یک دسامبر (۱۰ آذر)، روز جهانی ایدز

موضوع روز جهانی ایدز سال ۲۰۲۱ (۱۴۰۰)،  “پایان دادن به اپیدمی HIV :دسترسی عادلانه، صدای همه” است.

روز جهانی ایدز اولین بار در سال ۱۹۸۸ برگزار شد. هر ساله در ۱ دسامبر (۱۰ آذر) در روز جهانی ایدز، توجه سازمان‌ها و افراد در سراسر جهان به همه گیری HIV جلب می‌شود. افراد تلاش می‌کنند آگاهی و دانش مربوط به HIV را افزایش دهند و خواهان واکنش بیشتر برای حرکت به سمت پایان دادن این بیماری هستند. این روز فرصتی است برای مردم سراسر جهان تا در مبارزه برابر HIV متحد شوند، حمایت خود را از مبتلایان به این بیماری نشان دهند، یاد کسانی را که بر اثر بیماری مرتبط با HIV درگذشته‌اند، گرامی داشته و به نزدیک حدود ۳۸ میلیون نفر مبتلا به HIV احترام بگذارند. نماد بین‌المللی آگاهی و حمایت از HIV، یک روبان قرمز است.

چهل سال از گزارش اولین مورد ایدز می‌گذرد اما این بیماری همچنان مردم جهان را تهدید می‌کند. در سال‌های اخیر پیشرفت قابل توجهی در پیشگیری و درمان HIV در جهان دیده شده است که حتی یک دهه پیش غیرقابل تصور بود. اکتشافات و نوآوری‌های جدید در تحقیقات، پیشگیری، مراقبت و درمان HIV، به کاهش انتقال این بیماری کمک کرده و تضمین می‌کند که افراد مبتلا به HIV می‌توانند زندگی طولانی و سالمی داشته باشند.

در این مقاله دکترنکست، به مناسبت روز جهانی ایدز به بررسی برخی نکات مرتبط با این بیماری می‌پردازیم.

HIV چیست؟

HIV ویروسی است که به سیستم ایمنی آسیب می‌رساند. در صورت عدم درمان، سلول‌های CD4 که نوعی سلول ایمنی به نام سلول T هستند، تحت تاثیر قرار گرفته و از بین می‌روند. با گذشت زمان و از بین رفتن سلول‌های CD4 بیشتر، احتمال ابتلای بدن به انواع بیماری‌ها و سرطان‌ها بیشتر می‌شود.

در حال حاضر، درمان قطعی برای HIV وجود ندارد. با این حال، با مراقبت های پزشکی می‌توان HIV را مدیریت کرد و سال‌ها با این ویروس زندگی کرد. بدون درمان، فرد مبتلا به HIV احتمالاً به یک بیماری جدی به نام سندرم نقص ایمنی اکتسابی، معروف به ایدز مبتلا می‌شود. در این مرحله، سیستم ایمنی ضعیف تر از آن است که بتواند در برابر سایر بیماری‌ها، عفونت‌ها و شرایط واکنش موفقیت آمیزی نشان دهد. این باعث می‌شود فرد مبتلا به ایدز در برابر طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها آسیب پذیر شود. کوتاه شدن امید به زندگی مرتبط با ایدز درمان نشده نتیجه مستقیم خود سندرم نیست. بلکه نتیجه بیماری‌ها و عوارضی است که از ضعف سیستم ایمنی بدن در اثر ایدز ناشی می‌شود.

راه‌های انتقال HIV

HIV  از طریق مایعات بدن منتقل می‌شود که عبارتند از:

• خون
• منی
• مایعات واژن و رکتوم
• شیر مادر

ویروس از طریق هوا، آب یا تماس اتفاقی منتقل نمی‌شود.

برخی از راه‌های انتقال HIV از فردی به فرد دیگر عبارتند از:

• رابطه جنسی واژینال یا مقعدی (رایج ترین راه انتقال)
• استفاده مشترک از سوزن‌ها، سرنگ‌ها و سایر اقلام برای مصرف مواد مخدر تزریقی
• به اشتراک گذاشتن تجهیزات خالکوبی بدون استریل کردن آن
• دوران بارداری یا زایمان از فرد باردار به نوزادش
• دوران شیردهی
• جویدن غذای کودک قبل از دادن غذا به او
• قرار گرفتن در معرض خون، مایع منی، مایعات واژن و رکتوم، و شیر مادر فرد مبتلا به HIV، مثلا از طریق یک سوزن

این ویروس همچنین می‌تواند از طریق انتقال خون یا پیوند اعضا و بافت منتقل شود. با این حال، آزمایش دقیق HIV در بین اهداکنندگان خون، عضو و بافت از انتقال این بیماری جلوگیری می‌کند.

چگونه می‌توان از ابتلا به HIV پیشگیری کرد؟

با وجود تلاش محققان، هنوز هیچ واکسنی برای جلوگیری از انتقال HIV وجود ندارد. با این حال، انجام برخی اقدامات می‌تواند به جلوگیری از انتقال HIV کمک کند.

رابطه جنسی ایمن‌تر

رایج‌ترین راه برای انتقال HIV از طریق رابطه مقعدی یا واژینال بدون کاندوم یا سایر روش‌های جلوگیری است. این خطر را به جز با اجتناب کامل از رابطه جنسی نمی‌توان به طور کامل از بین برد. اما می توان با انجام برخی اقدامات، این خطر را به میزان قابل توجهی کاهش داد.

برخی از این اقدامات عبارتند از:

• انجام آزمایش HIV : مهم است که وضعیت خود و شریک زندگیتان را بدانید.
• انجام آزمایش برای سایر عفونت‌های مقاربتی :(STI) اگر جواب آنها مثبت بود، باید تحت درمان قرار بگیرید. زیرا داشتن یک بیماری مقاربتی خطر ابتلا بهHIV را افزایش می‌دهد.
• از کاندوم استفاده کنید. افراد باید روش صحیح استفاده از کاندوم را یاد بگیرند و هر بار که رابطه جنسی دارند از آن استفاده کنند، چه از طریق مقاربت واژینال یا مقعدی. مهم است که به خاطر داشته باشید که مایعات قبل از منی (که قبل از انزال مردانه خارج می‌شوند)، می‌توانند حاوی ویروس HIV باشند.
• در صورت ابتلا بهHIV، داروهای خود را طبق دستور مصرف کنید. این امر خطر انتقال ویروس را به شریک جنسی کاهش می‌دهد.

سایر روش‌های پیشگیری

اقدامات دیگر برای کمک به جلوگیری از گسترش HIV عبارتند از:

• خودداری از به اشتراک گذاشتن سوزن یا سایر لوازم جانبی: HIV از طریق خون منتقل می‌شود و می‌تواند با استفاده از وسایلی که با خون فرد مبتلا به HIV در تماس بوده است، منتقل شود.
• در نظر گرفتن پروفیلاکسی بعد از تماس: فردی که در معرض HIV قرار گرفته است باید پزشک خود در مورد دریافت پروفیلاکسی پس از مواجهه (PEP) مشورت کند. PEP می‌تواند خطر ابتلا به HIV را کاهش دهد. این درمان شامل سه داروی ضد رتروویروسی است که به مدت ۲۸ روز تجویز می شود. PEP باید در اسرع وقت پس از مواجه و قبل از گذشت ۳۶ تا ۷۲ ساعت شروع شود.

پزشک شما می‌تواند اطلاعات بیشتری در مورد این روش‌ها و سایر راه ها برای جلوگیری از گسترش HIV به شما ارائه کند.

برای تشخیص HIV از چه آزمایشاتی استفاده می‌شود؟

برای تشخیص HIV می توان از چندین آزمایش مختلف استفاده کرد. پزشکان تعیین می‌کنند که کدام آزمایش برای هر فرد مناسب‌ترین انتخاب است.

• تست آنتی بادی/آنتی ژن: آزمایش‌های آنتی بادی/آنتی ژن متداول ترین آزمایشات مورد استفاده هستند. این آزمایشات معمولاً می‌توانند نتایج مثبت را در عرض ۱۸ تا ۴۵ روز پس از ابتلای اولیه فردی به HIV نشان دهند. این آزمایشات خون را از نظر وجود آنتی بادی و آنتی ژن بررسی می‌کنند. آنتی بادی نوعی پروتئین است که بدن برای پاسخ به عفونت می‌سازد. همچنین آنتی ژن بخشی از ویروس است که سیستم ایمنی را فعال می‌کند.
• آزمایشات آنتی بادی: این آزمایشات، خون را فقط از نظر وجود آنتی بادی بررسی می کند. بین ۲۳ تا ۹۰ روز پس از انتقال، اکثر افراد آنتی‌بادی‌های HIV قابل تشخیص را ایجاد می‌کنند که می‌تواند در خون یا بزاق یافت شود. این آزمایشات با استفاده از آزمایش خون یا سواب دهان انجام می‌شود و هیچ آمادگی قبلی لازم نیست. برخی از آزمایشات نتایج را در ۳۰ دقیقه یا کمتر ارائه می‌دهند و می‌توانند در مطب یا کلینیک انجام شوند.
• آزمایش اسید نوکلئیک (NAT): این آزمایش گران قیمت برای غربالگری عمومی استفاده نمی‌شود. ازمایش اسید نوکلئیک برای افرادی است که علائم اولیه HIV یا یک عامل خطر شناخته شده دارند. این آزمایش به دنبال آنتی بادی نیست و به دنبال خود ویروس می‌گردد. ۵ تا ۲۱ روز طول می‌کشد تا HIV در خون قابل تشخیص باشد. این آزمایش معمولاً با آزمایش آنتی بادی همراه یا تأیید می‌شود.