اضطراب و اختلالات اضطرابی
در برخی موارد، اضطراب یک واکنش طبیعی به استرس است. این حالت افزایش هوشیاری بخشی از واکنش جنگ یا گریز بدن است که به ما کمک می‌کند موقعیت‌های پرمخاطره را سریع ارزیابی کرده و به آن واکنش نشان دهیم. در برخی افراد، این پاسخ هنگام مواجهه با عوامل استرس‌زا که در واقع تهدیدی جدی نیستند، ایجاد می‌شود. وقتی اضطراب به حدی برسد که ترس‌ها، نگرانی‌ها و حتی مکانیسم‌های مقابله‌ای بر فعالیت‌های روزانه، روابط و کیفیت کلی زندگی تأثیر منفی بگذارد و در واقع یک اختلال اضطرابی را ایجاد کند، به یک وضعیت سلامت روان جدی تبدیل می‌شود.
اختلالات اضطرابی در سالمندان
انواع مختلفی از اختلالات اضطرابی وجود دارد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به اختلال اضطراب فراگیر، اختلال هراس، فوبیا و اختلال اضطراب اجتماعی اشاره کرد. طبق تخمین مطالعات، شیوع اختلالات اضطرابی در افراد مسن بین ۳ تا ۱۴ درصد است که فوبیاهای خاص و اختلال اضطراب فراگیر، شایع‌ترین آن‌ها هستند. با این حال، اختلالات روانپزشکی به ویژه در این گروه سنی عموما تشخیص داده نمی‌شوند و تحت درمان قرار نمی‌گیرند. تحقیقات نشان می‌دهد که تعداد زیادی از بزرگسالان وجود دارند که معیارهای کامل تشخیص روانپزشکی این اختلالات را برآورده نمی‌کنند، اما همچنان دارای علائم بالینی قابل توجه مانند اضطراب، هراس یا وسواس فکری هستند که توانایی‌های عملکردی آن‌ها را مختل می‌کند.
اختلالات اضطرابی معمولاً در اوایل زندگی ایجاد می‌شوند و شروع دیررس آن‌ها نسبتاً نادر است.
عوامل زیر خطر ابتلا به اختلال اضطرابی را در افراد مسن می‌دهد:
- جنسیت مونث
- داشتن چندین بیماری مزمن پزشکی
- مجرد بودن، طلاق گرفتن یا مرگ همسر
- تحصیلات پایین
- رویدادهای استرس‌زا در زندگی
- مشکلات جسمی در فعالیت‌های روزمره زندگی
- حوادث ناگوار در دوران کودکی
- ابتلا به بیماری‌های روانشناختی
عوامل موثر بر علائم اختلال اضطرابی در سالمندان
موارد مختلفی بر تظاهرات و شدت علائم فرد تأثیر می‌گذارد. از آن جایی که سالمندی اغلب با تغییرات قابل توجهی در سلامت، استقلال، شناخت و حمایت اجتماعی مشخص می‌شود، تشخیص دقیق اختلالات روانپزشکی در افراد مسن می‌تواند دشوار باشد. افسردگی، زوال عقل، بیماری‌های قلبی‌عروقی، مشکلات تنفسی، محدودیت تحرک و احتمال سقوط تنها چند موضوعی هستند که معمولاً با اضطراب در اواخر عمر همراه هستند. در واقع، همپوشانی قابل توجهی بین علائم بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات اضطرابی وجود دارد.
متخصصان اعصاب و روان در دکترنکست
مراقبت از سالمندان اهمیت بالایی دارد
علائم اختلال اضطراب فراگیر می‌تواند باعث ایجاد مشکل در تمرکز، افزایش ضربان قلب، تحریک‌پذیری، مشکلات خواب، مشکلات گوارشی، تنفس سریع، تعریق و لرزش شود. بسته به علائمی که یک سالمند تجربه می‌کند و اینکه آگاهانه یا ناآگاهانه انتخاب می‌کند تا این مشکل را با پزشک در میان بگذارد، ممکن است به جای ویزیت متخصص روانپزشک به یک متخصص قلب، متخصص گوارش یا حتی یک متخصص خواب ارجاع داده شود. در حالی که برای سالمندان (و کسانی که از آن‌ها مراقبت می‌کنند) بسیار مهم است که درباره همه علائم و نگرانی‌ها با پزشک خود صحبت کنند. این مثال همچنین بر نیاز به رویکردی جامع برای مراقبت از سالمندان تأکید می‌کند.
اختلال وسواسی-اجباری یا OCD در سالمندان
اختلال وسواسی-اجباری با افکار مداوم، ناراحت‌کننده (وسواس) و رفتارهای تکراری (اجبار) برای کنترل اضطراب ناشی از این افکار مشخص می‌شود. OCD یک اختلال اضطرابی بود اما اخیرا گفته می‌شود که اختلالات اضطرابی و اختلال وسواسی-اجباری در دسته‌های مجزایی قرار دارند. البته با اینکه اختلالات OCD و اضطرابی به طور قابل توجهی متفاوت هستند، می‌توانند شباهت‌هایی نیز با هم داشته باشند.
علائم اصلی در OCD عبارتند از:
- وسواس نظم (وسواس‌های تقارن، تکرار، دستور دادن و اجبار شمارش)
- افکار ممنوعه (افکار همراه با خشونت، وسواس جنسی، مذهبی و اجبار فعالیت جسمی)
- تمیزی (ترس از آلودگی و اجبارهای شستشو و تمیز کردن)
- احتکار کردن
همپوشانی فوبیای خاص و OCD
علائم فوبیای خاص و اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند شباهت زیادی به برخی از ابعاد اختلال وسواس فکری-اجباری داشته باشد. به عنوان مثال، یک سالمند مبتلا به OCD که وسواس آلودگی دارد، ممکن است شباهت زیادی به فرد مسن دیگری داشته باشد که فوبیای خاصی نسبت به میکروب‌ها و بیماری دارد. هر دوی آن‌ها غرق ترس و نگرانی غیرمنطقی از قرار گرفتن در معرض باکتری‌ها و بیمار شدن را نشان می‌دهند و هر کاری که در توان دارند انجام می‌دهند تا از افراد بیمار و مکان‌ها یا اشیایی که آلوده یا کثیف هستند دوری کنند.
سالمند میکروفوبیک (سالمندی که فوبیای میکروب دارد) احتمالاً در مورد بهداشت دست دقت زیادی به خرج می‌دهد. اما سالمند مبتلا به OCD رفتارهای بیش از حد و تشریفاتی دارد که ممکن است مستقیماً با وسواس او مرتبط باشد (مثلاً شستن مکرر دست که منجر به آسیب می‌شود و با زندگی روزمره تداخل می‌کند). انجام چنین تشریفاتی برای افراد مبتلا به OCD خوشایند نیست. این اعمال در بهترین حالت، باعث تسکین موقتی از اضطراب ایجاد شده بوسیله افکار وسواسی می‌شود.
در افراد مسن، علائم وسواس فکری می‌تواند با بیماری آلزایمر یا زوال عقل ارتباط داشته باشد.
احتکار در افراد مسن
اختلال احتکار به معنی جمع‌آوری بیش از حد اقلام و تعلق خاطر بیش از حد نسبت به اشیاء مختلف است. احتکار یکی دیگر از الگوهای رفتاری است که ارتباط تنگاتنگی با اضطراب و OCD دارد. احتکار اغلب چنان شرایط زندگی را تنگ، خطرناک و غیربهداشتی می‌کند که خانه‌ها ممکن است کاملا پر شوند و تنها مسیرهای باریکی از میان توده‌های به هم ریخته وسایل مختلف وجود داشته باشد. افرادی که تمایل به احتکار دارند، دارایی خود را برای هویت خود ضروری می‌دانند. از دست دادن یک دارایی ممکن است باعث اضطراب شدید یا حتی احساس سوگ و اندوه فراوان در آن‌ها شود.
بزرگ‌نمایی ابعاد رفتاری در سالمندی و تشابه آن با اختلال احتکار
تحقیقاتی وجود دارد که نشان می‌دهد بیماری آلزایمر و سایر اشکال زوال عقل ممکن است با بزرگ‌نمایی ویژگی‌های شخصیتی و الگوهای رفتاری موجود در افراد مسن‌تر، به ایجاد احتکار در رفتار آن‌ها کمک کند. علائم زوال عقل مانند از دست دادن حافظه، هذیان و بی‌قراری می‌تواند تمایل به احتکار در سالمندانی را که قبلاً در طول زندگی خود مضطرب، صرفه‌جو و محتاط بودند، تشدید کند. هنگامی که بیماران مبتلا به زوال عقل با عدم مصائب پیری و امکان مصرف بیشتر از پس‌اندازهای خود مواجه می‌شوند، ممکن است شروع به جمع‌آوری و ذخیره چیزهایی کنند که تصور می‌کنند ممکن است مفید باشد.
احتکار ممکن است ابعاد مختلف زندگی را تحت تاثیر قرار دهد
برای بسیاری از سالمندان با یا بدون زوال عقل، احتکار حس ثبات، آمادگی و کنترل را فراهم می‌کند. با این حال، احتکار شدید تأثیر منفی آشکاری بر سلامت جسمی و روانی، امنیت شخصی، روابط و تقریباً همه جنبه‌های زندگی دارد.
درمان اختلالات اضطرابی در سالمندان
هنوز اطلاعات زیادی در مورد درمان اختلالات اضطرابی در افراد مسن در دست نیست. با این حال، اکثر اختلالات را می‌توان با دارو، روان‌درمانی یا ترکیبی از هر دو، درمان کرد.
درمان دارویی
به عنوان یک رویکرد دارویی برای درمان، داروهای ضدافسردگی به طور فزاینده‌ای برای درمان اختلالات اضطرابی در سالمندان توصیه می‌شود. یک پزشک عمومی می‌تواند داروهای اضطراب را تجویز کند. اما به طور کلی توصیه می‌شود که یک ارزیابی روانشناختی برای تعیین بهترین دوره درمانی انجام شود. یک متخصص بهداشت روان، مانند روانپزشک، روانشناس، مددکار اجتماعی یا مشاور، می‌تواند ارزیابی را برای تعیین علت یا علل زمینه‌ای علائم یک فرد و بهترین روش درمان یا مدیریت این علائم برای بهبود کیفیت زندگی او انجام دهد. برای مشورت با متخصصین سلامت روان، می‌توانید از خدمات نوبت دهی آنلاین دکترنکست استفاده کنید.
روان‌درمانی شناختی-رفتاری
نوعی روان درمانی به نام روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT) در درمان اختلالات اضطرابی بسیار مفید است. این رویکرد به افراد کمک می‌کند تا الگوهای تفکر منفی را که از ترس آن‌ها حمایت می‌کند تغییر دهند و نحوه واکنش خود را به موقعیت‌های اضطراب‌آور مدیریت کنند.
