عوامل خطر شناسایی شده برای بیماری آلزایمر
انتظار می‌رود شیوع بیماری آلزایمر در دهه‌های آینده تقریباً سه برابر شود. عوامل متعددی در خطر ابتلا به بیماری آلزایمر دیررس نقش دارند. از جمله:
- سن بالا
- عوامل ژنتیکی (به ویژه وجود آلل (APOEε4)
- سابقه خانوادگی مثبت
- سابقه ضربه به سر
- فشار خون بالا در میانسالی
- چاقی، دیابت و کلسترول خون بالا
بیماری آلزایمر و سبک زندگی
علاوه بر این، مطالعات آینده‌نگر اخیر نشان داده‌اند که برخی از عوامل رژیم غذایی و سبک زندگی، از جمله مصرف چربی‌های اشباع، مصرف ویتامین E و فعالیت بدنی با خطر بیماری آلزایمر مرتبط هستند. استراتژی‌های پیشگیری ممکن است برای این عوامل قابل اجرا باشد. در هر یک از این زمینه‌ها، شواهد علمی چندان کامل نیست. با این وجود، افراد در معرض خطر ابتلا به بیماری آلزایمر باید بر اساس جدیدترین شواهد موجود عمل کنند.
دستورالعمل مورد توصیه برای کاهش خطر بروز بیماری آلزایمر
در کنفرانس بین‌المللی تغذیه و مغز، که در سال ۲۰۱۳ در ایالات متحده برگزار شد، شواهد مربوط به تأثیر عوامل رژیم غذایی، ورزش جسمی و ذهنی و خواب بر جنبه‌های شناختی مورد بررسی قرار گرفت. در این کنفرانس متخصصین دستورالعمل‌های احتمالی رژیم غذایی و سبک زندگی را برای پیشگیری از بیماری آلزایمر، با هدف ایجاد مجموعه‌ای از نکات موثر که به عموم مردم توصیه می‌شود، مطرح کردند. از آنچه در این کنفرانس و سایر مطالعات تا به امروز مطرح شد، در مجموع ۹ دستورالعمل بدست آمد که در این مطلب از دکترنکست آن‌ها را شرح می‌دهیم:
۱. افراد باید مصرف چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانس را به حداقل برسانند.
چربی‌های اشباع عمدتاً در محصولات لبنی، گوشت‌ها و برخی روغن‌ها (روغن نارگیل) یافت می‌شود. چربی‌های ترانس در بسیاری از شیرینی‌ها و غذاهای سرخ‌شده وجود دارد. افزایش مصرف چربی‌های اشباع با خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی و دیابت نوع ۲مرتبط است. این امر به نوبه خود با افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر مرتبط است.
شواهد نشان می‌دهد ارتباط بین مصرف چربی‌های اشباع یا ترانس و خطر آلزایمر از این امر ناشی می شود که آلل APOEε4، که به شدت با خطر آلزایمر مرتبط است، پروتئینی تولید میکند که نقش کلیدی در انتقال کلسترول دارد. همچنین مطالعات نشان داده است مصرف غذاهای پرچرب و یا افزایش غلظت کلسترول خون می‌تواند با تولید و تجمع بتا‌آمیلوئید در بافت‌های مغزی مرتبط باشد.
۲. سبزیجات، حبوبات (لوبیا، نخود و عدس)، میوه‌ها و غلات کامل باید جایگزین گوشت و لبنیات به عنوان اصلی‌ترین مواد غذایی شوند
سبزیجات، انواع توت‌ها و غلات کامل، ریز مغذی‌های مفیدی را برای مغز فراهم می‌کنند. این مواد چربی اشباع‌شده یا چربی ترانس کمی دارند یا اصلاً ندارند. حبوبات و میوه‌ها مانند غلات و سبزیجات، مواد مغذی را ارائه می‌دهند که اساساً فاقد چربی‌های اشباع شده و ترانس است. بنابراین این مواد بخشی از یک الگوی غذایی مرتبط با کاهش خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی، چاقی و دیابت نوع ۲ هستند که به نوبه خود تأثیرات حیاتی بر سلامت مغز دارند.
بسیاری از غذاهای گیاهی سرشار از گروه ویتامین B هستند. فولات و ویتامین B6 از این نظر قابل توجه هستند که همراه با ویتامین B12 به عنوان کوفاکتور برای متیلاسیون هموسیستئین عمل می‌کنند. در برخی از مطالعات، افزایش سطح هموسیستئین با خطر بالاتر اختلال شناختی مرتبط است.
منابع سالم فولات عبارتند از سبزیجات سبز برگ مانند بروکلی، کلم پیچ و اسفناج، لوبیا، نخود، مرکبات و طالبی. حداقل مقدار مجاز توصیه‌شده اسید فولات در بزرگسالان ۴۰۰میکروگرم در روز است. ویتامین B6 علاوه بر لوبیا، غلات کامل، موز، آجیل و سیب‌زمینی شیرین، در سبزیجات سبز نیز یافت می‌شود. حداقل مقدار مجاز توصیه‌شده برای بزرگسالان تا ۵۰ سال ۱.۳میلی‌گرم در روز است. برای بزرگسالان بالای ۵۰ سال، این عدد برای زنان ۱.۵میلی‌گرم و برای مردان ۱.۷میلی‌گرم است.
۳. ویتامین E باید به جای مکمل‌های غذایی، از غذاها تامین شود
منابع غذایی سالم ویتامین E شامل دانه‌ها، مغزها، سبزیجات با برگ سبز و غلات کامل است. مقدار مجاز توصیه‌شده برای ویتامین E در رژیم غذایی، ۱۵میلی‌گرم می‌باشد. ویتامین E به طور طبیعی به شکل توکوفرول‌ها و توکوترینول‌ها وجود دارد و در بسیاری از غذاها از جمله انبه، پاپایا، آووکادو، گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای قرمز و اسفناج و به‌ویژه در مقادیر زیاد در مغزها، دانه‌ها و روغن‌ها یافت می‌شود. یک مشت کوچک آجیل حاوی حدود ۵میلی‌گرم ویتامین E است.
با این حال در مطالعات متعدد، اثر ویتامین E حاصل از مکمل‌ها برای کاهش خطر بیماری آلزایمر نشان داده نشده است. بسیاری از مکمل‌های متداول فقط α-توکوفرول را فراهم می‌کنند و اکثر آن‌ها طیفی از فرم‌های ویتامین E موجود در غذاها را فراهم نمی‌کنند. نشان داده شده است که مصرف زیاد α-توکوفرول باعث کاهش غلظت سرمی γ- و δ-توکوفرول‌ها می‌شود.
۴. همه افراد باید منابع ویتامین B12 را، مانند غذاهای غنی‌شده یا مکملی که حداقل مقدار توصیه شده روزانه (۲.۴میکروگرم در روز برای بزرگسالان) را فراهم میکند، در رژیم غذایی روزانه خود داشته باشند
همچنین به افراد در معرض خطر باید توصیه شود که سطح ویتامین B12 خون خود را به طور منظم بررسی کنند. چرا که بسیاری از عوامل، از جمله سن، ممکن است جذب آن را مختل کنند. ویتامین B12 برای سلامت مغز و سیستم عصبی و نیز برای تشکیل سلول‌های خونی ضروری است. ویتامین B12 همچنین در گوشت‌ها و محصولات لبنی یافت می‌شود. اگرچه جذب این منابع در بسیاری از افراد محدود است، به‌ویژه:
- افراد بالای ۵۰ سال
- افرادی که تولید اسید معده آن‌ها کاهش یافته است
- کسانی که از داروهای خاصی استفاده می‌کنند (مانند متفورمین)، و افرادی که جراحی دستگاه گوارش (مانند جراحی چاقی) انجام داده‌اند
- افراد مبتلا به بیماری کرون یا بیماری سلیاک
افرادی که رژیم‌های غذایی گیاهی یا مشکلات جذب دارند باید بدون توجه به سن از مکمل‌های ویتامین B12 استفاده کنند. با این حال، منابع غذایی و حتی مکمل‌های ویتامین B12 ممکن است برای حفظ سطح خونی مطلوب آن کافی نباشند. بنابراین برخی از افراد نیاز به تزریق ویتامین B12 دارند.
۵. اگر فردی از چندین ویتامین استفاده میکند، توصیه می‌شود ویتامین‌های فاقد آهن و مس را انتخاب کند و مکمل‌های حاوی آهن را فقط با تجویز پزشک مصرف کند
آهن برای تشکیل هموگلوبین و برخی پروتئین‌های دیگر ضروری است. مس نقش اساسی در عملکرد آنزیم‌ها دارد. با این حال، برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف بیش‌از‌حد آهن و مس ممکن است به مشکلات شناختی در برخی افراد منجر شود. در متاآنالیزهای اخیر مس غیر‌متصل به پروتئین در گردش با خطر بیماری آلزایمر مرتبط بود.
سایر جنبه‌های رژیم غذایی ممکن است نقش همسویی در رابطه با این فلزات و اثرات شناختی داشته باشد. یک مطالعه نشان داد افرادی که مقادیر بالای چربی اشباع شده همراه با مقادیر بالای مس مصرف کردند، کاهش شناختی معادل فردی ۱۹ سال پیرتر از خود را بروز داده‌اند. حداقل مقدار توصیه شده برای آهن در زنان بالای ۵۰ سال و برای مردان در هر سنی ۸ میلی‌گرم در روز است. برای زنان ۱۹ تا ۵۰ ساله، این مقدار ۱۸میلی‌گرم است. حداقل مقدار توصیه شده برای مس در مردان و زنان ۰.۹ میلی‌گرم در روز است.
۶. نقش آلومینیوم در بیماری آلزایمر همچنان تحت بررسی است؛ با این حال افرادی که می‌خواهند مواجهه با آن را به حداقل برسانند، می‌توانند از استفاده از ظروف آلومینیومی، آنتی‌اسیدها، بیکینگ پودر یا سایر محصولات حاوی آلومینیوم اجتناب کنند
مطالعات نشان داده است که شیوع آلزایمر در مناطقی که آب لوله‌کشی حاوی غلظت آلومینیوم بالاتری است، بیشتر است. با این حال، به دلیل محدودیت شواهد موجود، اکثر کارشناسان شواهد فعلی را برای نشان دادن آلومینیوم به عنوان عاملی موثر در خطر ابتلا به بیماری آلزایمر ناکافی می‌دانند. آلومینیوم هیچ نقشی در بیولوژی بدن انسان ایفا نمی‌کند. بنابراین اجتناب از مواجهه با آلومینیوم می‌تواند عاقلانه باشد.
۷. توصیه می‌شود افراد ورزش هوازی را، معادل ۴۰ دقیقه پیاده‌روی سریع ۳بار در هفته، در برنامه هفتگی خود داشته باشند
بر اساس مطالعات مشاهده‌ای اخیر، افرادی که به طور منظم ورزش می‌کنند در معرض خطر کمتر ابتلا به بیماری آلزایمر هستند. افرادی که در میانسالی ورزش می‌کنند در مقایسه با همسالان خود، پس از ۶۵ سالگی کمتر به زوال عقل مبتلا می‌شوند. در کارآزمایی‌های کنترل‌شده، ورزش هوازی، آتروفی مغز را کاهش می‌دهد و حافظه و سایر عملکردهای شناختی را بهبود می‌بخشد.
۸. افراد باید یک برنامه خواب منظم داشته باشند
برای اکثر افراد ۷ الی ۸ ساعت خواب شبانه کافی است. ارزیابی و درمان هر گونه اختلال زمینه‌ای خواب، مانند آپنه انسدادی خواب، مهم است. اختلالات خواب با اختلال شناختی در افراد مسن مرتبط است.
۹. درگیر شدن با یک فعالیت ذهنی منظم که باعث یادگیری موضوعات جدید می‌شود می‌تواند به عملکرد شناختی مغز کمک کند
چندین مطالعه نشان داده‌اند افرادی که از نظر ذهنی فعال‌تر هستند، خطر کمتری برای ابتلا به نقص‌های شناختی در مراحل بعدی زندگی خود دارند.
