عفونت ادراری در کودکان اختلالی شایع است. این بیماری می‌تواند علائم مختلفی ایجاد کند. دریافت یک دوره آنتی‌بیوتیک به دستور پزشک معمولا عفونت را به سرعت از بین می‌برد. اغلب کودک مبتلا به عفونت ادراری به طور کامل بهبود می‌یابد. گاهی اوقات برای اطمینان از درمان، پزشک آزمایش‌هایی برای بررسی کلیه‌ها و مثانه پس از رفع عفونت توصیه می‌کند. بررسی بیشتر به موارد زیر بستگی دارد:
- سن کودک
- شدت عفونت
- اینکه آیا قبلا اتفاق افتاده است یا خیر
شناخت دستگاه ادراری
ادرار ساخته شده توسط کلیه‌ها از طریق لوله‌ای به نام حالب به مثانه تخلیه می‌شود. ادرار در مثانه ذخیره می‌شود و زمانی که حجم آن به حد مشخصی رسید، کودک احساس دفع می‌کند. در این حالت ادرار از طریق مجرای ادراری از مثانه تخلیه می‌شود.
عفونت ادراری چیست؟
عفونت ادراری توسط میکروب‌ها (باکتری‌ها) که وارد ادرار می‌شوند ایجاد می‌شود. بیشتر عفونت‌های ادراری ناشی از باکتری‌هایی است که به طور معمول در روده زندگی می‌کنند. این باکتری‌ها هیچ آسیبی به روده وارد نمی کنند، اما اگر وارد سایر قسمت‌های بدن شوند می‌توانند باعث عفونت شوند. برخی از باکتری‌ها پس از دفع مدفوع در اطراف مقعد قرار می‌گیرند. این باکتری‌ها گاهی اوقات می‌توانند به مجرای ادراری راه پیدا کنند و به مثانه بروند. برخی از باکتری‌ها در ادرار رشد می‌کنند و به سرعت تکثیر و باعث عفونت می‌شوند. عفونت معمولاً محدود به مثانه است (سیستیت یا التهاب مثانه) اما ممکن است به سمت بالاتر حرکت کند و یک یا هر دو کلیه را نیز تحت تأثیر قرار دهد. از هر ۳۰ پسر ۱ نفر و از هر ۱۰ دختر ۱ نفر تا سن ۱۶ سالگی حداقل یک مرتبه عفونت ادراری را تجربه می‌کنند.
برخی از اصطلاحات مورد استفاده پزشکان در زمینه عفونت ادراری در کودکان عبارتند از:
- عفونت دستگاه ادراری (UTI): به معنای عفونت ادرار در ناحیه‌ای از دستگاه ادراری است.
- سیستیت: به معنای عفونت یا التهاب در مثانه است.
- UTI تحتانی: عفونتی است که به مثانه و مجرای ادراری محدود می‌شود. این حالت تقریباً مشابه سیستیت است.
- UTI فوقانی: عفونتی که کلیه و یا لوله حالب را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- پیلونفریت: اصطلاحی که به معنای عفونت کلیه است.
عوامل خطر عفونت ادراری در کودکان چیست؟
در اکثر عفونت‌های ادراری در کودکان، هیچ مشکل اساسی وجود ندارد که بتوان آن را توجیه کرد. در بعضی موارد باقی ماندن مقداری از ادرار در دستگاه ادراری ممکن است عامل باشد. در زمان دفع، مثانه باید کاملا خالی شود. با این حال، برخی از ناهنجاری‌ها یا مشکلات دستگاه ادراری، می‌تواند باعث شود مقداری ادرار در مثانه، کلیه یا لوله‌های ادراری باقی بماند. این حالت ممکن است به هر باکتری اجازه تکثیر دهد. این امر احتمال ابتلا به عفونت ادراری را افزایش می‌دهد. موارد زیر شایع ترین علل احتباس ادرار هستند:
یبوست
اگر مدفوع سفت و بزرگ در مقعد جمع شود، می‌تواند روی مثانه فشار بیاورد. در این صورت ممکن است وقتی کودک ادرار می‌کند، مثانه به طور کامل خالی نشود. درمان یبوست شدید گاهی می‌تواند از عفونت‌های مکرر ادرار جلوگیری کند.
سندرم دفع ناکارآمد
حالتی است که در آن کودک به طور مکرر ادرار و یا مدفوع را نگه می‌دارد. یعنی به طور مرتب هنگام رفتن به توالت مثانه یا روده خود را کامل تخلیه نمی‌کنند. هیچ دلیل فیزیکی برای این حالت وجود ندارد. دلیل اینکه چرا این اتفاق می‌افتد اغلب نامشخص است. استرس یا مشکلات روانشناختی ممکن است علت اصلی باشد.
ناهنجاری در دستگاه ادراری
ناهنجاری‌های ساختاری می‌تواند باعث احتباس ادرار شود. شایع‌ترین بیماری، ریفلاکس مجرای ادراری نام دارد. این حالت یک مشکل ساختاری در محل اتصال لوله حالب به مثانه است. در این بیماری، هر از چند گاهی ادرار از مثانه به حالب برگشت داده می‌شود (ریفلاکس). این اتفاق نباید بیفتد. هنگام رفتن به توالت، ادرار باید فقط به سمت پایین از مثانه خارج شود. این وضعیت احتمال عفونت ادراری را بیشتر می‌کند. ادرار عفونی که از مثانه به کلیه‌ها برمی‌گردد نیز ممکن است باعث عفونت کلیه، زخم و آسیب شود. در برخی موارد، در صورت تکرار عفونت ادراری، آسیب شدید به کلیه‌ها وارد می‌شود.
اختلالات عصبی (نورولوژیک)
هر اختلالی که بر تخلیه یا حس مثانه تأثیر بگذارد می‌تواند منجر به احتباس شود. این موارد در کودکان نادر است و اغلب در افراد مسن با مشکلاتی نخاعی مشاهده می‌شود.
سایر علل
- ابتلا به دیابت
- عملکرد ضعیف سیستم ایمنی (به عنوان مثال، کودکانی که شیمی درمانی می‌کنند ممکن است سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشند)
عفونت ادراری کودکان چگونه درمان می‌شود؟
تشخیص اینکه آیا کودک عفونت ادراری دارد یا نه، ممکن است دشوار باشد. اگر خیلی کم‌سن هستند ممکن است نتوانند به والدین بگویند که مشکل کجاست. اگر هنوز پوشک می‌پوشند، دفعات ادرار آن‌ها ممکن است مشخص نباشد.
کودکان کم‌سن
کودکان خردسال، کودکان نوپا و نوزادان ممکن است علائم مختلفی داشته باشند که ممکن است شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
- تب
- استفراغ و یا اسهال
- خواب‌آلودگی
- گریه کردن
- غذا نخوردن
- وجود خون در ادرار (غیر معمول)
- زرد شدن پوست (یرقان)
- ادرار کدر یا بدبو
کودکان بزرگتر
بچه‌های بزرگتر ممکن است بگویند که هنگام دفع ادرار درد دارند و مکررا ادرار می‌کنند. اگر کلیه عفونی شود، ممکن است لرز و درد شکم یا کمردرد ایجاد شود. شب ادراری در کودکی که قبلاً این مشکل را نداشته گاهی به دلیل عفونت ادراری است. تنها حال عمومی نه چندان خوب بدون هیچ علامت دیگری ممکن است به دلیل عفونت ادراری باشد.
توجه:در هر کودک بدحال یا تب‌دار باید به عفونت ادراری مشکوک شد. به همین دلیل است که معمولاً زمانی که حال کودک خوب نیست آزمایش ادرار انجام می‌شود. مهم است که عفونت ادراری را به موقع تشخیص داده و درمان کنیم.
تشخیص عفونت ادراری در کودکان چگونه تایید می‌شود؟
برای تایید تشخیص نیاز به نمونه ادرار است. ادرار معمولاً فاقد میکروب است یا فقط تعداد کمی باکتری دارد. عفونت ادراری را می‌توان با آزمایش‌های ادراری که باکتری‌ها و یا اثرات عفونت در ادرار را شناسایی می‌کند تأیید کرد. اگر نمونه‌ای را در خانه جمع‌آوری می کنید، آن را در اسرع وقت پس از جمع‌آوری به پزشک یا کلینیک ببرید. در صورت تأخیر، نمونه ادرار را در یخچال نگهداری کنید.
درمان عفونت ادراری در کودکان چیست؟
یک دوره آنتی‌بیوتیک معمولا عفونت را ظرف چند روز از بین می‌برد. بسته به محل عفونت و شدت آن، آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است طی یک دوره سه روزه تا ده روزه تجویز شوند. گاهی اوقات، برای نوزادان یا برای عفونت‌های شدید که منجر به بستری شده است، آنتی‌بیوتیک‌ها به صورت وریدی دریافت می‌شوند. کودک باید برای جلوگیری از کمبود مایعات در بدن (دهیدراسیون) مقدار زیادی آب و مایعات بنوشد. همچنین در صورت نیاز برای تسکین درد و تب بالا، پاراستامول بدهید.
پیش‌آگهی عفونت ادراری در کودکان چیست؟
اغلب پیش‌آگهی آن عالی است. هنگامی که عفونت ادراری تشخیص داده شد و درمان شد، معمولا از بین می‌رود و کودک به طور کامل بهبود می‌یابد. در بسیاری از موارد، عفونت ادراری یک مرتبه ایجاد می‌شود. با این حال، برخی از کودکان بیش از یک بار و برخی در طول دوران کودکی خود چندین مرتبه عفونت ادراری را تجربه می‌کنند. در برخی موارد، عفونت می‌تواند شدید باشد، به خصوص اگر کلیه به آلوده شود. تعویق درمان، گاهی اوقات می‌تواند جدی باشد. حتی در موارد نادری می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. عفونت‌های مکرر کلیه نیز ممکن است آسیب دائمی به کلیه وارد کند. این حالت می‌تواند منجر به مشکلات کلیوی یا فشار خون بالا در آینده شود.
