ترک سیگار آسان نیست. این امر به دلیل ماهیت اعتیادآور نیکوتین بسیار دشوار است. نیکوتین یک ترکیب شیمیایی موجود در تنباکو است که آزادسازی انتقال‌دهنده‌های عصبی دوپامین را تحریک میکند. دوپامین با احساس لذت و پاداش همراه است. این پاسخ عصبی شیمیایی یک چرخه تقویت‌کننده ایجاد میکند و رهایی از وابستگی به نیکوتین را برای افراد مشکل می‌سازد. علاوه بر این، علائم ترک فیزیکی و روانی که پس از ترک سیگار به وجود می‌آیند، مانند تحریک‌پذیری، اضطراب، بی‌قراری و نیاز شدید به کشیدن سیگار، دشواری ترک آن را تشدید میکند.
ترک سیگار: آثار مصرف سیگار
اثرات کوتاه مدت سیگار بر بدن، فوری و عمیق است. استنشاق دود تنباکو، ریه‌ها را در معرض هزاران ماده شیمیایی مضر از جمله قطران، مونوکسید کربن، فرمالدئید و بنزن قرار می‌دهد. این مواد سمی راه‌های هوایی را تحریک کرده و منجر به التهاب و کاهش عملکرد ریه میشود. در کوتاه‌مدت، افراد سیگاری ممکن است سرفه، خس‌خس سینه، تنگی‌نفس و افزایش حساسیت به عفونت‌های تنفسی را تجربه کنند. سیستم قلبی‌عروقی نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد، زیرا سیگار باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون شده و افراد را در معرض خطر حمله قلبی و سکته قرار می‌دهد.
آثار کوتاه‌مدت و بلندمدت مصرف سیگار
سیگار کشیدن به مدت طولانی عواقب مخربی برای سلامتی دارد. قرار گرفتن مزمن در معرض دود تنباکو، خطر ابتلا به مشکلات متعدد تهدید‌کننده زندگی را افزایش می‌دهد. سیگار عامل اصلی بیماری‌های قابل پیشگیری از جمله سرطان ریه، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) و بیماری‌های قلبی‌عروقی است. مواد سرطان‌زای موجود در دود تنباکو به DNA سلول‌های ریه آسیب می‌رساند که این امر منجر به رشد کنترل‌نشده سلولی و ایجاد سرطان ریه می‌گردد. بیماری مزمن انسدادی ریوی که با برونشیت مزمن و آمفیزم مشخص میشود، یک بیماری پیشرونده و غیرقابل برگشت است که به شدت عملکرد ریه را مختل کرده و تنفس را دشوار می‌سازد. سیگاری‌ها همچنین در معرض افزایش خطر ابتلا به سرطان در سایر اندام‌ها مانند مثانه، مری، پانکراس و کلیه هستند.
به غیر از سیستم تنفسی و قلبی‌عروقی، سیگار تقریباً بر تمام اندام‌ها و سیستم‌های بدن تأثیر منفی می‌گذارد. به رگ‌های خونی آسیب رسانده و منجر به تصلب شرایین میشود، وضعیتی که در آن رسوبات چربی انباشته شده، شریان‌ها را باریک میکند و خطر بیماری قلبی و سکته را افزایش می‌دهد. سیگار همچنین می‌تواند سلامت باروری را مختل کند و باعث ناباروری، اختلال نعوظ و عوارض دوران بارداری مانند زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و افزایش خطر سقط جنین شود.
بار اقتصادی و اجتماعی مصرف سیگار
سیگار علاوه بر پیامدهای سلامت جسمانی، پیامدهای مالی و پیامدهای اجتماعی قابل توجهی دارد. هزینه خرید سیگار به مرور زمان افزایش می‌یابد و بار مالی بر دوش افراد و خانواده‌هایشان وارد میکند. علاوه بر این، دود دست دوم خطراتی برای سلامتی افراد غیر سیگاری به همراه دارد (اصطلاحا به این افراد Passive smoker می‌گویند)، از جمله افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های تنفسی، آسم و حتی سرطان ریه.
اهمیت ترک سیگار
در نتیجه، ترک سیگار به دلیل ماهیت اعتیادآور نیکوتین و اثرات مخرب سیگار بر بدن، یک ضرورت است. پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت سیگار بر عملکرد تنفسی، سلامت قلب و عروق و خطر ابتلا به بیماری‌های تهدید‌کننده زندگی، نیاز فوری به ترک سیگار را برجسته میکند. درک اثرات فیزیولوژیکی و روانی سیگار به عنوان یک انگیزه قوی برای افراد جهت شروع سفر به سمت یک زندگی عاری از سیگار عمل میکند. با ترک سیگار، افراد می‌توانند به طور قابل توجهی سلامت خود را بهبود بخشند، خطر ابتلا به بیماری را کاهش داده و سلامت کلی خود را افزایش دهند.
اثرات مثبت ترک سیگار
ترک سیگار اثرات مثبت متعددی بر سیستم‌های مختلف اندام بدن انسان دارد. در ادامه یک نمای کلی از نحوه تاثیرگذاری ترک سیگار بر سیستم‌های مختلف بدن آورده شده است:
دستگاه تنفسی
ترک سیگار به‌طور قابل توجهی عملکرد ریه را بهبود بخشیده و خطر ابتلا به بیماری‌های تنفسی را کاهش می‌دهد. سرفه و تنگی نفس کاهش و ظرفیت ریه افزایش می‌یابد. خطر برونشیت مزمن و آمفیزم که از عوارض بیماری انسدادی ریوی است، با گذشت زمان کاهش می‌یابد.
سیستم قلبی‌عروقی
ترک سیگار منجر به کاهش سریع خطر بیماری قلبی و سکته میشود. فشار خون و ضربان قلب کاهش یافته و سلامت قلب و عروق را بهبود می‌بخشد. خطر لخته شدن خون و تنگ شدن عروق (آترواسکلروز) و احتمال حملات قلبی و بیماری عروق محیطی کاهش می‌یابد.
دستگاه گوارش
ترک سیگار خطر ابتلا به سرطان‌های مختلف دستگاه گوارش، از جمله سرطان‌هایی که مری، معده، پانکراس، کبد و ناحیه روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهند، کاهش می‌دهد. ترک سیگار همچنین خطر ابتلا به زخم معده را کاهش داده و سلامت گوارش کلی را بهبود می‌بخشد.
سیستم تناسلی
ترک سیگار برای مردان و زنان از نظر سلامت باروری مفید است. در مردان، ترک سیگار باعث بهبود کیفیت، تحرک اسپرم و باروری کلی میشود. در زنان، ترک سیگار شانس بارداری موفق را افزایش داده، از خطر عوارض دوران بارداری کاسته و سلامت جنین در حال رشد را بهبود می‌بخشد.
سلامت پوست، مو و ناخن
ترک سیگار با کاهش علائم پیری زودرس مانند چین و چروک، تیرگی و زردی، سلامت پوست را بهبود می‌بخشد. همچنین باعث بهبود زخم و کاهش خطر عفونت‌های پوستی میشود. علاوه بر این، ترک سیگار می‌تواند به بهبود سلامت مو و ناخن منجر شود. همچنین تحقیقات اخیر نشان داده است که مصرف سیگار بدون فیلتر با بروز سرطان پوست غیر ملانومایی مرتبط است
سیستم اسکلتی‌عضلانی
ترک سیگار به سلامت اسکلتی عضلانی کمک میکند. خطر پوکی استخوان را کاهش داده، وضعیتی که با استخوان‌های ضعیف مشخص میشود. همچنین ترک سیگار بهبودی پس از شکستگی استخوان یا جراحی را بهبود می‌بخشد. با کنار گذاشتن سیگار سلامت کلی مفاصل را بهبود بخشیده و خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را کاهش دهید.
سیستم عصبی
ترک سیگار اثرات مثبتی بر سیستم عصبی دارد. گردش خون در مغز را بهبود بخشیده و خطر سکته مغزی و زوال شناختی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، ترک سیگار می‌تواند تمرکز، حافظه و عملکرد شناختی کلی را بهبود بخشد.
سیستم غدد درون‌ریز
ترک سیگار تأثیر مثبتی بر سیستم غدد درون‌ریز دارد. مقاومت به انسولین را کاهش داده، کنترل قند خون را بهبود می‌بخشد و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش می‌دهد. ترک سیگار همچنین منجر به تعادل هورمونی شده و ممکن است علائم اختلالات هورمونی را کاهش دهد.
سیستم ایمنی
ترک سیگار سیستم ایمنی را تقویت کرده تا در مبارزه با عفونت‌ها قوی‌تر عمل کند. توانایی دستگاه تنفسی در پاکسازی مخاط را بهبود می‌بخشد و خطر عفونت‌های تنفسی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، ترک سیگار التهاب را در سراسر بدن کاهش داده و عملکرد کلی سیستم ایمنی را بهبود می‌بخشد.
سیستم کلیوی
ترک سیگار تأثیر مثبتی بر سلامت کلیه‌ها دارد. این عمل خطر آسیب کلیه را کاهش داده و عملکرد فیلتراسیون کلیه‌ها را بهبود می‌بخشد. همچنین خطر ابتلا به سرطان کلیه را کاهش می‌دهد.
جایگزین‌هایی برای ترک سیگار
پس از ترک سیگار، افراد می‌توانند گزینه‌های مختلفی را برای کمک به مدیریت هوس خود به دریافت نیکوتین و جایگزینی سیگار بررسی کنند. در ادامه به ده گزینه که میتوان از آن‌ها به عنوان جایگزین سیگار استفاده کرد اشاره می‌کنیم:
محصولات درمان جایگزین نیکوتین (NRT)
چسب‌های نیکوتین، آدامس‌ها، قرص‌ها، نیکوتین استنشاقی و اسپری‌های بینی جایگزینهای موثری هستند که مقادیر کنترل‌شده نیکوتین را به بدن می‌رسانند و به کاهش علائم ترک و هوس نیکوتین کمک می‌کنند.
سیگارهای الکترونیکی یا ویپ
اگر چه سیگارهای الکترونیکی یا دستگاه‌های ویپ بدون خطر نیستند، می‌توانند بدون مواد شیمیایی مضر مرتبط با سیگارهای رایج، جایگزین سیگار شوند. با این حال، باید احتیاط کرد، زیرا اثرات طولانی مدت ویپ، سیگار الکترونیکی و عوارض آن هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است.
سیگارهای گیاهی
ترک سیگار به روش طبیعی ممکن است. سیگارهای گیاهی بدون نیکوتین هستند و از ترکیبی از گیاهان تهیه می‌شوند. آن‌ها می‌توانند تجربه کشیدن سیگار را بدون خاصیت اعتیادآور نیکوتین تقلید کنند.
جویدن آدامس
جویدن آدامس بدون قند می‌تواند باعث حواس‌پرتی و تحریک دهان شود که ممکن است به کاهش هوس کمک کند. جویدن آدامس همچنین باعث تولید بزاق شده که می‌تواند خشکی دهان را که اغلب با ترک سیگار همراه است، کاهش دهد.
آب نبات نعنایی
نگه داشتن آب نبات‌های سفت بدون قند یا نعنایی می‌تواند جایگزین مفیدی برای عمل کشیدن سیگار باشد. مکیدن آب نبات می‌تواند حواس پرتی ایجاد کند و به رفع خشکی دهان مرتبط با ترک سیگار کمک کند.
فعالیت بدنی
انجام فعالیت بدنی منظم می‌تواند با ترشح اندورفین، که باعث ایجاد حس خوب و آرامش میشود، به مدیریت هوس کشیدن سیگار کمک کند. ورزش منظم همچنین می‌تواند استرس را کاهش داده و سلامت کلی را بهبود بخشد.
تکنیک‌های تنفس عمیق و آرامش
هنگامی که هوس کشیدن سیگار به فرد فشار آورد، تمرینات تنفس عمیق، مدیتیشن یا سایر تکنیک‌های آرامش‌بخش می‌تواند به آرامش ذهن و کاهش استرس کمک کند. این تکنیک‌ها می‌توانند در مدیریت میل کشیدن سیگار و ارتقای حس آرامش و رفاه مؤثر باشند.
گروه‌های پشتیبانی و مشاوره
پیوستن به گروه‌های حمایتی یا مشاوره گرفتن می‌تواند یک محیط حمایتی و راهنمایی در طول روند ترک سیگار ایجاد کند. تعامل با دیگرانی که تجربیات مشابهی دارند می‌تواند باعث تشویق و ایجاد انگیزه شود.
سرگرمی‌ها و حواس پرتی
درگیر شدن در فعالیت‌هایی که دست و ذهن را مشغول میکند، مانند بافتن، نقاشی، پازل یا نواختن آلات موسیقی، می‌تواند به منحرف شدن حواس از امیال کمک کند و فرایند ترک سیگار را آسان‌تر کند.
مصرف میان‌وعده‌های سالم و دریافت آب کافی
مصرف تنقلات سالم مانند میوه‌ها، سبزیجات یا آجیل می‌تواند به ارضای هوس‌های گذرا کمک کند و جایگزین سالم‌تری برای سیگار کشیدن باشد. هیدراته ماندن با نوشیدن آب یا دمنوش‌های گیاهی نیز می‌تواند به کاهش هوس و ارتقای سلامت کلی کمک کند.
متخصصان اعصاب و روان در دکترنکست
آیا ترک سیگار می‌تواند آسیب‌زا باشد؟
اگرچه مزایای ترک سیگار قابل انکار نیست، ترک سیگار گاهی اوقات می‌تواند منجر به مشکلات کوتاه‌مدت یا علائم ترک شود. علائم ترک در مورد سیگار به مراتب خفیف‌تر و کم‌عارضه‌تر از ترک مواد مخدر است. این علائم می‌تواند شامل هوس، تحریک‌پذیری، اختلال در تمرکز، افزایش وزن و درد بدنی خفیف باشد. در برخی موارد نادر، افراد با شرایط پزشکی قبلی ممکن است تشدید علائم بیماری خود را پس از ترک سیگار تجربه کنند. در این چنین مواردی همواره توصیه میشود که فرد با یک متخصص ترک اعتیاد مشورت کند. فرد متخصص می‌تواند مشاوره و پشتیبانی شخصی را متناسب با شرایط خاص فردی ارائه دهد.
جمع‌بندی
ترک سیگار به دلیل ماهیت اعتیادآور آن بسیار دشوار است. علائم ترک فیزیکی و روانی که پس از ترک سیگار به وجود می‌آیند، مانند تحریک‌پذیری، اضطراب، بی‌قراری و نیاز شدید به کشیدن سیگار، دشواری ترک آن را تشدید میکند. دود سیگار، ریه‌ها را در معرض هزاران ماده شیمیایی مضر از جمله قطران، مونوکسید کربن، فرمالدئید و بنزن قرار می‌دهد. افراد سیگاری ممکن است سرفه، خس‌خس سینه، تنگی‌نفس و افزایش حساسیت به عفونت‌های تنفسی را تجربه کنند. سیگار باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون شده و افراد را در معرض خطر حمله قلبی و سکته قرار می‌دهد. مواجهه مزمن در معرض دود تنباکو، خطر ابتلا به مشکلات متعدد تهدید‌کننده زندگی را افزایش می‌دهد. ترک سیگار به طور قابل توجهی عملکرد ریه، سیستم کلیوی، سلامت پوست و مو، سلامت سیستم اسکلتی عضلانی را بهبود می‌بخشد و با فواید سلامتی متعددی همراه است. توجه به این نکته مهم است که روش‌ها و جایگزینهای مختلف برای افراد تاثیر متفاوتی داشته و ممکن است لازم باشد که چندین جایگزین را امتحان کنید تا آن‌هایی را پیدا کنید که مؤثرتر هستند. همچنین توصیه میشود برای راهنمایی و دریافت پشتیبانی فردی در طول فرآیند ترک با متخصصان ترک سیگار مشورت کنید. دریافت ویزیت روانشناس آنلاین، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
منابع:
