بیماری سل (توبرکلوزیس) یک بیماری عفونی است. عامل این بیماری باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است که به‌طور معمول به ریه حمله می‌کند، اما می‌تواند اندام‌های دیگری مثل کلیه، نخاع و مغز را مورد حمله قرار دهد. لزوماً همه افراد آلوده به این باکتری دچار بیماری سل نمی‌شوند. در واقع بعضی افراد دچار عفونت نهفته سل هستند و علائمی ندارند. اگر در این مورد نیاز به مشاوره با پزشک دارید می‌توانید از خدمات نوبت دهی آنلاین دکترنکست استفاده کنید.
سل یکی از دغدغه‌های مهم در کشور ماست و با وجود واکسیناسیون گسترده و تلاش‌های جهانی بسیار برای ریشه‌کن کردن آن، این بیماری همچنان در کشور‌های در حال توسعه به وفور وجود دارد.
چرا سل ریشه‌کن نمی‌شود؟
- مهاجرت‌های کنترل نشده
- افزایش بیماری‌های همراه با تضعیف سیستم ایمنی خصوصا ایدز
- مقاومت باکتری سل در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها
- مسری بودن بیماری
- کامل نکردن طول دوره‌‌ی درمانی
- نبود ایزولاسیون مناسب در بیمارستان‌هایی که بیماران مبتلا به سل را بستری کرده‌اند
- عدم وجود آگاهی کافی درباره علائم بیماری سل و مراجعه دیرهنگام به پزشک
- تغذیه ناسالم و بهداشت ناکافی
بنابرین بیماری سل و مبارزه با آن چندان کار آسانی برای تیم درمان نیست. با وجود اینکه تلاش‌های بسیاری جهت اطلاع رسانی کافی در باره این بیماری در حال انجام است، همچنان عموم جامعه اطلاعات پایه‌ای و کافی از این بیماری ندارند. در ادامه به طور خلاصه به برخی سوالات رایج پیرامون این بیماری می‌پردازیم. بدیهی است که اطلاعات زیر موارد فردی ابتلا به بیماری سل را پوشش نمی‌دهد. بنابراین جهت اطلاع از موارد فردی به پزشک متخصص عفونی مراجعه فرمایید.
آیا راهی وجود دارد که بتوانم از بیماری سل جلوگیری کنم؟
سل یک “عفونت فرصت‌طلب” است، به این معنی که زمانی که شما ضعیف شده‌اید یا سیستم ایمنی بدن شما ضعیف است، احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر است. بیماری سل ممکن است از طریق بیماری‌های ضعف ایمنی (مانند ایدز)، استرس یا هر شرایط دیگری که با کاهش ایمنی همراه است، اتفاق بیفتد.
برای پیشگیری از ابتلا به سل سعی کنید:
- تغذیه سالم داشته باشید
- به میزان کافی بخوابید
- با محدود کردن میزان مواد مضر مصرفی مانند سیگار، مواد مخدر و الکل، از بدن خود محافظت کنید.
- مواردی مانند بهداشت کافی، هوای تازه و نور خورشید نیز می‌تواند به جلوگیری از گسترش سل کمک کند.
پدرم سل دارد. آیا راهی هست که بیماری او به من سرایت کند؟
با توجه به این موضوع که امکان سرایت بیماری سل از یکی از اعضای خانواده وجود دارد، باید توجه داشته باشید که:
- تنها سل ریه یا گلو مسری است، بنابراین اگر فردی نوع دیگری از سل را داشته باشد، بیماری از او به شما سرایت نمی‌کند.
- عامل بیماری سل یک باکتری است، بنابراین مانند ویروس سرماخوردگی پخش نمی‌شود. این بیماری از طریق به اشتراک گذاشتن لباس، ملافه یا اشیایی مانند فنجان، کارد و چنگال قابل انتقال نیست. در واقع باید باکتری سل را استنشاق کنید.
- این باکتری را فرد مبتلا به سل عفونی با سرفه وارد هوای اتاق می‌کند. باکتری به صورت معلق در هوای اتاق باقی می‌ماند و در صورت تنفس در این هوا و وجود زمینه ابتلا، امکان بیماری وجود دارد. به همین دلیل است که محل مراقبت از بیمار مبتلا به بیماری سل باید تهویه ویژه‌ای داشته باشد.
اکثر بزرگسالان سالم دارای سیستم ایمنی کافی و قوی هستند که در صورت تنفس باکتری، آن را کاملا از بین ببرد تا به بیماری سل مبتلا نشوند. در حدود یک سوم افراد، سیستم ایمنی، باکتری‌ها را به طور کامل از بین نمی‌برد، اما عفونت را به اندازه‌ای کنترل می‌کند که غیر فعال بماند (سل نهفته). فقط 10٪ از این موارد بیماری سل نهفته بعداً به بیماری فعال تبدیل می‌شوند. بیماری سل آنطور که بسیاری فکر می‌کنند مسری نیست. در حالی که هر کسی می‌تواند با این باکتری مواجهه داشته باشد، احتمال ابتلا به آن در افرادی که تغذیه نامناسب و سلامت عمومی ضعیفی دارند بیشتر است.
من مبتلا به بیماری سل هستم. چه کاری می‌توانم انجام دهم تا خانواده‌ام مبتلا نشوند؟
اگر تشخیص داده شد که مبتلا به بیماری سل در ریه یا گلو هستید، ممکن است تا زمانی که درمان خود را به مدت دو تا سه هفته شروع نکرده‌اید، بیماری شما مسری باشد. برای کمک به جلوگیری از سرایت سل به خانواده یا دوستان خود باید:
- تا حد امکان از تماس چهره به چهره خودداری کنید. بنابراین به اجتماعات یا مکان‌هایی که افراد دور هم جمع می‌شوند نروید. برای حفظ ارتباط از تلفن یا اینترنت استفاده کنید.
- هنگام سرفه یا عطسه دهان خود را بپوشانید
- پرده‌ها را باز کنید تا از تامین نور UV برای کمک به کشتن باکتری‌ها اطمینان حاصل کنید
- پنجره‌ها را باز کنید تا هوای تازه وارد شود که از تجمع باکتری‌ها جلوگیری می‌کند.
- فقط زمانی به محل کار، مدرسه یا دانشگاه بازگردید که متخصص شما توصیه کند که به اندازه کافی خوب هستید و سل شما دیگر مسری نیست.
متخصصان بیماری‌های عفونی در دکترنکست
آیا دارو تنها راه درمان سل است؟
بله. هیچ درمان طبیعی اثبات شده‌ای برای بیماری سل وجود ندارد. اما تغذیه خوب و شیوه زندگی سالم به درمان سل کمک می‌کند. مصرف داروها و کامل کردن دوره درمان ممکن است مشکل باشد. اما تنها راه مبارزه با بیماری سل پایبندی کامل به درمان دارویی است. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد افرادی که کمبود ویتامین D دارند، در برابر ابتلا به عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر هستند. بنابراین مصرف مکمل‌های ویتامین D همراه با درمان توصیه شده سل می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. اگر فکر می‌کنید ممکن است کمبود ویتامین داشته باشید، در مورد مکمل‌ها با پزشک خود صحبت کنید. برای رزرو نوبت متخصص عفونی می‌توانید از دکترنکست استفاده کنید.
پزشک به فرزندم واکسن BCG توصیه کرده است اما شنیده‌ام که می‌تواند خطرناک باشد. آیا درست است؟
ایمنی واکسن‌ها با دقت بسیار مطالعه شده است. وقتی واکسن‌ها ارائه می‌شوند به این دلیل است که خطر نزدن آن‌ها به طور قابل‌توجهی بیشتر از خطر آسیب ناشی از واکسن در نظر گرفته می‌شود.
هیچ مداخله پزشکی (از جمله واکسن)، 100% بی‌خطر نیست. برخی از افراد عوارض جانبی ناشی از واکسیناسیون BCG را تجربه می‌کنند که از آبسه در محل تزریق گرفته تا تورم در غدد لنفاوی محتمل است. به ندرت، واکسیناسیون می‌تواند باعث بیماری شود. این حالت به احتمال زیاد در افرادی با سیستم ایمنی آسیب دیده اتفاق می‌افتد. به همین دلیل است که افراد مبتلا به HIV نباید آن را دریافت کنند.
من ده سال پیش به سل مبتلا بودم. آیا اکنون از آن در امان هستم؟
درمان بیماری سل بسیار موفقیت‌آمیز بوده و برای از بین بردن تمام باکتری‌های سل طراحی شده است. مشروط بر اینکه تمام قرص‌ها طبق دستور پزشک مصرف شوند. با این حال، ممکن است بیش از یک بار در طول زندگی خود به سل مبتلا شوید. بیماری سل در اثر مواجهه با باکتری سل ایجاد می‌شود، بنابراین اگر بعداً دوباره باکتری را تنفس کنید، ممکن است دوباره بیمار شوید، به خصوص اگر سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشید. بهترین راه محافظت این است که سیستم ایمنی خود را با مواد غذایی مغذی و سبک زندگی سالم قوی نگه دارید.
