سازمان بهداشت جهانی یا WHO (World Health Organization) یک آژانس تخصصی سازمان ملل متحد و یک مرجعیت سازمان‌دهنده در بهداشت جهانی است. این آژانس در سال‌های اخیر برخی اصلاحات اعمال کرده است. با این حال، هنوز با انتقادات از محدودیت‌های بودجه و واکنش‌های کند به شرایط اضطراری بهداشتی مواجه است. در این مقاله دکترنکست به تاریخچه و فعالیت‌های این سازمان بین‌المللی می‌پردازیم.
سازمان بهداشت جهانی در عمر هفتاد ساله خود هم موفقیت داشته است و هم شکست. موفقیت مثل ریشه‌کن کردن آبله و شکست مثل واکنش دیرهنگام به شیوع ابولا در سال 2014. در این راستا سازمان بهداشت جهانی اصلاحاتی را برای بهبود توانایی خود در مبارزه با همه‌گیری‌های آینده و ارتقا سلامت صدها میلیون نفر که هنوز در فقر شدید زندگی می‌کنند، انجام داده است. با این حال، بوروکراسی و مشکلات بودجه می‌تواند مانع از این اصلاحات شود. در چند ماه اخیر، پاندمی کروناویروس به عنوان یک چالش بزرگ برای WHO ظاهر شده است. به دنبال عملکرد این سازمان بحث‌های جدیدی در مورد اثربخشی WHO به راه افتاده است.
چرا سازمان بهداشت جهانی تاسیس شد؟
این سازمان در سال 1948 به عنوان بخشی از سازمان ملل متحد تاسیس شد. در زمان تاسیس، WHO ماموریت گسترده‌ای برای هدایت و هماهنگی سیاست‌گذاری‌های حوزه سلامت بین‌الملل داشت. در اوایل فعالیت، این سازمان مشغول مشارکت با دیگر سازمان‌های بهداشتی، انجام تحقیقات، تنظیم قواعد و قوانین و نظارت بر روند سلامت در سراسر جهان بود. WHO تمرکز اصلی خود را بر سلامت زنان و کودکان، تغذیه، بهداشت، مبارزه با بیماری سل و مالاریا گذاشته است.
سازمان بهداشت جهانی چه کاری انجام می‌دهد؟
امروزه، سازمان بهداشت جهانی بر فعالیت‌های مربوط به بسیاری از مسائل مرتبط با سلامت از جمله غذاهای اصلاح شده ژنتیکی، تغییر آب و هوا، استفاده از تنباکو و مواد مخدر نظارت می‌کند.
از سال 1977، WHO لیستی از داروها و تست‌های تشخیصی که بیمارستان‌ها باید داشته باشند تهیه کرده است. همچنین این سازمان راهنماهایی در مورد الویت تجهیزات پزشکی مانند ونتیلاتورها، دستگاه‌های اشعه ایکس و سونوگرافی فراهم می‌کند.
از بزرگترین دستاوردهای این سازمان می‌توان به تنظیم برنامه واکسیناسیون کودکان (که منجر به ریشه‌کنی آبله در سال 1979 شد)، کاهش 99 درصدی فلج اطفال در دهه‌های اخیر و واکنش مناسب به اپیدمی سارس در سال 2003، اشاره کرد.
در حال حاضر، WHO مشغول مبارزه با شرایط اضطراری پیش آمده؛ یعنی همه‌گیری کووید-19 است. در کنار مبارزه با همه‌گیری، ارتقا سلامت در پناهندگان از دیگر اهداف مهم این سازمان است.
WHO در استراتژی سال 2019، 3 الویت را برای کار خود قرار داده است:
- ارائه پوشش بهداشت و سلامت برای یک میلیارد نفر دیگر
- محافظت از یک میلیون نفر دیگر در برابر شرایط اضطراری مانند اپیدمی‌ها
- تضمین زندگی سالم و بدون مشکل برای یک میلیارد نفر دیگر و محافظت در برابر بیماری‌های غیرغفونی مثل سرطان
الویت‌های استراتژیک سازمان بهداشت جهانی ریشه در اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد دارد. اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد مجموعه‌ای از 17 هدف برای پایان دادن به فقر تا سال 2030 است.
سازمان بهداشت جهانی چگونه مدیریت می‌شود؟
این سازمان در ژنو مستقر است و 6 دفتر منطقه‌ای و 149 دفتر کشوری دارد. این دفاتر توسط نمایندگان منتخب از همان کشورها کنترل می‌شود. تدروس آدهانوم قبرسیوس در سال 2017 برای یک دوره 5 ساله به عنوان دبیر کل سازمان بهداشت جهانی انتخاب شد.
نمایندگان سازمان بهداشت جهانی هر سال در مجمع موارد مورد بحث را تعیین کرده و بودجه را تصویب می‌کنند.
بودجه این سازمان چقدر است؟
بودجه هدف در دو سال اخیر (2020-2021) 5.8 میلیارد دلار بوده است که برای پاسخ به کووید-19 نسبت به بودجه قبلی 1.4 میلیارد افزایش داشته است. حدود 17 درصد بودجه از پرداخت توسط اعضا و مابقی از کمک‌های داوطلبانه از سوی دولت‌ها و شرکای خصوصی تامین می‌شود.
در طول دهه گذشته، WHO به طور فزاینده‌ای به کمک‌های داوطلبانه وابسته شده است و این موضوع بر سازمان فشار می‌آورد تا اهداف خود را با اهداف اهداکنندگان هماهنگ کند. برای مثال در سال 2018 رئیس جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، تهدید کرد که اگر اعضای دیگر WHO به تشویق شیردهی مادران ادامه دهند، کمک‌های خود به این سازمان را قطع می‌کند. همچنین در سال 2020 در جریان همه‌گیری کووید-19 ترامپ همکاری با WHO را با استدلال نفوذ کشور چین در این سازمان، قطع کرد. این اقدام ترامپ بر بودجه WHO تاثیر زیادی داشت. برخی کارشناسان استدلال می‌کنند که این اتفاق اثربخشی WHO را زیر سوال برده است و یکی از عوامل اصلی، واکنش کند این سازمان به شیوع کووید-19 همین موضوع بوده است.
