها و داروخانه‌های معتبر در سراسر کشور را یادآور میشود. درک خطرات بالقوه مرتبط با آلودگی ناخالصی و مواد غیرقانونی برای افرادی که به استفاده از قرصها و دارو چاقی روی می‌آورند، بسیار مهم است. این آلاینده‌ها میتوانند شامل فلزات سنگین، مواد شیمیایی سمی، مواد دارویی اعلام نشده (مثل داروی چاقی استروئیدی) و میکروب‌ها باشند که همگی میتوانند باعث واکنش‌های نامطلوب، سمیت یا عفونت شوند. مصرف قرصهای چاقی آلوده به ناخالصی‌ها یا مواد غیرقانونی میتواند منجر به طیف وسیعی از عوارض جانبی از جمله ناراحتی‌های گوارشی، واکنش‌های آلرژیک، آسیب اندام‌های حیاتی مثل کبد و کلیه، علائم عصبی، عوارض قلبی عروقی و حتی مرگ در موارد شدید شود.
اگر به دنبال لیست قرص های چاقی مورد تایید وزارت بهداشت هستید، با توجه به تنوع محصولات و اضافه یا کم شدن مداوم این فرآوردهها به فهرست مکملهای کشور بهتر است از روش کنترل اصالت فرآورده استفاده کنید. همواره پس از خرید مکمل‌ها و قرصهای چاقی از داشتن برچسب و کد اصالت فرآورده اطمینان حاصل کنید. در صورت نیاز می‌توانید اصالت مکمل خریداری‌شده را در سایت سازمان غذا و دارو استعلام بگیرید. برای این کار ابتدا وارد آدرس سامانه تیتک شده و طبق راهنمای تصویری زیر عمل کنید:
جمع‌بندی
بهطور خلاصه، قرصهای چاقی طیف متنوعی از ترکیبات طراحی‌شده برای افزایش وزن، رشد عضلانی و آمادگی جسمانی را در بر می‌گیرند. در حالی که برخی از مواد تشکیل‌دهنده مانند پروتئین، کراتین و کربوهیدرات‌ها در حمایت از توده عضلانی و عملکرد کارایی خود را نشان داده‌اند، فواید آن‌ها باید با خطرات و عوارض جانبی احتمالی سنجیده شود، به‌ویژه زمانی که بیش از حد یا بدون نظارت پزشکی مصرف شوند. افرادی که استفاده از قرصهای چاقی را در نظر می‌گیرند باید رویکردی متعادل شامل رژیم غذایی مغذی، ورزش منظم، استراحت کافی و مشاوره با متخصصان و پزشکان متخصص تغذیه را در اولویت قرار دهند تا از استراتژی‌های ایمن و موثر متناسب با نیازها و اهداف فردی خود اطمینان حاصل کنند.
منابع:
