شاید دوروبرتان افرادی باشند که نسبت به روابط اجتماعی، علاقه‌ای از خود بروز نمی‌دهند و تلاشی برای تعامل با دیگران هم ندارند. این افراد، ممکن است به اختلال شخصیت اسکیزوئید دچار باشند. در این مقاله از مجله سلامت دکترنکست در مورد ابعاد پیدا و پنهان این اختلال و راه‌های تشخیص آن صحبت شده است.
اسکیزوئید چیست
این نوع عارضه، برخلاف اختلال شخصیت نمایشی (هیستریونیک) که به دنبال تایید‌گرفتن از دیگران با رفتاری غلو شده و اغواگر هستند، با الگوی رفتاری جدایی از جمع و بی‌علاقگی به رفتار اجتماعی، خود را نشان می‌دهد. افراد مبتلا به این نوع اختلال شخصیت، ممکن است گوشه‌گیر، بی‌تفاوت و دور از جمع به نظر برسند. همچنین اغلب این افراد، متوجه نیستند که رفتار غیر عادی یا مشکل‌ساز دارند.
تفاوت اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال شخصیت اسکیزوئید
اختلال اضطراب اجتماعی که قبلاً به‌عنوان فوبیای اجتماعی شناخته می‌شد، یک وضعیت مختل‌کننده سلامت روان است که در آن، فرد ترسی شدید و مداوم از انتقاد یا قضاوت دیگران دارد. برای مقابله با این ترس هم تا حد امکان از تعاملات اجتماعی دوری میکند. اختلال اضطراب اجتماعی از اختلال شخصیت اسکیزوئید (ScPD) متمایز است؛ زیرا افراد مبتلا به ScPD به دلیل ترس از انتقاد یا قضاوت‌شدن، از تعاملات اجتماعی دوری نمی‌کنند؛ بلکه به دلیل بی‌علاقگی عمومی در ایجاد روابط با دیگران، این رفتار را بروز می‌دهند.
تفاوت اسکیزوئید و پارانوئید چیست؟
تفاوت اصلی این دو، غیر از ماهیت بیماری، میزان شیوع آن است. اختلال ScPD مانند اختلال شخصیت مرزی (BPD) دامنه شیوع بالایی ندارد و اختلال نسبتاً نادری‌ست. طبق مطالعات بالینی، حدود 3.1٪ تا 4.9٪ از افراد یک جامعه، احتمال ابتلا به این اختلال روانی را دارند.
البته نسبت به پارانویا، درصد شیوع بیشتری دارد و از لحاظ ماهیت، با توهم توطئه که مشخصه اصلی اختلال شخصیت پارانوئید است، تفاوت دارد. شیوع اختلال شخصیت پارانوئید، تقریباً 0.5٪ تا 2.5٪ در هر جامعه است.
علائم و نشانه‌های بیماری اسکیزوئید
ویژگی اصلی این اختلال، عدم تمایل به حفظ روابط اجتماعی است. برای همین است که اغلب، افراد مبتلا را افرادی درون‌گرا می‌شناسند؛ در صورتی که این‌گونه نیست! به‌طور کلی، یک فرد مبتلا به ScPD نشانه‌ها و علائم زیر را از خود بروز می‌دهد:
- نمی‌خواهد یا نمی‌تواند از روابط نزدیک، حتی با اعضای خانواده و دوستان لذت ببرد؛
- سرگرمی‌ها، فعالیت‌ها و مشاغلی را انتخاب میکند که ماهیت انفرادی دارند؛
- تمایل کمی به فعالیت جنسی دارد یا اصلاً تمایل جنسی ندارد؛
- به‌ندرت احساسات قوی را تجربه میکند؛
- توانایی زیادی در بروز احساسات اندک خود ندارد؛
- نسبت به ستایش یا انتقاد دیگران، بی‌تفاوتی آشکاری دارد.
چه چیزی علت بروز اختلال ScPD است
اختلالات شخصیت از جمله اختلال شخصیتی اسکیزوئید، یکی از ناشناخته‌ترین شرایط بحرانی در سلامت روان هستند. محققان هنوز در تلاشند تا علت دقیق این نوع بیماری‌ها را کشف کنند. در ادامه، به برخی علل که محققان به آن‌ها مشکوک هستند و معتقدند به توسعه این نوع اختلال شخصیت کمک می‌کنند، اشاره می‌کنیم.
عوامل ژنتیکی
برخی از محققان، معتقدند که ممکن است یک ارتباط ژنتیکی نهفته بین اسکیزوفرنی و اختلال اسکیزوئید وجود داشته باشد. علاوه بر این، برخی از ویژگی‌های اختلال طیف اوتیسم، شبیه به این نوع اختلال شخصیت است؛ بنابراین، محققان معتقدند ممکن است یک رابطه ژنتیکی بین این دو وجود داشته باشد.
عوامل محیطی
برخی از مطالعات، نشان می‌دهد که افراد مبتلا به این اختلال شخصیت، اغلب از محیط‌هایی می‌آیند که فاقد پرورش عاطفی هستند. به عبارت دیگر، داشتن مراقب‌ها یا والدینی که در دوران کودکی از نظر عاطفی سرد، غافل و بی‌تفاوت بوده‌اند، ممکن است در ایجاد این اختلال شخصیت نقش زیادی داشته باشد.
روش تشخیص اختلال ScPD
شخصیت هر فردی، در دوران کودکی و نوجوانی تا اوایل بزرگسالی تکامل پیدا میکند. به همین دلیل، تشخیص این عارضه تا بعد از سن 18 سالگی ممکن نیست. در واقع، تشخیص اختلالات شخصیت از جمله اسکیزوئید، می‌تواند دشوار باشد؛ زیرا اکثر افراد مبتلا به آن، فکر نمی‌کنند مشکلی در رفتار یا طرز تفکرشان وجود دارد و فکر نمی‌کنند که نیازی به تغییر رفتارشان دارند. آن‌ها معمولاً هنگامی به دنبال کمک هستند، که شرایطی هم‌زمان با اختلال برای‌شان به وجود می‌آید؛ مانند اضطراب یا افسردگی. در واقع، در بسیاری از مواقع، دلیل احساس نیاز به کمک در آن‌ها، عوامل دیگر است نه خود اختلال.
تست شخصیت اسکیزوئید با مراجعه به متخصص در این زمینه میسر است. این تست، از طریق بررسی دوران کودکی، پرسش و پاسخ در مورد احساسات و رفتارهای بیمار به‌خصوص در مراودات اجتماعی و راه‌های تخصصی دیگر امکان‌پذیر است.
روش‌های مدیریت و درمان این اختلال
متاسفانه در میان اختلالات شخصیتی چون کمال‌گرایی ناسالم، اسکیزوفرنی و… در مورد این بیماری کمترین تحقیق علمی صورت گرفته است. به همین دلیل، گزینه‌های درمانی کمی وجود دارند و مطالعات کمی هم در مورد اثربخشی این روش‌های درمان وجود دارد.
روان‌درمانی به‌طور کلی، بهترین درمان انتخابی برای اختلالات شخصیت است؛ اما این روش، ممکن است برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید دشوار باشد؛ زیرا آن‌ها تمایل به فاصله‌گرفتن از تجربیات عاطفی و جمعی دارند. از آنجایی که آن‌ها علاقه‌ای به ارتباط با افراد دیگر ندارند، ممکن است انگیزه‌ای برای تغییر نداشته باشند. در یک نگاه کلی، انواع روش‌های درمانی که ممکن است برای افراد مبتلا به این اختلال شخصیت مفید باشند، عبارتند از:
خانواده‌درمانی
اغلب افراد مبتلا به این عارضه، بنا به درخواست اعضای خانواده خود برای درمان مراجعه می‌کنند. در برخی موارد، خانواده‌درمانی ممکن است برای درک انتظارات خانواده از روابط و پرداختن به هرگونه رفتاری از طرف، مفید باشد. گاهی همین خانواده است که می‌تواند باعث بدترشدن وضعیت فرد و کناره‌گیری او از جامعه شود.
گروه‌درمانی
گروه‌درمانی نوعی از روان‌درمانی است که در آن، گروهی از افراد با هم ملاقات می‌کنند تا مشکلات خود را با هم زیر نظر یک درمانگر یا روانشناس شرح دهند و به بحث بگذارند. گروه‌درمانی ممکن است به فرد مبتلا به اختلال اسکیزوئید کمک کند تا مهارت‌ها و روابط اجتماعی خود را توسعه دهد.
متخصصان اعصاب و روان در دکترنکست
درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری، یک نوع روش درمانی ساختاریافته و هدف‌گراست. یک درمانگر یا روانشناس، به شخص کمک میکند تا نگاه دقیق‌تری به افکار و احساسات خود بیندازد و بفهمد افکارش چگونه بر اعمالش تأثیر می‌گذارند. یک درمانگر در افراد مبتلا به این اختلال، نقش انتظارات و ادراکات تحریف‌شده در مورد اهمیت و سودمندی روابط اجتماعی را بررسی میکند.
نحوه برخورد با شخصیت اسکیزوئید
در حالی که درمان این نوع اختلال شخصیت دشوار است، اقداماتی وجود دارند که دوستان، آشنایان و خانواده افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند انجام دهند. این کارها به بهبود وضعیت فرد تا حد زیادی کمک میکند.
- از قضاوت بپرهیزید: وقتی یکی از عزیزان، اطلاعاتی در مورد اختلال خود به اشتراک می‌گذارد، گوش کنید و سعی کنید بفهمید که ریشه آن در چیست. نباید به‌جای درک متقابل به قضاوت روی آورید.
- تحقیق کنید: درباره اختلال شخصیت اسکیزوئید و علائم مرتبط با آن بیشتر بدانید تا از آنچه در ذهن یک فرد مبتلا به این بیماری می‌گذرد، آگاه باشید.
- صبور باشید: بدانید که درمان اختلالات شخصیتی، دشوار است و احتمالاً در طول درمان، مشکلاتی رخ خواهند داد. در واقع، یک روند درمان طولانی در پیش است که در صورت استمرار، اثربخش خواهد بود.
- او را تشویق به درمان کنید: فرد مبتلا به این اختلال، ممکن است در ابتدا تمایلی به نزدیکی عاطفی نداشته باشد؛ اما با درمان، این امر می‌تواند تغییر کند و کیفیت زندگی او بهبود یابد. بهتر است او را برای درمان تشویق کنید.
جمع بندی
اگر فردی را می‌شناسید که به این نوع اختلال مبتلاست یا نشانه‌هایی از آن را در وجود خود می‌بینید، بهترین راه مراجعه به روان پزشک است. گرچه روند درمان سخت است؛ اما با شروع علائم بهبود اسکیزوئید، فرد می‌تواند نسبت به گذشته، روابط عاطفی و اجتماعی بهتری با دیگران برقرار کند. فراموش نکنید به‌حال‌خود رها‌کردن این بیماری، ممکن است زمینه‌ساز اختلالات دیگر باشد که نه برای خود فرد سودمند است و نه برای جامعه.
منابع:
